Ayşe Sulton (Abdul Hamid II ning qizi)
Ayshe Sulton (turkcha: Hamide Ayşe Sultan; usmonli turkcha: حمیدہ عائشه سلطان)(1887-yil 31-oktyabr—1960-yil 10-avgust) — Usmonli malika, Sulton Abdul Hamid II va Mushfika Kadınning qizi.
Yoshligi va taʼlim
tahrir
Aysha Sulton 1887-yil 31-oktyabrda Yulduz saroyida tugʻilgan. Uning otasi Sulton Abdulhamid II, Sulton Abdulmejid I va Tirimujgan Kadınning oʻgʻli edi.[1] Uning onasi Gʻozi Ogʻir Mahmud Bey va Emine Xonimning qizi Mushfika Kadın edi.[2] U otasining oʻninchi farzandi va oltinchi qizi edi, lekin onasining yagona farzandi edi.
Ayshening taʼlimi Yulduz saroyidagi Kichik kanslerlikdagi ish xonasida singlisi Shadiye Sulton bilan birga oʻtdi. Ularning ustozlari maxfiy kotib Hasib afandi va shaxsiy shifrlash kotibi Komil afandi edi. Hasib afandi Qur’on, arab va fors tillaridan, Komil afandi esa turkcha oʻqish va yozishdan, usmonli tili grammatikasidan, arifmetikadan, tarixdan, geografiyadan dars berar edi.
Ayshe pianino saboqlarini hazinedar Dürrüyektadan oldi (keyinchalik u katta akasi Şehzade Mehmed Selimning xotini boʻldi). Uning oʻzi Imperial Musiqa Korpusiga oʻqituvchi sifatida yollangan Fransua Lombardining (1865-1904) shogirdi boʻlgan va Ayshe ham haftada bir marta saboq olgan.[3]
Birinchi nikohi
tahrirOysha Sulton 1908-yilda otasi hukmronligining soʻnggi yilida Fahri Beyning oʻgʻli Ahmad Nami Bey bilan nikoh qurgan. Biroq, 1909-yilda otasi agʻdarilganda, malika ota-onasiga ergashib Salonikiga surgunga joʻnadi. Keyingi yili u Istanbulga qaytib keldi.
Nikoh 1910-yil iyun oyida Dolmabahche saroyida opasi Shodiye Sulton va Refiya Sulton bilan birga boʻlib oʻtdi. Nikoh marosimini Shayhulislom Muso Kazim afandi amalga oshirdi. Toʻy marosimi ikki oy oʻtgach, 1910-yil 9-avgustda Bebek saroyida boʻlib oʻtdi.
Er-xotinning birinchi farzandi, oʻgʻli Sultonzade Oʻmer Nami Bey 1911 yil 4 noyabrda Bebek saroyida tugʻilgan. Undan keyin 1913-yil 7-fevralda tug‘ilgan Aliye Namiye Hanimsulton 1913-yil 9-aprelda ikki oyligida vafot etdi. Otasining oʻlimidan oldin, Ayshe Shveysariyaga ketdi, u yerda er-xotinning uchinchi farzandi Sultonzoda Usmon Nami Bey 1918 yil 13 yanvarda Jenevada tugʻildi.[1]
Ajralishi va ikkinchi nikohi
tahrirAyshe Sulton eri bilan 1921-yilda ajrashishdi. Ajrashganidan soʻng 1921-yil 3-aprelda Nishantashi saroyida Rauf Poshoning oʻgʻli Yarbay Mehmed Ali Beyga turmushga chiqdi. Ikkalasining bir oʻgʻli boʻlgan, 1921-yilda tugʻilgan Sultonzoda Abdul Hamid Rauf Bey ularning oʻgʻli boʻlgan. 1924-yil mart oyida imperator oilasining surgunida Ayshe eri va bolalari bilan Parijga joylashdi. U 1937-yilda eri vafot etganida beva qolgan. Onasi esa Turkiyada qolishni maʼqul koʻrgan, shuning uchun ikkovi 28 yil davomida bir-birini koʻrishmagan. 1952-yilda surgundan qaytgan
Xotiralari
tahrirAyshe Sulton surgundan qaytganidan so‘ng Istanbulda o‘z xotiralarini yozib, 1955-yilda tugatdi. Ayshe, memuarning katta qismlarida u onasining xotirasiga tayangan, chunki malika Turkiyaga qaytishi bilan birga yashagan. Asar dastlab turkiyalik mashhur " Hayat " jurnalida 1950-yillarning oxirida seriya formatida paydo boʻlgan, soʻngra malika oʻlimidan sal avval, 1960-yilda Istanbulda kitob sifatida nashr etilgan.
