Adaviye Efendiyeva
Adaviye Efendiyeva (qrim tatarcha: Adaviye Efendiyeva, Адавие Эфендиева; 1879, Yevpatoriya – 1944, Samarqand yaqini, Oʻzbekiston) – ornek texnikasida ishlagan qrim-tatar rassom-ornamentalisti[1].
| Adaviye Efendiyeva | |
|---|---|
 | |
| Tavalludi |
1879 |
| Vafoti |
1944 Samarqand |
| Kasbi | rassom |
Hayoti
tahrir
Adaviye Efendiyeva 1879-yilda Qrimning Yevpatoriya shahrida tugʻilgan. Yoshligidan buvisi unga kashtachilik va toʻquvchilik sanʼatini oʻrgatgan[1]. U dastlab 12 yoshida kashta tikuvchi (kergef) dastgohida ishlashni oʻrgangan. 4 yildan soʻng otasi unga dastgoh (toʻquma tezyah) sotib oldi. Qizini oʻrgatish uchun toʻquvchini yolladi[2]. 1928-yilda Yevpatoriya muzeyining milliy kashtachilik toʻgaragining rahbari boʻlib ishlagan. Toʻgarakda kashta tikish texnikasini oʻrgatish bilan shugʻullangan. 1930-yilda artel ishchisi, keyin „Eski oʻrnek“ („Qadimgi naqsh“) artelida kashtachilik boʻyicha instruktor boʻlgan. Adaviye Efendiyeva 1937-yilgacha 500 dan ortiq bezaklarni yaratdi[1]. 1944-yilda Samarqand yaqinida deportatsiya paytida vafot etgan.
Ijodi
tahrir19351935-yildan boshlab u badiiy koʻrgazmalarda qatnashdi. Birinchi marta uning rasmlari Moskvadagi qrim-tatarlari va karaitlari xalq amaliy sanʼati ustalarining koʻrgazmasida, shuningdek, tasviriy sanʼat boʻyicha I Butunrossiya havaskorlar koʻrgazmasida namoyish etildi[1]. Uning bezaklari bilan yaratilgan mahsulotlar Yevropa va AQShda namoyish etilgan. 200 dan ortiq ornamental kompozitsiyalar muallifi. Uning asarlaridan dasturxon, toʻy sochiqlari, naqshli belbogʻlar tasvirlanadi[3]. Sanʼatshunos Ismet Zaatovning soʻzlariga koʻra, uning ishlari noyob kompozitsiyasi bilan ajralib turadi. Adaviye Efendiyevaning oʻzi oʻz kompozitsiyalari haqida shunday degan: „Mening bezaklarim – mening fikrim“ [2]. Uning shogirdlari orasida Yevpatoriyadagi „Promshvey“ artelidagi kashtachilar Aliyeva, Bekirova va boshqalar bor[4]. Adaviye Efendiyevaning eskizlari va rasmlari Taurida markaziy muzeyi (Simferopol) fondlarida saqlanadi.
Manbalar
tahrir- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Катерина Качур. „«Мої орнаменти — мої думки» — Адавіє Ефендієва (Крим)“ (uk). rukotvory.com.ua.
- ↑ 2,0 2,1 Заатов И. „НАРОДНОЕ И ДЕКОРАТИВНО-ПРИКЛАДНОЕ ИСКУССТВО КРЫМСКИХ ТАТАР“.
- ↑ Deyateli krimskotatarskoy kulturi (1921-1944 gg.) : Biobibliograficheskiy slovar // Ukraїnska bіografіstika. – 1999. – Vip. 2.
- ↑ „Адавие Эфендиева“. medeniye.org (2 апреля 2009). 2018-yil 9-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 10-sentyabr.
Adabiyotlar
tahrir- Исмет Заатов. Крымскотатарское декоративно-прикладное и изобразительное искусство. — Симферополь : ТАРПАН, 2003. — 336 с.
- П. Я. Чепурина. Орнаментальное шитьё Крыма. — Москва; Ленинград : Всесоюзное кооперативное объединенное издательство, 1938. — 63 с.
- Творчество крымских вышивальщиц // Красный Крым. - 1936. - 15 нояб.; 1937. - 29 сент.
- Иоффе М. Вышивальщицы // Красный Крым. - 1940. - 8 марта
- П. Чепурина. Творцы орнамента // Красный Крым. — 1940. — 14 марта.
- Крымскотатарские художники : биобиблиограф. словарь / сост. Э. Я. Черкезова. — Симферополь : Доля, 1999.