Artemisiya burnidan Poseydon

"Artemisiya burnidan Poseydon" yoki "Artemisiya burnidan xudo" — miloddan avvalgi V asrga oid antiqa yunon haykalining bronzadan yasalgan asl nusxasidir. Miloddan avvalgi 1926- yilda Egey dengizida Artemision burni yaqinida (Euboea orolining shimoli-sharqida) gʻavvoslar tomonidan kema halokatga uchragan hududda „Artemizion burnidan otliq“ bilan birga topilgan. 1928- yilda yer yuzasiga olib chiqilgan. Haykalda nomaʼlum xudo tasvirlangan boʻlib, ehtimol Poseydon yoki Zevs bugungi kungacha saqlanib qolmagan qurolni: nayza, trident (Poseydonning atributi) yoki chaqmoqni (Zevs Ceravnovolning atributi — „Otish chaqmoq“) uloqtirish uchun chayqalayotgan tasavvur uygʻotadi. Haykal bugungi kungacha saqlanib qolgan bronzadan yasalgan asl nusxalardan biridir.

Topilma

Bu miloddan avvalgi I-asr boshlarida Rim kemasining halokatga uchragan kema qoldiqlari edi. Gretsiya Harbiy-dengiz kuchlari qidiruv operatsiyasini boshladi va bir qator bronza parchalarini topdi, ammo suzuvchilardan biri dekompressiyadan vafot etganidan soʻng qidiruv ishlari toʻxtatildi. Kema qoldiqlarining 40 metrgacha chuqurlikda joylashgan qismi oʻrganiladi, undan keying qismi ancha chuqurlikda joylashgani uchun qolgan qismini oʻrganishni oʻrganishni iloji yoʻq edi. 1926-yilda halokatga uchragan kema topildi va u kemaning ichidan  haykalning chap qoʻli ham topilgan. Qolgan hamma narsalar  1928-yilda suvdan olib chiqilgan.

Poseidon yoki Zevs

"Dodon Zevs" yassilangan uzun boʻyli disk shaklida tayyorlangan fermuarni ushlab turadi

Bu haykal eng mashhur nusxalardan biri boʻlib, haykalda Poseydon tasvirlangan. Lekin  buni aniqlash qiyin, chunki xudoning qoʻlidagi qurol yoʻqolgan edi. Haykalni shaxsini aniqlashdagi muammo shundaki, agar u chaqmoqni ushlab tursa, bu qurol uning yuzini berkitib, yuzining shaklini aniqlashda qiyinchilik tugʻdiradi.Xuddi shu davrdagi tangalar va vaza rasmlari bilan ikonografik parallelliklar bunday kompozitsiyani yaratish dargumon ekanligini koʻrsatadi. Biroq, chaqmoq juda qisqa boʻlib, bu muammoni hal qiladi. Boshqa tomondan, xuddi shu shaklni takrorlaydigan va Zevsni chaqmoq bilan ifodalovchi (miloddan avvalgi 7-asr oxiridan boshlab) kichikroq bronza haykalchalarning keng seriyasi saqlanib qolgan. Bugungi kunga kelib, bu Zevsning surati deb qabul qilingan ammo shunda ham fikrlar  ikkiga boʻlingan.

Tavsif

Haykalda boʻsh koʻz chuqurlari mavjud boʻlib, ular dastlab naqshlangan, yoki fil suyagi bilan qoplangan boʻlib, qoshlar kumushdan, lablar va nipellar misdan qilingan. Haykalni yasashi  mumkin boʻlgan mualliflari orasida Agelad, Kalamis yoki Myron qayd etilgan.

Adabiyotlar

• Mylonas in American Journal of Archeology 48 (1944) pp 143ff. A case for the subject as Zeus.
• Mattusch, Carol C. 1988. Greek Bronze Statuary: From the Beginnings Through the Fifth Century B.C. (Ithaca:Cornell University Press) pp. 150-53.
• Gisela M.A. Richter, reviewing H. G. Beyen, La Statue d’Artemision in American Journal of Archaeology 35.2 (April 1931), pp. 242-243; C. A. Robinson, Jr., „The Zeus Ithomatas of Ageladas“, American Journal of Archaeology 49.2 (April 1945, pp. 121-127) p. 127, note 40.
• Karouzos, „Ho Poseidon tou Artemisiou“ Deltion 13 (1930-31) pp 41-104, and „The find from the sea off Artemision“, Journal of the Hellenic Society 49 (1929).
• John Boardman, „Greek art and architecture“, in J. Boardman, J. Griffin and O. Murray, eds. Greece and the Hellenistic World (Oxford History of the Classical World, vol. I), 1988, illus. p. 284.

Havolalar

• Keyp Artemisiondan topilgan Zevs haykali. Wayback Machine-da 2013-yil 26-apreldagi Arxivnaya kopiya-Akimova L. I. qadimgi Yunoniston sanʼati: klassik. — Sankt-Peterburg.: ABC-klassik, 2007-yil