Bisa

Bisa sa

Til

Bisalar Niger-Kordofan oilasining Bantu tilida gaplashadi va lotin alifbosiga asoslangan oʻz alifbosini oʻz yozuvi sifatida ishlatadi. Ikki dialekt mavjud: Bisa va Lebir (janubiy-gʻarbiy). Bisular orasida dengiz tili ham keng tarqalgan^[1] (N. V. Kochakova, 1993).

Bisa tilida bir nechta iboralar

Xayrli tong ― Domireh ki;
Xayrli kun — Sundare ki;
Xayrli tun — Gundare ki;
Rahmat — Barca.

Tarix

Ogʻzaki anʼanaga koʻra, Bisuning ajdodlari Yendi (Hozirgi Gana hududi) hududidan kelgan. Soʻng bisuning bir qismi ajralib, gʻarbga yoʻl oldi va u yerda San (Sane) subetnik guruhini yaratdi^[2].

Madaniyati va urf-odatlar

Bisning asosiy kasbi — qishloq xoʻjaligi. Ularda makkajoʻxori, sholi, yeryongʻoq, loviya, tariq, dukkakli ekinlar, karite yongʻogʻi, yams yetishtiriladi. Bisa zotli qoramollarni koʻpaytirishadi. Hunarmandchilik: bronza va kumush quyish, zargarlik buyumlari yasash, toʻquvchilik, kulolchilik.

Anʼanaviy liboslar: erkaklar koʻylak va shim kiyishadi, ayollar uzun yubka kiyishadi.

Uylari toʻrtburchak shaklda boʻlib, oʻrtada dumaloq hovli hosil qilish maqsadida bir-biriga imkon qadar yaqin qurilgan. Odatda, bunday binolar majmuasida bir oila yashaydi^[3].

Oilalar patriarxaldir, koʻpincha ular butun urugʻlarni (du) tashkil qiladi. Ayol toʻydan keyin erining oilasining uyiga koʻchib oʻtadi.

Bisaning anʼanaviy taomi — ziravorli guruch, tariq boʻtqasi, loviya noni va tariq pivosi (Yu. V. Bromley, 1988).

Yana qarang

Adabiyotlar

Выдрин В. Ф. Биса // Народы и религии мира / Глав. ред. В. А. Тишков. М.: Большая Российская Энциклопедия, 1999.
Народы мира. Историко-этнографический справочник / Глав. ред. Ю. В. Бромлей. — М. : Советская энциклопедия, 1988.
Атлас народов мира / Под.ред. С. И. Брук, В. С. Апенченко и др. — М. : Главное управление геодезии и картографии государственного геологического комитета СССР им. Миклухо-Маклая Академии Наук СССР, 1964.
Нигерия (справочник) / Под. ред. Н. В. Кочаковой, П. И. Куприянова, А. М. Васильева. — М.: Восточная литература, 1993.

Manbalar

↑ Nigeriya (spravochnik) / Pod. red. N. V. Kochakova, P. I. Kupriyanov, A. M. Vasilev. — M. : Vostochnaya literatura, 1993. — S. 29-30, 33.
↑ Vidrin V. F. Bisu^{[sayt ishlamaydi]}// Narodi i religii mira / Glav. red. V. A. Tishkov. M. : Bolshaya Rossiyskaya Ensiklopediya, 1999. — S. 99-100.
↑ Narodi mira. Istoriko-etnograficheskiy spravochnik / Glav. red. Yu. V. Bromley. — M. : Sovetskaya ensiklopediya, 1988. S. 103.

[1] Nigeriya (spravochnik) / Pod. red. N. V. Kochakova, P. I. Kupriyanov, A. M. Vasilev. — M. : Vostochnaya literatura, 1993. — S. 29-30, 33.

[bre-2] Vidrin V. F. Bisu^{[sayt ishlamaydi]}// Narodi i religii mira / Glav. red. V. A. Tishkov. M. : Bolshaya Rossiyskaya Ensiklopediya, 1999. — S. 99-100.

[3] Narodi mira. Istoriko-etnograficheskiy spravochnik / Glav. red. Yu. V. Bromley. — M. : Sovetskaya ensiklopediya, 1988. S. 103.

[1]

[2]

[3]