Bernard Katz

Bernard Katz (1911-yil 24-mart, Leypsig) — ingliz fiziologi. Leypsig universitetini tugatgan (1934-yil). 1935-yilda Buyuk Britaniyaga koʻchib kelgan. London qirollik jamiyati aʼzosi (1952-yildan) va uning vitse-prezidenti (1965-yildan). Muskullarda bioenergetik potensiallarni va hujayra membranalarining fizikkimyoviy xususiyatlarini oʻrgangan. Nerv hujayralaridan muskul hujayralariga impulyelarning uzatilish mexanizmlarini aniqlagan, prostaglandinlarni kashf etgan. Nobel mukofoti laureati (1970, J. Akselrod va U. Eyler bilan hamkorlikda)^[1].

Hayoti va karyerasi

Katz Germaniyaning Leyptsig shahrida asli rossiyalik yahudiy oilasida, Yevgeniy (Rabinovits) va mo'yna savdosi bilan shug'ullanuvchi Maks Katzning o'g'li^[2]. U 1921-1929-yillarda oʻsha shahardagi Albert gimnaziyasida taʼlim olgan va Leyptsig universitetida tibbiyot fakultetida oʻqishni davom ettirgan. 1934-yilda oʻqishni tugatdi va 1935-yil fevralida Britaniyaga ketadi.

Katz dastlab Archibald Vivian Hill ning qo'l ostidagi London Universitet kollejiga ishga bordi. U 1938-yilda doktorlik dissertatsiyasini tamomlagan va Sydney tibbiyot maktabining Kanematsu institutida John Keru Ekkls bilan o'qish uchun Carnegy stipendiyasini qo'lga kiritgan. Bu vaqt ichida u ham, Ekklz ham Sidney universitetida tadqiqot ma'ruzalari o'qidilar^[3]. U 1941-yilda^[4] Britaniya fuqaroligini oldi va 1942-yilda Avstraliya Qirollik havo kuchlariga qo'shildi. U Tinch okeanidagi urushni radar ofitseri sifatida o'tkazdi va 1946-yilda Hill tomonidan yana UCLga direktor yordamchisi sifatida taklif qilindi. 1949-yilgacha uch-yil davomida Katz oilasi Xill va uning rafiqasi Margaret bilan Xaygeytdagi uyining eng yuqori kvartirasida yashagan^[5].

Angliyada u 1963-yilgi Nobel mukofoti sovrindorlari Alan Hodgkin va Endrew Haksli bilan ham ishlagan. Katz 1952-yilda UCL professori va biofizika boshlig'i, 1952-yilda Qirollik jamiyati (FRS) a'zosi etib saylangan^[6].U 1978-yilgacha faxriy professor bo'lgunga qadar biofizika bo'limi boshlig'i bo'lib qoldi.

Katz 1945-yilda Marguerit Penli bilan turmush qurdi. Katz 2003-yil 20-aprelda 92 yoshida Londonda vafot etdi. Uning o'g'li Jonatan Oksford universitetining jamoatchi notiqidir^[2].

Tadqiqot

Uning tadqiqotlari sinapslarning asosiy xususiyatlarini, nerv hujayralari bir-biriga va boshqa turdagi hujayralarga signal beradigan birikmalarni ochib berdi. 1950-yillarga kelib u qisqarishni rag'batlantirish uchun vosita neyronlarini mushaklar bilan bog'laydigan sinapslarda topilgan signalizatsiya molekulasi boʻlgan atsetilxolinning biokimyosi va ta'sirini o'rgangan^[7]. Katz Nobel mukofotini Pol Fatt bilan birgalikda sinapslarda neyrotransmitterning chiqarilishi "kvant" ekanligini, ya'ni har qanday sinapsda chiqarilgan neyrotransmitter miqdori hech qachon ma'lum miqdordan kam bo'lmasligini va agar koʻp bo'lsa, buning integral sonidan koʻp bo'lishini isbotladi va Nobel mukofotiga sazovor bo'ldi. Olimlar endi bu holatning kelib chiqishini tushunishdi, chunki ular sinaptik bo'shliqqa chiqarilishidan oldin, transmitter molekulalari ekzotsitoz paytida boshqa har qanday pufakchaga o'xshash tarzda ajralib chiqadigan sinaptik pufakchalar deb nomlanuvchi o'xshash o'lchamdagi subhujayra paketlarida joylashgan.

Katzning ishi asab agentlari va pestitsidlar bo'yicha urushdan keyingi yangi tadqiqotlarning asosi boʻlgan organofosfatlar va organofosfatlarni o'rganishga darhol ta'sir ko'rsatdi, chunki u murakkab fermentlar aylanishini osonlikcha buzishini aniqladi.

Yana qarang

Manbalar

↑ "KATS (Katz) Bernard" OʻzME. K-harfi Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
↑ ^2,0 ^2,1 „The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1970“.
↑ „Australia's Nobel Laureates and the Nobel Prize | australia.gov.au“. 2014-yil 14-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 14-avgust.
↑ Andoza:Cite ODNB
↑ Kosky, Jules.. The Top of the Hill: A History of the Hill Homes. Hill Homes, 1994. ISBN 0-9523659-0-1. . p.85
↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named frs
↑ The Release of Neural Transmitter Substances (The Sherrington Lectures X), Charles C Thomas Publisher, Springfield (Illinois) 1969, pp. 60

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

[1] "KATS (Katz) Bernard" OʻzME. K-harfi Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

[nobelprize.org-2] 2,0 ^2,1 „The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1970“.

[3] „Australia's Nobel Laureates and the Nobel Prize | australia.gov.au“. 2014-yil 14-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 14-avgust.

[4] Andoza:Cite ODNB

[5] Kosky, Jules.. The Top of the Hill: A History of the Hill Homes. Hill Homes, 1994. ISBN 0-9523659-0-1. . p.85

[frs-6] Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named frs

[7] The Release of Neural Transmitter Substances (The Sherrington Lectures X), Charles C Thomas Publisher, Springfield (Illinois) 1969, pp. 60

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]