Vikipediya

Abdula’la al-Musaviy as-Sabzavoriy

 

Abdula’la al-Musaviy as-Sabzavoriy
السيد عبد الأعلى الموسوي السبزواري
Tavalludi 1990-yil 21-dekabr
Eron, Sabzavor shahri
Vafoti 1993-yil 16-avgust, dushanba kuni kechki payt
Najaf shahrida vafot etgan, Najafdagi al- Huvaysh mahallasidagi, bugungi kunda as-Sabzavoriy masjidi nomi bilan mashhur boʻlgan oʻzi dars bergan masjidga dafn etilgan
Fuqaroligi Eron fuqarosi
Kasbi shia diniy ulamosi
Faoliyat yillari Najaf seminariyasida 1992—1993-yillar
Turmush oʻrtogʻi Muhammad-Javod al-Modarresining qizi
Bolalari 3 og`il (Muhammad, Ali va Husayn) va 1 qiz
Otasi Sayyid Ali Ridha al-Sabzavoriy


Oyatulloh Sayyid Abdulaʼla al-Musaviy as-Sabzavoriy (arabcha: عبد الأعلى الموسوي السبزواري) (1990-yil 21-dekabr — 1993-yil 16-avgust) — Eron — Iroq shia diniy ulamosi[1][2][3][4][5]. U eng nufuzli buyuk diniy ulamolardan biri va Abu al-Qosim al-Hofiyning zamondoshi hisoblanadi.

1992-yilda al-Hofiyning vafotidan keyin u qisqa muddat Najaf seminariyasiga rahbarlik qildi. 1993-yilda as-Sabzavoriy vafotidan keyin seminariyaga rahbarlik qilish uchun Ali as-Sistoniy va boshqa bir qancha oliy huquqshunoslar oʻrtasida raqobat boʻldi. Bathistlar rejimi qulagandan soʻng, as-Sistoniy marjaʼiya ustidan eksklyuziv nazoratni oʻz qoʻliga oldi[6].

U Qur’on tafsirida yangilovchi deb ham ataladi va buning sababi uning mashhur „Mavohib ar-Rahmon“ kitobida koʻrinadi[4].

Nasabi

tahrir

As-Sabzavoriy Sabzavor shahrida katta olim Sayyid Ali Ridha al-Sabzavoriy oilasida tugʻilgan. Uning otasi tomonidan etnik arab kelib chiqishi bor. As-Sabzavoriyning buyuk ajdodi Ibrohim al-Mujab, yettinchi shia imomi Muso al-Kozimning nabirasi edi. Uning toʻliq nasl-nasabi quyidagicha:[7][8][9]

Abdul Aʼlo bin 'Ali Rizo bin 'Obid Ali bin ' Abd al-Gʻani bin Muhammad bin Husayn bin Muhammad bin ' Ali bin Mas’ud bin Ibrohim bin Hamasan bin Sharafad — Din bin Murtazhabi bin Muhammad bin Muhammad bin Muhammad bin Muhammad bin Zamad bin. al-Din ibn Ahmad bin Muhammad bin Abu al-Fatth al-Axros bin Abu Muhammad bin Ibrohim bin Abu al — Fityon bin Abdulloh bin al-Hasan Baraka bin Ahmad Abu al-Tayyib bin Muhammad bin Muxammad bin Muxamib al-Muhammad al-Muhammad bin. al-Obid ibn Muso al-Kotim ibn Jaʼfar as- Sodiq ibn Muhammad al-Boqir ibn Ali as-Sajjod ibn Husayn ash-Shahid ibn Ali Ibna Abu Tolib.

Diniy taʼlimi

tahrir

1914—1923-yillar: Sabzavorda

tahrir

Al-Sabzavoriy oʻzining tugʻilgan joyida juda yoshligidan islomshunoslik va arab tili boʻyicha boshlangʻich taʼlimni boshlagan. U otasi va uning ikkinchi amakivachchasi (al-Burhon nomi bilan ham tanilgan) Sayid Abdulloh Sabzavoriy qoʻl ostida fiqh va ilohiyot asoslarini oʻrgangan[10].

1924-1932: Mashhadda

tahrir

1924-yilda Mashhadga borib, Shayx Hasanali al-Isfahoniy, Mirzo Adib Nishoburiy, Mirzo Asqar Shahidiy, Sayyid Muhammad al-Lavosoniy al-Assor va Shayx Ali Akbar an-Nahavandiy kabi oliy ulamolardan tahsil oldi. Jami sakkiz yil Mashhadda yashab ilm oʻrgangan[3].

