Divertikul

Divertikul (lot. diverticulum — yon yoʻl) — kovak (naysimon) aʼzolar devorining boʻrtib chiqishidan hosil boʻlgan xaltum, kovakli boʻrtma. Tugʻma yoki hayotda orttirilgan pulsion va trakiion, yaʼni meʼda-ichak sistemasi ichida bosim oshganda va ular devorini tashqi tomondan chandiqlar tortib turganda kuzatiladigan xillari farq qilinadi. Hazm aʼzolaridan qiziloʻngach, ichak, meʼda, shuningdek, qovuqsa koʻproq, boshqa aʼzolarda esa kam uchraydi. Tugʻma D. embrional taraqqiyot nuqsonlariga bogʻliq (mas, ingichka ichak D.i). Kovak aʼzo devorining muskul va elastik toʻqimasi tuzuk rivojlanmaganda, jarohatlanishdan keyin yupqa tortganda, aʼzo boʻshligʻidagi bosim oshganda D. paydo boʻladi. D. ikki yoki undan ortiq boʻlsa, divertikulyoz deyiladi. Kovak aʼzo ichidagi massa (mas, qiziloʻngachda — ovqat, ichaqsa — axlat) D.dan chiqib ketishi qiyin boʻlgani uchun ushlanib qolib, maʼlum chegarali yalliglanish jarayoni, yara paydo boʻlishi mumkin. Kichkina D. hech sezilmaydi (simptomsiz oʻtadi). D. katta boʻlsa, biror belgi koʻrinadi, mas, qiziloʻngach D.ida ovqat oʻtishi qiyinlashadi, ushlanib qolgan ovqat qusib tashlanadi, boʻyin doʻppayib turadi, qovuq D.ida siydik chiqarish qiyinlashadi va hokazo. D.ning yalligʻlanishi — divertikulit, qonash, teshilish, yaraga, baʼzan rakka aylanish, shuningdek, ichak tutilishi kabi asoratlarga sabab boʻladi. D. maxsus (endoskopik, rentgenolo-gik) usullar bilan tekshirib aniqlanadi. D. yalligʻlanmagan boʻlsa, konservativ davo, asoratli shakllarida operatsiya qilinadi, D.lar koʻp boʻlsa, aʼzoning shu qismi kesib olib tashlanadi.

Adabiyot

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil