Bernard Mark
Bernard Ber Mark (polyakcha: Bernard Ber Mark; 1908-iyun 8-yilda Lomja, Lomjinskiy viloyati, Rossiya imperiyasi tugʻilgan.
| Mark, Bernard | |
|---|---|
| Tavalludi |
1908-iyun 8-yil Lomja, Lomjinskiy viloyati, Rossiya imperiyasi |
| Vafoti |
1966-yil 4-avgust Varshava, Polsha Xalq Respublikasi |
| Fuqaroligi | Rossiya |
| Kasbi | Jurnalist, tarixchi, adabiyotshunos, kommunistik harakat yetakchisi |
| Partiyasi | Polsha Kommunistik partiyasi (1928) |
1966-yil 4-avgustda Varshava, Polsha Xalq Respublikasi bu yorugʻ olamdan koʻz yumdi. Polshalik jurnalist, tarixchi, adabiyotshunos, kommunistik harakat yetakchisi boʻlgan[1]. 1949-1966-yillarda yahudiy tarixi instituti direktori[2][3].
Biografiya
tahrir1908-yil 8-iyunda Lomza shahrida yahudiy oilasida tugʻilgan. 1927-1931-yillarda Varshava universitetining yuridik fakultetida o‘qigan. 1928-yildan Polsha Kommunistik partiyasi aʼzosi boʻlib, yahudiy kommunistik matbuotiga hissa qoʻshgan[3]. 1932-yilda oʻqishni tugatib, huquqshunoslik diplomini oldi[1].
1934-1938-yillarda KPP Markaziy Qoʻmitasi huzuridagi yahudiy nashrlari markaziy tahririyati aʼzosi edi[2]. 1934-1935-yillarda u huquqiy kommunistik Der Frajnd gazetasi muharriri edi[1]. 1936-1938-yillarda u yahudiy yozuvchilar va jurnalistlar uyushmasi boshqaruvi aʼzosi edi[1]. 1939-yilga kelib u yahudiy tilida 2 jildlik „Polshadagi ijtimoiy harakatlar tarixi“ („Geshikhte fun di Sotsiale Bavegungen in Poyln“)[2] asarini nashr ettirdi.
Ikkinchi jahon urushi davrida Sovet Ittifoqida ishlagan. Avval Minskda, u yerda Belarus Fanlar akademiyasining aʼzosi edi. Keyin Moskva va Kuybishevda[3]. Yahudiy antifashistik qoʻmitasi va Sovet axborot byurosi bilan hamkorlik qildi[1]. U Polsha vatanparvarlari ittifoqi tashkilotchilaridan biri boʻlgan va 1944-yildan bu tashkilotning Bosh kengashi aʼzosi hamda SPPdagi Polsha yahudiylari tashkiliy qoʻmitasi vitse-prezidenti. Polshalarni SSSRdan Polshaga qaytarish tashviqotida qatnashgan[3]. Moskvada u bosib olingan Polshadagi yahudiy qoʻzgʻolonlari haqidagi birinchi asarini nashr ettirdi[2].
1946-yilda u Polshaga qaytib, Polsha yahudiylari Markaziy qoʻmitasida ishlay boshladi. 1949-yildan 1966-yilda vafotigacha Varshavadagi yahudiy tarixi institutini boshqargan[3]. U Polshadagi yahudiylar markaziy qoʻmitasi Prezidiumi aʼzosi, yahudiy yozuvchilar shu qatorda jurnalistlar uyushmasi raisi, „Yangi hayot“ gazetasining (Dos Naje Lebn) bosh muharriri[1]. U Institut xabarnomasi va institut nashri „Bleter far Geshikhte“ bosh muharriri edi[2].
1954-yildan dotsent unvoniga ega. 1957-yilda u Isroilga tashrif buyurdi. Ikkinchi Jahon yahudiy tadqiqotlari kongressida taqdimot qildi. Isroildagi ilmiy muassasalar — Yad Vashem instituti va Yahudiy xalqi tarixi boʻyicha markaziy arxiv (Quddus) bilan aloqalar oʻrnatildi[2].
1954-yil 16-iyulda „fan sohasidagi ulkan yutuqlari“ sharafiga „ Oltin xoch“ ordeni bilan taqdirlandi[4].
Bernard Mark 1966-yil 4-avgustda Varshavada vafot etdi. U Varshavadagi Okopova koʻchasidagi yahudiy qabristonining asosiy xiyoboniga dafn etilgan (1-qator, 64-oʻrin)[3].
