Anormogomphus kiritschenkoi[1][2][3][4] (lotincha: Anormogomphus kiritschenkoi) — ninachilar turkumiga mansub Anormogomphus turkumiga mansub. Maxsus nom sovet entomologi Aleksandr Nikolayevich Kirichenko (1884-1971) sharafiga berilgan[5][6].

Anormogomphus kiritschenkoi
Ilmiy tasniflashUshbu tasnifni tahrirlash
Olam: Hayvonlar
Tip: Boʻgʻimoyoqlilar
Sinf: Hasharotlar
Oila: Ninachilar
Urugʻ: Gomphidae
Turlari: Kirichenko ninachisi
Xalqaro ilmiy nomi
Anormogomphus kiritschenkoi Bartenev, 1913

Tavsif

tahrir

Bunday yirik ninachi turi juda ochiq sariq rangli, tanasida to‘q ranglar deyarli uchramaydi. Turkumning boshqa barcha turlaridan farqli o‘laroq, erkaklarda qanotlarning orqa burchagi yumaloq bo‘lib, tirqishlari yo‘q[1]. Urg‘ochilari ichida tuxum qo‘yuvchisi bo‘lmaydi, ular qorin uchi bilan suvga urganda tuxumlarini yakka-yakka sochadi[4].

Tarqalishi va yashash joylari

tahrir

Gʻarbiy Osiyo (Eron, Iroq), Afgʻoniston, Oʻzbekiston, Qozogʻiston, Turkmanistonda tarqalgan[7].

Qozog‘iston hududida — juda kam uchraydigan turi (yakka topilmalardan maʼlum), u mamlakat janubida uchraydi[2]. O‘zbekistondagi turi Surxondaryoning quyi oqimida (Termiz shahri yaqinida) mavjud[3].

Kirichenko ninachisi tekislik va tog‘ vodiylarida (dengiz sathidan 500-1000 m balandlikda) tez oqimli daryolarda yashaydilar[3].

Biologik hayot

tahrir

Parvoz vaqti — iyun-iyul. Lichinkalar tez oqadigan tog‘ va pasttekislik daryolarida kamida ikki yil rivojlanadi. Lichinkalar kichik bo‘g‘imoyoqlilar bilan oziqlanadi[3].

Muhofaza etish

tahrir

Ninachining bunday turi Qozog‘iston[8][2] va Oʻzbekiston Qizil kitobiga kiritilgan[3]. Ushbu mamlakatlarda turlarning ko‘payishiga suv havzalarining ifloslanishi, gidrotexnika qurilishi va meliorasiya jarayonida daryolar oqimining o‘zgarishi salbiy taʼsir ko‘rsatmoqda[2].

Manbalar

tahrir
  1. 1,0 1,1 Красная книга СССР: Redkie i naxodyaщiesya pod ugrozoy ischeznoveniya vidi jivotnix i rasteniy. Tom 1 / Glavnaya red. kollegiya: A. M. Borodin, A. G. Bannikov, V. Ye. Sokolov i dr. — 2-e izd. — M.: Lesnaya promishlennost, 1984. — S. 240. — 392 s.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 И. Д. Митяев, Р. В. Ященко, В. Л. Казенас. Удивительный мир беспозвоночных. По страницам Красной книги Казахстана. Алматы: Алматы кітап, 2005. ISBN 9965245568. 
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Krasnaya kniga Respubliki Uzbekistan. T. 2. Jivotnie. Tashkent, 2012
  4. 4,0 4,1 Kochetova N.I., Akimushkina M.I., Dixnov V.N. Redkie bespozvonochnie jivotnie. M., 1986 — s.206
  5. Bartenev A. N. O kolleksii strekoz iz Yujnoy Buxari (Turkestan) // Russk. entom. obozr., 1913.- T.13, vip.1, s. 176—189
  6. Pavlyuk R. S, Xaritonov A. Yu. Nomenklatura strekoz (Insecta, Odonata) SSSR // Poleznie i vrednie nasekomie Sibiri. — Novosibirsk: Nauka, 1982. — S. 12-42
  7. Kreuzberg A.V-A. et al. The list of most threatened species of Invertebrates of Central Asia. (Draft). Annex 3 // Workshop on Threatened Wildlife Species in Central Asian Republics. Almaty, September, 1996.- Gland: IUCN World Headquarters, 1996.- P.13-25.
  8. Красная книга Казахстана. — Т. I. — Животные. — Часть 2. Беспозвоночные , 4-е издание, Алматы: Онер, 2006.