Azykh (ozarbayjoncha: Azıx) yoki Azokh (armancha: Ազոխ)[2] Ozarbayjon Xoʻjavend tumanidagi qishloq hisoblanadi. Qishloq Ishxonchoy daryosi (ozarbayjoncha: İşxançay) boʻyida Azix gʻori yaqinida joylashgan. Qishloqda 2020−yilgi Togʻli Qorabogʻ urushigacha etnik armanlar koʻpchilik aholi boʻlgan, 1989−yilda esa armanlar koʻpchilikni tashkil qilgan[3]. Qishloq 1992-2020 yillar oraligʻida Hadrut viloyati tarkibiga kirgan.

Azykh / Azokh
Azıx / Ազոխ
Azykh / Azokh is located in Azerbaijan
Azykh / Azokh
Azykh / Azokh
Azykh / Azokh is located in Republic of Artsakh
Azykh / Azokh
Azykh / Azokh
Joylashuv: Andoza:Xb_type:city(741) 39°37′14″N 46°58′42″E / 39.62056°N 46.97833°E / 39.62056; 46.97833
Mamlakat

Ozarbayjon bayrogʻi Ozarbayjon


 Republic of Artsakh (claimed)[1]
Tuman Khojavend

Etimologiyasi

tahrir

“Ozarbayjon toponimlarining entsiklopedik lugʻati”ga koʻra, “Azix” nomi eski turkiy tilidan kelib chiqqan boʻlib, “ayiq uyasi” maʼnosini bildiradi[4].Shahen Mkrttchyanning “Tog‘li Qorabog‘ning tarixiy-arxitektura yodgorliklari” kitobiga ko‘ra, “Azox” nomi Arman tilidan kelib chiqqan Ազոխ, Azokh, so‘zidan kelib chiqqan va "pishmagan uzum" degan ma'noni anglatadi[5].

Tarixi

tahrir
 
Entrance to the Azykh Cave

Qishloq yaqinida joylashgan Azix gʻori oltita gʻor majmuasi boʻlib, miloddan oldingi odamlarning yashash joyi sifatida tanilgan[6]. O'rta paleolitning qadimiy qatlamlarida taxminan 300 000 yil oldin bo'lishi mumkin bo'lgan Neandertal qoldiqlari topilgan[7].

Qishloq Sovet Ittifoqi davrida [[Ozarbayjon Sovet Sotsialistik Respublikasi] tarkibidagi]] Togʻli Qorabogʻ avtonom viloyatiga qarashli Hadrut tumani tarkibiga kirgan. Birinchi Togʻli Qorabogʻ urushidan keyin qishloq Artsax Respublikasining Hadrut viloyati tarkibiga kirgan.

Qishloq 2020-yil 9-noyabrda, 2020-yil Togʻli Qorabogʻ urushi paytida Ozarbayjon nazoratiga oʻtgan[8]. Keyinchalik The Guardian va Der Spiegel Ozarbayjon kuchlari Ozarbayjonga qarshi hujumga qaramay, Azoxda qolgan 82 yoshli armanistonlik Yuriy Asryanning boshini judo qilib, harbiy jinoyat sodir etganini xabar qildi[9][10].

Tarixiy meros ob'ektlari

tahrir

Azixda bir qancha tarixiy meros ob'ektlari mavjud bo'lib, ulardan ikkitasi Artsax Respublikasi tomonidan ko'chmas madaniy meros ob'ektlari sifatida ro'yxatga olingan. Roʻyxatga olingan joylar janubi-sharqda 700 m uzoqlikda joylashgan Tosh davriga oid Azix gʻori hamda 1 km janubi-sharqda joylashgan. XIII asrga oid “Tsiltaxach” (Andoza:Lang-hy))koʻprigidir. [11]

Roʻyxatga olingan joylar janubi-sharqda 700 m uzoqlikda joylashgan Tosh davriga oid Azix gʻori hamda 1 km janubi-sharqda joylashgan 13-asrga oid “Tsiltaxach” koʻprigidir. (armancha: Ծիլտախաչ),.[12][13][14] Bundan tashqari, qishloqda 17-asrga oid "Surb Astvatsatsin" cherkovi va 10-19-asrlarga oid tarixiy qabriston mavjud (armancha: Սուրբ Աստվածածին Andoza:Lit)[12][13] .[12]Qishloq yaqinida Amarkxatun monastiri, Tsitskar qal'asi va Melik Sagam qal'asi ham joylashgan[13]

Manbalar

tahrir
  1. „Արցախի տարածքները համարվում են օկուպացված Ադրբեջանի կողմից. ԱՀ ԱԺ հայտարարությունը“ [The territories of the Artsakh Republic, which are under the control of Azerbaijan so far, are considered to be occupied by the Republic of Azerbaijan] (hy). armenpress.am (2021-yil 1-mart). 2021-yil 7-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 7-sentyabr.
  2. „Azix, Azerbaijan“. Falling Rain.
  3. Андрей Зубов. „Андрей Зубов. Карабах: Мир и Война“. drugoivzgliad.com. 2020-yil 20-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 27-noyabr.
  4. "Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti" ("Энциклопедический словарь азербайджанских топонимов" в 2-х томах). — 2007. — Баку: "Şərq-Qərb" ("Восток-Запад"), 2007. — С.Том 1.
  5. Mkrtchyan, Shahen. Historical-Architectural Monuments of Nagorno-Karabakh, Yerevan,Armenia, 1980 — 91-bet. 
  6. Stepʻan Tigrani, Melikʻ-Bakhshyan. Hayotsʻ patmutʻyan aghbyuragitutʻyun (hnaguyn zhamanakneritsʻ minchʻev XVIII dari verjě). Yerevan: University of Michigan; Yerevan University Publishing House, 1979 — 323-bet. 
  7. Fernández-Jalvo, Y; King, T; Yepiskoposyan, L; Andrews, P (2016), „Introduction: Azokh Cave and the Transcaucasian Corridor“, Azokh Cave and the Transcaucasian Corridor, Cham: Springer International Publishing, 1–26-bet, doi:10.1007/978-3-319-24924-7_1, ISBN 978-3-319-24922-3, qaraldi: 2021-05-16
  8. „Daha 23 kənd işğaldan azad edildi“ (az). report.az (2020-yil 9-noyabr).
  9. Two men beheaded in videos from Nagorno-Karabakh war identified. The Guardian. 15 December 2020
  10. Zwei Zivilisten in Bergkarabach enthauptet – mutmaßlich durch aserbaidschanische Soldaten. DER SPIEGEL. 15 December 2020
  11. List of immovable cultural monuments of the history of the Artsakh Republic, published by the Department of Tourism, Historical Environment Protection under the Government of the Artsakh Republic.
  12. 12,0 12,1 12,2 „Տեղեկատու ԼՂՀ վարչատարածքային միավորների սոցիալ-տնտեսական բնութագրերի“ (hy). Արցախի ԷլեկտրոնայինԳրադարան. Qaraldi: 2021-yil 26-dekabr.
  13. 13,0 13,1 13,2 Այվազյան, Հովհաննես Մնացականի; Բալայան, Զորի Հայկի. Ղարաբաղյան ազատագրական պատերազմ 1988-1994: Հանրագիտարան 1 հատորով (hy). Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2004. ISBN 978-5-89700-023-4. 
  14. „ԱՀ Ազգային ժողով | Պաշտոնական կայք | nankr.am“. www.nankr.am. 2022-yil 28-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 26-dekabr.

Havolalar

tahrir