Ilmiy faoliyat
tahrirBernard Mark Varshava gettosi qoʻzgʻolonida yahudiy harbiy ittifoqining ishtirokini taʼkidlagan birinchi tarixchi edi[3]. Uning asarlarining asosiy mavzusi Xolokost davridagi yahudiylarning taqdiri hamda harbiy masalalar edi. Uning tarixiy qarashlari tarixning rasmiy kommunistik versiyasiga mos edi[3].
1956-yilda fransuz tarixchisi Mishel Anri Bernard Markning Varshava getto qoʻzgʻolonini Polshada kommunistlarning natsistlarga qarshi qarshilik koʻrsatishdagi ishtirokini haddan tashqari taʼkidlagani, Polshaning boʻlinishi toʻgʻrisidagi nemis-sovet kelishuvi haqida hech qanday eslatib oʻtmagani uchun tanqid qildi. 1959-yilda kitobning yangi nashri chiqishi munosabati bilan Bernard Mark birinchi nashri haddan tashqari targ‘ibotchi ekanligini va yangi nashrga o‘zgartirishlar kiritilganini tan oldi. Lekin polshalik tarixchi Yerji Tomashevskiy taʼkidlaganidek, bu oʻzgarishlar tabiatan kosmetik edi.
1962-yilda tarixchi Mishel Borovich Bernard Markni Sharqiy Berlindagi Yahudiy Tarix Instituti tomonidan chop etilgan Holokost hamda getto qoʻzgʻoloni[5] davridagi haqiqiy hujjatlar va xotiralar toʻplamiga kiritilgan oʻzgartirishlar, u qilgan kamchiliklari uchun tanqid qildi.
Yerji Tomashevski, shuningdek, Bernard Markni 1952-yilda Oneg Shabat arxivining nashr etilishini soxtalashtirishda aybladi.
Ishlar
tahrir- 1950-yil: Di jidisze tragedje in der pojliszer literatur (Polsha adabiyotida yahudiy tragediyasi);
- 1952-yil: Ruch oporu w getcie bialostockim / Byalistoker Getoda Der Oyfshtand (Byalistok gettosida qarshilik harakati);
- 1953-yil: Powstanie w getcie warszawskim (Varshava getto qoʻzgʻoloni);
- 1953-yil: Varshever Getoda Oyfshtandning Materialen vegn Dokumenten;
- 1954-yil: Rzemieślnicy żydowscy w Polsce feodalnej (feodal Polshadagi yahudiy hunarmandlari);
- 1954-yil: Twórczość pisarzy poległych w gettach i obozach / Di Umgekumene Shrayber fun di Getos un Lagern un Zeyere Verk (Getto va lagerlarda halok boʻlgan yozuvchilarning asarlari);
- 1955-yil: 1939-1944 yillardagi Polsha yahudiylarining yoʻq qilinishi va qarshilik koʻrsatishi;
- 1957-yil: Di Geshikhte fun Yidn in Poyln (Polshadagi yahudiylar tarixi);
- 195-yil: Jurgena Stroopa hisoboti;
- 1959-yil: Walka i zagłada warszawskiego getta (Varshava gettosining jangi va vayron etilishi);
- 1963-yil: Varshever Getoda Der Oy fshtand;
- 1985-yil: Osventsim varaqlari (Osventsim yilnomalari).
Bir oila
tahrir1937-yilda u oʻqituvchi hamda KPP faoli Ester Goldhasga turmushga chiqdi. Urushdan soʻng u xuddi shu yahudiy tarixi institutida tadqiqotchi boʻlib ishlagan. Bernard vafotidan 2 yil oʻtib , 1968-yilda u Isroilga koʻchib oʻtdi.1994-yilda u yerda vafot etdi[3].
Manbalar
tahrir- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 „Bernard Mark“ (pl). Еврейский исторический институт. 2015-yil 21-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 3-yanvar.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Nathan Eck. „Bernard Mark“ (en). Encyclopaedia Judaica. Jewish Virtual Library. 2015-yil 6-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 3-yanvar.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8 „Bernard Ber Mark“ (pl). Redaktorem. 2015-yil 3-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 3-yanvar.
- ↑ RADA PAŃSTWA. „Uchwała Rady Państwa z dnia 16 lipca 1954 r. o nadaniu odznaczeń państwowych.“ (pl). Kancelaria Sejmu RP (1954-yil 16-iyul). 2015-yil 28-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 3-yanvar.
- ↑ Im Feuer vergangen; Tagebücher aus dem Ghetto. Berlin: Rütten & Loening, 1960.
Adabiyot
tahrir- Alina Cała, Hanna Węgrzynek, Gabriela Zalewska.. Historia i kultura Żydów polskich. Słownik. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, 2000. ISBN 83-02-07813-1.
Havolalar
tahrir- „Bernard Mark“ (pl). Еврейский исторический институт. Qaraldi: 2015-yil 3-yanvar.