Uning nashr etilishida kitobning asosiy diqqatga sazovor joyi malikaning mashhur ota-onasi haqidagi xotiralarida boʻlgan. Buni anglagan holda u o‘z xotiralarini „Babam Sulton Abdülhamid“ (turkcha „Otam, Sulton Abdulhamid“) deb nomladi. Unda u otasi Abdulhamidning shaxsiy nuqtai nazarini yaratdi, u 33 yillik hukmronligi taxtdan agʻdarish va tuhmat bilan yakunlangan ziddiyatli hukmdorning omma oldida buzilgan sharafini himoya qilish uchun oʻziga xos oqlanishlarni amalga oshirgan.[4]
Oʻlimi
tahrirAyshe Sulton 1960-yil 10-avgustda Serencebey Yokushida 72 yoshida vafot etdi va Yulduz saroyi yonidagi Yahyo Afandi darveshlar monastiridagi imperator maqbarasiga dafn qilindi. Uning onasi esa atigi bir yil yashadi va 1961-yilda vafot etdi.
Faxriy unvonlari
tahrir- Iftixor Sanayi medali, oltin, 1897-yil
- Usmon xonadoni ordeni
- Javohirli Medjidiy ordeni
- 1-darajali xayriya ordeni
- Oltin rangdagi Liakat medali
- Oltin bilan Hicaz Demiryolu medali[5]
Avlodlari
tahrir| Ism | Tugʻilishi | Oʻlimi | Izohlar |
|---|---|---|---|
| Ahmad Nami Bey (1910-yil iyunda turmushga chiqqan — 1921-yil ajrashgan; 1873-yil — 1962-yil 13-dekabr) | |||
| Sultonzoda Omer Nami Bey | 1911-yil 4-noyabr | 1993-yil 17-mart | Bebek saroyida tugʻilgan. Uylangan, ammo keyinchalik muammolari tufayli ajrashgan. Lozannada (Shveysariya) vafot etgan. |
| Aliye Namiye Hanimsulton | 1913-yil 7 fevral | 1913-yil 9-aprel | Go‘dakligida vafot etgan va Yahyo afandi qabristonidagi Shahzoda Ahmad Kamoleddin qabriga dafn etilgan. |
| Sultonzoda Usmon Nami Bey | 1918-yil 13-yanvar | 2010-yil 15-iyul | Shveysariyaning Jeneva shahrida tugʻilgan. Turkiyaning Istanbul shahrida vafot etgan va Mahmud II qabristoniga dafn etilgan.[6] |
| Mehmed Ali Bey (1921-yil 3-aprelda turmushga chiqqan; 1937-yilda vafot etgan) | |||
| Sultonzoda Abdul Hamid Rauf Bey | 1921-yil oktyabr | 1981-yil 11-mart | Yahyo afandi qabristoniga dafn etilgan. |
Ommaviy madaniyatda
tahrirAjdodlari
tahrir| 8. Mahmud II | ||||||||||||||||
| 4. Abdulmejid I | ||||||||||||||||
| 9. Bezmiâlem Sultan | ||||||||||||||||
| 2. Abdul Hamid II | ||||||||||||||||
| 5. Tirimüjgan Kadın | ||||||||||||||||
| 1. Ayşe Sultan | ||||||||||||||||
| 6. Ağır Mahmud Bey | ||||||||||||||||
| 3. Müşfika Kadın | ||||||||||||||||
| 7. Emine Hanım | ||||||||||||||||
Manbalar
tahrir- ↑ 1,0 1,1 Adra, Jamil. Genealogy of the Imperial Ottoman Family 2005, 2005 — 27–28-bet.
- ↑ Bağce, Betül Kübra. II. Abdulhamid kızı Naime Sultan'in Hayati, 2008 — 19-bet.
- ↑ Baydar, Evren Kutlay. Osmanlı'nın "Avrupalı" müzisyenleri, Araştırma-İnceleme. Kapı Yayınları, 2010 — 59-bet. ISBN 978-605-4322-14-5.
- ↑ Osmanoğlu, Ayşe. Babam Sultan Abdülhamid. Mona Kitap Yayinlari, 2000 — 104-bet. ISBN 978-6-050-81202-2.
- ↑ Yılmaz Öztuna. Başlangıcından zamanımıza kadar büyük Türkiye tarihi: Türkiye'nin siyasî, medenî, kültür, teşkilât ve san'at tarihi. Ötüken Yayınevi, 1978 — 165-bet.
- ↑ „En yaşlı Osmanlı dedesinin yanında“. Milliyet (2010-yil 18-iyul). Qaraldi: 2020-yil 13-iyun.
- ↑ The Fall of Abdulhamit (2002), qaraldi: 2021-04-20
- ↑ „5. Murad masondu“ (tr). Ensonhaber (2011-yil 20-noyabr). Qaraldi: 2021-yil 30-yanvar.
Kitobiy manbalar
tahrir- Brookes, Douglas Scott. The Concubine, the Princess, and the Teacher: Voices from the Ottoman Harem. University of Texas Press, 2010. ISBN 978-0-292-78335-5.
- Sakaoğlu, Necdet. Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık, 2008. ISBN 978-9-753-29623-6.
- Uluçay, Mustafa Çağatay. Padişahların kadınları ve kızları. Ankara: Ötüken, 2011. ISBN 978-9-754-37840-5.
Havolalar
tahrir- Hamide Ayshe Sultonning tarjimai holi (Turk tilida)