Aqlli qurilma

Aqlli qurilma – boshqa qurilmalar yoki tarmoqlarga turli simsiz protokollar (masalan, Bluetooth, Zigbee, NFC, Wi-fi, NearLink, Li-Fi yoki 5G) orqali ulangan elektron qurilma hisoblanib, u interfaol va avtonom tarzda ishlashi mumkin. Smartfonlar, aqlli kalonkalar, smart avtomobillar, smart eshik qoʻngʻiroqlari, aqlli qulflar, Smart-muzlatgich, planshetlar, aqlli soatlar, fitnes bilakuzuklari, aqlli koʻzoynaklar va boshqalar aqlli qurilma hisoblanadi. Ushbu atama keng tarqalgan hisoblashlarning baʼzi xususiyatlari, jumladan mashina oʻrganuvida ham qoʻllanishi mumkin.

Smartfonlar, aqlli qurilmalarning eng taniqlilaridan biri

Oʻlchamlari

1991-yilda Mark Weiser keng tarqalgan hisoblash tizimi qurilmalari uchun uchta asosiy oʻlcham koʻrinishlarini taklif qildi: tablar, padlar va doskalar^[1].

Tablar: qoʻlda tutishga qulay qurilmalar (masalan, smartfonlar, aqlli kartalar)
Padlar: qoʻlda ushlab yurishga moʻljallangan, oʻrta hajmli qurilmalar (masalan, noutbuklar)
Doskalar: metr oʻlchamdagi interaktiv displey qurilmalari, masalan, gorizontal yuzali kompyuterlar va vertikal SMART doskalar.

Weiser tomonidan taklif qilingan ushbu uchta shakl quyidagi xususiyatlar bilan tavsiflanadi: yirik oʻlchamga ega boʻlishi, planar shaklga ega boʻlishi va vizual chiqish displeylarini oʻz ichiga olishi. Ushbu qurilmalar koʻproq maʼlumot olish uchun moʻljallangan jihozlar sifatida tasavvur qilingan. Agar ushbu uchta xususiyatning har biri yengillashtirilsa, bu diapazon ancha xilma-xil va potensial jihatdan foydali har joyda qoʻllaniladigan hisoblash qurilmalarini qamrab olishi mumkin^[2].

Xususiyatlari

Aqlli qurilmalar odatda uskunalar qatlamidan (signallarni uzatuvchi radio), tarmoq qatlamidan (bir-biri bilan aloqa oʻrnatuvchi qurilmalar) va amaliy qatlamdan (foydalanuvchilar buyruqlarini yetkazib berish) iborat. Qatlamlar odatda quyidagi xususiyatlarni oʻz ichiga oladi:

Tizim apparat va dasturiy taʼminot axborot texnologiyalari resurslari toʻplami hisoblanadi. Toʻplam odatda statik boʻlib, dizayn vaqtida oʻrnatiladi.
Dinamik komponentlarga yoʻnaltirilgan resurslar va baʼzi apparat resurslarining plaginlari.
Masofadan tashqi servisga kirish va ijro etish.
Lokal, ichki avtonom servis ijrosini taʼminlash.
Maxsus tashqi muhitlarga kirish huquqi: inson omili, tashqi olam taʼsiri va virtual hisoblashlar taʼsiri.
Aqlli muhit qurilmalari.

Muhitlar

Aqlli qurilma muhiti atamasi ikkita maʼnoga ega. Birinchidan, bu koʻproq turdagi qurilma muhitlarini nazarda tutishi mumkin. Qurilmalar uchun uch xil muhitni ajratib koʻrsatish mumkin^[2]:

Virtual hisoblash muhitlari - bu muhitlar aqlli qurilmalarga kerakli xizmatlarga istalgan joyda va istalgan vaqtda kirishni taʼminlaydi.
Fizik muhitlar - bu muhitlar turli xil oʻlchamdagi va turlardagi aqlli qurilmalar, jumladan teglar, sensorlar va boshqaruv moslamalari bilan jihozlanishi mumkin. Ular nano, mikro va makro oʻlcham oraligʻida boʻlishi mumkin.
Inson muhiti: insonlar, individual yoki jamoaviy holda, oʻzlari qurilmalar uchun aqlli muhit hosil qiladi. Biroq, insonlar oʻzlari bilan mobil telefon kabi aqlli qurilmalarni olib yurishlari, kiyiladigan qurilmalardan foydalanishlari (wearable computing) yoki oʻrnatilgan qurilmalarni (masalan, yurakni sogʻlom holatda saqlash uchun kardiostimulyator) oʻz ichiga olishi mumkin.

Ikkinchidan, aqlli qurilma muhiti atamasi qurilmaning fizik muhitiga koʻproq eʼtibor qaratadigan aqlli muhit tushunchasini anglatishi mumkin. Fizik muhit aqlli hisoblanadi, chunki u aqlli qurilmalar bilan jihozlangan yoki ularning bir qismi bilan taʼminlangan boʻlib, atrofdagi muhitni sezish va boshqarish imkoniyatiga ega.

Yana qarang

Manbalar

↑ Weiser, Mark (1991). "The Computer for the Twenty-First Century". Scientific American 265 (3): 94–104. doi:10.1038/scientificamerican0991-94. https://archive.org/details/sim_scientific-american_1991-09_265_3/page/94.
↑ ^2,0 ^2,1 Poslad, Stefan. Ubiquitous Computing Smart Devices, Smart Environments and Smart Interaction. Wiley, 2009. ISBN 978-0-470-03560-3. Qaraldi: 2009-yil 4-iyul.

[Weiser-1] Weiser, Mark (1991). "The Computer for the Twenty-First Century". Scientific American 265 (3): 94–104. doi:10.1038/scientificamerican0991-94. https://archive.org/details/sim_scientific-american_1991-09_265_3/page/94.

[Poslad-2] 2,0 ^2,1 Poslad, Stefan. Ubiquitous Computing Smart Devices, Smart Environments and Smart Interaction. Wiley, 2009. ISBN 978-0-470-03560-3. Qaraldi: 2009-yil 4-iyul.

[1]

[2]