1932-1946: Najafda

tahrir

As-Sabzavoriy 1932-yilda fiqh, fiqh asoslari, falsafa, tafsir va boshqa islom ilmlari boʻyicha ilgʻor taʼlimni tamomlash uchun Najafga borishga qaror qiladi. Biroq, u Mashhaddan uzoq masofani piyoda yurishga qaror qildi va bu undan taxminan bir oydan koʻproq vaqtni oldi[11]. Najafda shayx Muhammad Husayn an-Naʼiyniy, Shiyx Dhiya al-Dina al-Iroqiy, Shayx Muhammad Husayn al-Gʻaroviy al-Isfahoniy, Sayyid Abu al-Hasan al-Isfahoniy kabi buyuk diniy ulamolarning darslarida qatnashgan[12].

U vafot etishidan bir yil avval shayx Muhammad-Javod al-Balagiy bilan uchrashishga muvaffaq boʻlgan va uning Qur’on tafsiriga bagʻishlangan darslarida qatnashgan. Bu unga tafsir, munozara va ilohiyotga oid bilimlarini yana-da mustahkamlashiga yordam berdi. U, shuningdek, bu shaharda Sayyid Husayn Badkubeyi va Sayyid Ali al- Qoziydan falsafa va irfan ilmini oʻrgangan[3].

U 36 yoshida atoqli ulamolar, Shayx Abdulloh al-Mamaqoniy, Shayx Abbos al-Qumiy va boshqa bir qancha ustozlari qoʻlida tahsil olib ijtihod darajasiga erishgan. 1946-yilga kelib u yuqori darajadagi fiqh va islomiy huquqshunoslik tamoyillaridan dars bergan.

Siyosiy pozitsiyasi

tahrir

Al-Sabzivariy Iroq xalqining ashaddiy tarafdori boʻlgan va Qurʼoni Karim oyati bilan boshlangan (Albatta, Alloh ularga gʻalaba berishga qodirdir" [ 22:39 ])1991-yildagi qoʻzgʻolonni qoʻllab-quvvatlab fatvo bergan yagona marja (shialikdagi ilmiy ulamo) edi, chunki ular zulm qarshi koʻtarilgan edi.

U Bathist rejimiga qarshi chiqdi va deyarli murosaga kelmadi. Uning uyi ushbu rejim tomonidan bir necha bor qamal qilingan, keyinroq unga bir qancha cheklovlar ham qoʻygan[13].

Shaxsiy hayoti

tahrir

Al-Sazbavoriy oyatulloh Muhammad-Javod al-Modarresining qiziga uylangan va uchta oʻgʻil (Muhammad, Ali va Husayn) va bir qizi bor edi[14].

Vafoti

tahrir

As-Sabzavoriy 1993-yil 16-avgust, dushanba kuni kechki payt Najafda vafot etdi. Londonlik tadqiqotchi, doktor Sohib al-Hakimning soʻzlariga koʻra, as-Sabzivariy Bathistlar rejimi qoʻlidan zaharlanib oʻldirilgan[13][15].

Bathistlar cheklovlari tufayli as-Sabzavoriyning dafn marosimida faqat uning oilasi qatnashgan va u Najafdagi al- Huvaysh mahallasidagi, bugungi kunda as-Sabzavoriy masjidi nomi bilan mashhur boʻlgan oʻzi dars bergan masjidga dafn etilgan[16].

Asarlari

tahrir

As-Sabzavoriy turli mavzularda, asosan, islom fiqhi va falsafasi haqida yozgan. Uning asarlariga quyidagilar kiradi:

  • Mavohib ar-Rahmon Fi tafsir ul-Qur’on (Qur’on tafsirida rahmdillarning isteʼdodlari)[17]: 30 jild (hozircha bor-yoʻgʻi 12 jild nashr etilgan). Rivoyat qilinishicha, as-Sabzavoriy bir kuni tushida Muhammad alayhissalomni kirib, unga Qur’on berib: „Mana, rahmdillarning isteʼdodini ol“, dedi. va shuning uchun al-Sabzavoriy oʻz kitobining nomi sifatida ushbu taxminiy tavsifdan foydalanishga qaror qildi[18].
  • Muhadhab al-ahkam fi bayan al-halal va al-haram (Halol va man etilganlar toʻgʻrilangan qonunlar): 30 jild.
  • "Tahsib al-usul „ („Fuqh asoslarini toʻgʻrilash“): 2 jild.
  • “Lubob al-maorif": 2 jild
  • Ifodat al-bari fi naqd ma allafahu al-hakim as-sabzivariy
  • Rafd al-fudul 'aan 'ilm al-usul
  • Minhaj as-Solihin
  • Manasik al-Haj
  • Risalaye Tavdhihe Masaʼel

