Baxus
"Baxus" (italyancha: Bacco; shuningdek — „Mast Baxus“[1]) — sharob xudosi Vakxani (Baxus) tasvirlovchi, marmardan yasalgan haykal. Ushbu asar kardinal Rafael Riario tomonidan buyurtma qilingan va 1497-yilda Mikelanjelo tomonidan yaratilgan.
Zamonaviy haykaltarosh olim, Uilyam Uolles, bu asarni Mikelanjeloning birinchi durdona asari deb hisoblaydi[2].
Yaratilish tarixi
tahrirMikelanjelo 1496-yil 4-iyulda haykal yasashga buyurtma oladi, chunki kardinal antiqa haykallar kollektsiyasini kengaytirmoqchi boʻlgan. Biroq, maʼlum boʻlishicha, Riario sanʼat asarini, tugallandan soʻng, rad etgan va haykalni, bogʻlari Kanchelleriya saroyi yaqinida joylashgan, bankir Yakopo Galli sotib olgan. Haykaltaroshning doʻsti Kondivi haykal kardinal tomonidan buyurtma qilinganligini bilmasdan rad etadi[3], lekin 1981-yilda tadqiqotchilar tomonidan tasdiqlangan.
1572-yilda Medichi haykalni sotib olib, uni Florensiyaga koʻchirgan.
Hozir haykal Florensiyadagi Bardjello muzeyida saqlanadi[4].
Tavsif
tahrirUshbu ikki metrli haykaltaroshlik asari atrofida aylanib tomosha qilish uchun moʻljallangan. Mikelanjelo satir bilan birga mast holdagi sharob xudosini tasvirlagan. Aftidan, Vakx oldinga yiqilay deb, u gandiraklab turibdi, lekin orqaga suyanib muvozanatni saqlagan. Xudoning nigohi kosadagi sharobga qadalgan va u insoniyatga qilgan sovgʻasiga oshiq boʻlib turganday tuyuladi[2]. Orqa mushaklari tarang koʻrinadi, ammo qorin va son sohasining boʻshashgan mushaklari jismoniy va shuning bilan birga ruhiy bemadorlikni koʻrsatadi. Mikelanjelo estetik effektni buzishi mumkin boʻlgan, kompozitsion muvozanatsiz beqarorlik taassurotiga erishgan.
Gollandiyalik rassom Marten van Xemskerk tomonidan chizilgan rasmda (taxminan 1532-1535 yillar) haykalning qadah koʻtargan qoʻli va jinsiy aʼzosi yetishmagan. Qoʻli va qadah 1550-yillarning boshlarida tiklangan.
Bu haykal K.Shultsning „Tosh va ogʻriq“ biografik romanida tilga olingan:
Viktor Lazarevning soʻzlariga koʻra, „Vakx“-"Mikelanjelo asarlari ichidan kamroq mustaqil ishlangani", chunki unda qadimgi plastik sanʼatning taʼsirini osongina koʻrish mumkin[5].
Adabiyotlar
tahrir- Edgar shamoli . Uygʻonish davridagi butparastlik sirlari. London, 1958, p.147-157 (12-bob: Mikelanjeloning Bacchik siri)
Manbalar
tahrir- ↑ Роллан 1992.
- ↑ 2,0 2,1 Wallace 2010.
- ↑ Эрпель 1990.
- ↑ „Museo Nazionale del Bargello - Galleria“. 2015-yil 22-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 30-iyun.
- ↑ Микеланджело. Поэзия. Письма 1983.
Havolalar
tahrir- Вазари Д.. Жизнеописания прославленных живописцев, скульпторов и архитекторов. (Ukraincha)
- Микеланджело. Поэзия. Письма. Суждения современников / сост. В. Н. Гращенков. М.: Искусство, 1983.
- Эрпель Фриц.. Микеланджело / Пер. с нем. Сергея Данильченко. Берлин: Хеншель, 1990. ISBN 3-362-00044-4.
- Роллан Ромен.. Жизнь Микеланджело // Жизни великих людей: Пер. с франц. В. Курелла., М., 1992. ISBN 5-206-00351-4.
- Шульц К.. Камень и боль: роман. М.: Эксмо, 2007. ISBN 5-699-20485-7.
- Eric Scigliano.. Michelangelo's Mountain: The Quest For Perfection In The Marble Quarries Of Carrara. Simon and Schuster, 2005. (Inglizcha)
- John Addington Symonds.. The Life of Michelangelo Buonarroti, 1893. (Wayback Machine saytida 2014-07-18 sanasida arxivlangan) (Inglizcha)
- William Wallace.. The Treasures of Michelangelo. Andre Deutsch, 2010. ISBN 978-0-233-00253-8. (Inglizcha)