Buxoro tarixiy va madaniy yodgorliklarni saqlash jamiyati

Buxoro tarixiy va madaniy yodgorliklarni saqlash jamiyati (Buxkomstaris) — 1920-yillarda Oʻrta Osiyoning qadimiy shaharlarida koʻp sonli qimmatli tarixiy me’morchilik yodgorliklarini hisobga olgan holda tashkil etilgan uchta muassasadan biridir: Buxoroda tashkil etilgan — „Buxkomstaris“, Samarqandda — „Samkomstaris“, Xivada - „Xivkomstaris“. Va shu kabi boshqa joylarda ham tarixiy obidalarni muhofaza qilish komissiyalari tashkil etildi.

1924-yil 30-iyunda Moskvadagi SSSR Sharqshunoslik ilmiy birlashmasida Buxoro Xalq Sovet Respublikasi (BXSR) vakillari ishtirokida Oʻrta Osiyoda ilmiy ishlarni muvofiqlashtirish, birlashtirish masalasiga bagʻishlangan maxsus majlis boʻlib oʻtdi. Yigʻilishda „butun Sovet Oʻrta Osiyosi boʻylab oʻlkashunoslik, tabiatni, san’at va antik davr yodgorliklarini muhofaza qilish boʻyicha ilmiy-tadqiqot ishlarini birlashtirish uchun yagona organ yaratish“ zarurligi eʼtirof etildi.

1924-yil 12-okytabrda Buxoroda „Muzeylar hamda qadimiy yodgorliklar, san’at va tabiatni muhofaza qilish qoʻmitasining Buxoro komissiyasi“ tashkil etildi. 1924-yil noyabr oyida BNSR hukumati yodgorliklarni taʼmirlash uchun 52 ming rubl ajratdi. Buxkomstarislarning faol faoliyati Oʻrta Osiyo xalqlari qadimiy va oʻrta asrlar madaniyatining koʻplab muhim yodgorliklarini aniqlash va saqlash imkonini berdi.

Komstarlarning bu davrdagi faoliyati doirasida Oʻzbekistonning tarixiy va madaniy yodgorliklarini oʻrganish va muhofaza qilishga mahalliy mutaxassislarning qoʻshgan hissasi katta boʻldi. Demak, 1925-yilda Buxkomstarisga mashhur pedagog Abdurauf Fitrat boshchilik qilgan, uning yaqin safdoshlaridan biri akademik Muso Saidjonov kotiblik qilgan. Buxkomstaris ishiga taniqli olimlar va meʼmorlar — professor B. P. Denike, meʼmor Boris Zasipkin va professor M. Ya. Ginzburgni jalb qilgan. Ular Somoniylar maqbarasi, Mir Arab madrasasi, Koʻkaldosh va boshqa yodgorliklarni oʻrgandilar. 1928—1936–yillarda Buxkomstaris boshligʻi mashhur arxeolog Vasiliy Shishkin edi.

1920—1930-yillar boshida Buxkomstarisning buyrugʻi bilan Buxoro muzeyi uchun etnografik figuralar yasaldi. Buxoro muzeyi 1933-yilda qayta tashkil etilganidan keyin ham Buxoro muzeyi funksiyalarini qisman saqlab qolgan.