Manbalar

tahrir
  1. ↑ Najib, Muhammad. Jamal al-Salikeen al-Alim al-Rabani al-Sayyid Abdul A'la al-Sabzewari (arabcha). Beirut, Lebanon: Dar al-Mahaja al-Beydha, 2002. 
  2. ↑ „al-Sira al-Thatiya Ayatollah al-Udhma al-Sayyid Abdul Ala al-Musawi al-Sabzawari (qudis siruh) (1328 AH-1414 AH)“ (ar-iq). Buratha News Outlet (8-mart 2008-yil). Qaraldi: 30-mart 2020-yil.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Abu S'eeda al-Musawi, Husayn. al-Mashjar al-Waafi. Beirut, Lebanon: Mu'asasat al-Balagh, 2004 — 637–38-bet. 
  4. ↑ 4,0 4,1 al-Ansari, Muhammad-Hussain. Jathwa Muqtabisa Min Hayat al-Marja al-Sabziwari, Najaf, Iraq. 
  5. ↑ al-Najaf al-Ashraf: Ishamat Fi al-Hadhara al-Insaniya (arabcha). Karbala, Iraq: Markaz Karbala Lil Buhuth Wal Dirasa, 2000. 
  6. ↑ „The Post Sistani and Khamenei Period“ (arabcha). International Institute for Iranian Studies (1-yanvar 2020-yil). Qaraldi: 30-mart 2020-yil.
  7. ↑ al-Aridhi, Walid. Ghayat al-Ikhtisar Fi Ansab al-Sada al-Atthar (arabcha). Baghdad, Iraq: Matba'at al-Noor, 2011 — 192-bet. 
  8. ↑ al-Tehrani, Agha Buzurg. al-Thari'a Ila Tasaneef al-Shia. Beirut, Lebanon: Dar al-Adhwa — 471-bet. 
  9. ↑ al-Madani, Dhamin bin Shadqam. Tuhfat al-Azhar Wa Zulal al-Anhar Fi Nasab al-A'imah al-Athar (arabcha) — 296–303-bet. 
  10. ↑ Abu S'eeda al-Musawi, Husayn. al-Mashjar al-Waafi. Beirut, Lebanon: Mu'asasat al-Balagh, 2004 — 463-bet. 
  11. ↑ al-Muhtadi, Abd al-Atheem. Qusas Wa Khawatir - Min Akhlaqiyat 'Ulama' al-Din. Beirut, Lebanon: Mu'asasat al-Balagh, 2009 — 140-bet. 
  12. ↑ al-Ansari, Muhammad-Hussain. Jathwa Muqtabisa Min Hayat al-Marja al-Sabziwari, Najaf, Iraq — 15-bet. 
  13. ↑ 13,0 13,1 al-Hakim, Dr. Sahib J.. Mosoo'a 'An Qatl Wa Idhtihad Maraji' al-Din Wa 'Ulama Wa Tulab al-Hawza al-Diniya Fi Balad al Maqabir al-Jama'iya (1968 - 2003), London, UK, 2006. 
  14. ↑ al-Muhtadi, Abd al-Atheem. Qusas Wa Khawatir - Min Akhlaqiyat 'Ulama' al-Din. Beirut, Lebanon: Mu'asasat al-Balagh, 2009 — 579-bet. 
  15. ↑ al-Ansari, Muhammad-Hussain. Jathwa Muqtabisa Min Hayat al-Marja al-Sabziwari, Najaf, Iraq — 26-bet. 
  16. ↑ „Bil Suwar.. Masjid al-Sabziwari Fi al-Najaf al-Ashraf Bi al-Iraq“ (arabcha). Al Alam TV. Qaraldi: 30-mart 2020-yil.[sayt ishlamaydi]
  17. ↑ Adel, Gholamali Haddad. Hawza-yi 'Ilmiyya, Shi'i Teaching Institution: An Entry from Encyclopaedia of the World of Islam (inglizcha). EWI Press, 31-avgust 2012-yil — 127-bet. ISBN 978-1-908433-06-0. 
  18. ↑ al-Ansari, Muhammad-Hussain. Jathwa Muqtabisa Min Hayat al-Marja al-Sabziwari, Najaf, Iraq — 21-bet. 

Havolalar

tahrir 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Abdula’la_al-Musaviy_as-Sabzavoriy&oldid=4445078" dan olindi