Al-Kindi

Abu Yusuf Yaqub ibn Ishoq al-Kindiy

Al-Kindi nomi bilan tanilgan- arab faylasufi, matematiki, musiqa nazariyotchisi, astronomi. Turli manbalarga koʻra, Kufa yoki Basrada tugʻilgan,bolaligi Basrada o‘tgan, Bag‘doddagi „Hikmatlar uyi“da ishlagan. U ilk kalom namoyandalari — moʻtaziliylarning homiysi boʻlgan xalifalar Al-Maʼmun (813-833) va Al-Moʻtasim (833-842)larning sevimlisi edi. Al-Mutavakkil davrida (847 yildan) taʼqibga uchradi. Al-Kindi metafizika, mantiq, etika, matematika, kriptografiya, astrologiya, tibbiyot, meteorologiya, optika va musiqaga oid koʻplab risolalar muallifi. Gʻarbiy Evropada u lotinlashtirilgan Alkindus nomi bilan tanilgan.

Falsafa

Al-Kindi islom olamida birinchi boʻlib Arastuning falsafiy asarlariga murojaat qilib, musulmon Sharqida peripatetizm asoschisi boʻldi. U „Aristotel“ asarlarining sharhi, „Besh mohiyat haqida“, „Yaratilish va halokatning yaqin sabablari to‘g‘risida“, „Narsalarning taʼriflari va tavsiflari haqida“ kitoblariga ega.

Aristoteldan keyin Al-Kindi „abadiy — hech qachon mavjud boʻlmagan narsadir“ deb taʼkidladi. Abadiyning mavjudligi boshqa narsa bilan shartlanmaydi; hech qanday sababga ega boʻlmagan abadiylik yoʻq qilinmaydi va oʻzgarmaydi, chunki u tana emas. Bunday noaniq boshlanish sifatida al-Kindi tur tafovutlarini yuzaga keltiruvchi shaklga nisbatan birlamchi rol oʻynaydigan materiyani narsalarni yaratadi, yaʼni ularning kuchi hisoblanadi.Substratga, atributga, sababga, turga ega boʻlmagan, oʻzgarmas abadiy tamoyil inson ongi tomonidan idrok etilmaydi, tadqiqot ob’ektiga aylana olmaydi va shuning uchun falsafaning tabiati faqat shunday narsalarni oʻrganadi.