Baltabek Baysultan

Baltabek Baysultanuli, Baltabek hoji (1860, Sergiopol tumani, Lepsi tumani, Yettisuv viloyati, Tauqum-Balxash boʻli № 6 qishlogʻi — 1921, Lepsi) — qozoq bi, jamoat arbobi, hoji.

Nayman qabilasining Qarakereydan tarqalgan Semiz nayman guruhining Qojan degan otasining oʻgʻli. Otasidan 13 yoshida yetim qolgan. 14 yoshgacha qishloq mullasidan harf tanib, savodin ochadi. U yoshligidan juda qurolli, kuchli, ziyoli va ziyoli edi. Boʻzbala yoshligidan Qojan qishlogʻining hukumatiga aralashib, el nazariga erta tushdi. Keyinchalik “adolatli bi” unvoni Semiz nayman qabilasidan tashqariga chiqib, Arqa va Yettisuv hududlariga keng tarqaldi. Baltabek hoji Nayman mamlakatining mashhur uch yilnomachisidan biridir.

Uning nasabnomasining aslini Sabit Muqanovning shaxsiy arxividan topilishi mumkin. Gʻabiden Qulaxmetovning aytishicha boʻyicha, Sabit Muqanov 1957-yilda nasab olganligi toʻgʻrisida Baltabek hojining oʻgʻli Qodigʻulga tilxat bergan koʻrinadi. Baltabek hoji milliy ozodlik yoʻlida mashhur kurashchi boʻldi. U 1916-yilda Yettisuv viloyatining Lepsi tumani aholisining qirol amiriga boʻysunmagan ish tashlashi boshida turgan. Baltabek hoji toLepsi tumani aholisining toʻlqinninh nafaqat oʻzi yashayotgan hududda emas, butun qozoq dalasiga tarqalishiga katta hissa qoʻshdi. Shunga uning isboti Balxash koʻli yaqinidagi qamishzorlar orasida toʻrgʻaydan Abdigʻapar va Keyki botirning askarlari bilan uchrashuvi. 1916-yilning kuzida Baltabek hoji bir guruh hamrohlari bilan Lepsi qamoqxonasiga qamaldi. Podshoh taxtdan qulagandan keyin, 1917-yilda 6-mart kuni siyosiy mahbuslarni ozod qilish toʻgʻrisida maxsus Farmon chiqdi, Baltabek hoji esa 10-mart kuni ozodlikka chiqariladi. 1917-yilning yoziga kelib, Muvaqqat hukumat siyosatiga qarshi odamlar yana Baltabek hojiga toʻplana boshladi. Keyinchalik, bu harakat yangi tashkil etilgan qizillarga qarshilik koʻrsatdi. “Tori ala Alash polki” nomi bilan tarixga kirgan qurolli qozoq armiyasini tashkil etishda qatnashgan. Taniqli sozanda va xonanda Aset Naymanbayuli ham Yuzagash stansiyasidagi mazkur polkning ishga qabul qilish komissiyasi a’zosi edi. Baltabek hoji kurashining har qanday bosqichida ham oʻz harakatini milliy manfaatga boʻysundirdi. U oʻziga begona boʻlgan har qanday koʻrinishga qarshi tinimsiz kurashdi. Uning bulutsiz munosabati na oqga, na qizilga yoqmasdi.

Alash fuqarosi Baltabek hoji 1921-yilda Lepsi shahrida sudsiz va tergovsiz otib tashlanadi. Rasmiy sovet hokimiyati Baltabek hoji haqida gapirmasa ham, keng jamoatchilik faxriy oʻgʻilni unutmadi. Arip Tangirbergenov, Adiq Oralbayev, Tobagʻul Musabayev kabi shoirlar Baltabek hoji obrazini yaratdilar.