Vikipediya

Elizabeth Báthory


Grafinya Elizabeth Báthory de Ecsed ( veng.: Báthori Erzsébet, pronounced [ˈbaːtori ˈɛrʒeːbɛt]; Slovak; 1560-yil 7-avgust – 1614-yil 21-avgust) [1] Vengriya qirolligida (hozirgi Vengriya, Slovakiya) yerga egalik qilgan Báthory oilasidan boʻlgan vengriyalik zodagon ayol edi.

Elizabeth Báthory

Elizabeth Báthory yo'qolgan 1585 asl portretining nusxasi
Tugʻilgandagi ismi Báthori Erzsébet
Laqablari Nadasdy Ferencné Bathori Erzsebet
Tugʻilgan sanasi 1560 yil 7 avgust
Tugʻilgan joyi Nyírbátor, Vengriya Qirolligi
Vafot sanasi 1614 yil 21 avgust
Vafot joyi Csejthe, Vengriya Qirolligi (hozirgi Chachtice, Slovakiya)
Qurbonlar soni 650 tagacha deya da'vo qilingan
Qotilliklar qilingan mamlakat Vengriya Qirolligi
Qotillik yillari 1590 - 1610

Báthory va uning to'rtta xizmatkori 1590-1610 yillar oralig'ida yuzlab qiz va ayollarni qiynoqqa solib o'ldirishda ayblangan edi [2] Uning xizmatkorlari sudga tortildi va hukm qilindi, Báthory esa o'z uyida edi.[3] U Sejte qal'asida qamoqqa olingan.[4]

Batoriyga qo'yilgan ayblovlar bir qancha tarixchilar tomonidan jodugar ovi sifatida tasvirlangan.[5][6][7] 1989 yilda Maykl Farin kabi boshqa yozuvchilar Batoriyga qarshi ayblovlar 300 dan ortiq shaxsning ko'rsatmalari bilan tasdiqlanganligini, ulardan ba'zilari uning hibsga olinishi paytida topilgan jismoniy dalillar va o'lik o'lik, o'lgan va qamoqqa olingan qizlarning borligini tasvirlagan. .[8] Przegląd Nauk Historycznych (Tarix ilmi sharhi) uchun 2018 yildagi maqolasida Aleksandra Bartosievichning ta'kidlashicha, Batoriy ta'qib qilinganida, bu ayblovlar uning oilasining mintaqadagi ta'sirini yo'q qilish uchun tomosha bo'lgan, bu uning qo'shnilarining siyosiy manfaatlariga tahdid deb hisoblangan. Habsburg imperiyasi .[9]

Báthory haqidagi hikoyalar tezda milliy folklorning bir qismiga aylandi.[10] Uning yoshligini saqlab qolish uchun bokira qizlarning qoni bilan cho'milgani haqidagi ertak kabi vampirlik tendentsiyalarini tasvirlaydigan afsonalar, odatda, uning o'limidan keyin yillar o'tib yozilgan va ishonchsiz deb hisoblanadi.[3] Ba'zilar u Bram Stokerning Drakulasini (1897) ilhomlantirganini ta'kidlamoqda,[11] garchi Stokerning roman haqidagi eslatmalarida bu farazni tasdiqlovchi to'g'ridan-to'g'ri dalil keltirilmagan.[12] Unga atalgan taxalluslar va adabiy epithetslar orasida qonli grafinya va grafinya Drakula bor.

Erta hayot va ta'lim

tahrir

Báthory 1560 yilda Qirollik Vengriyasining Nyírbátor shahridagi oilaviy mulkda tug'ilgan. U bolaligini Eksed qal'asida o'tkazdi. Uning otasi Eksed oilasining baron Jorj VI Batori edi , Transilvaniya voivodasi bo'lgan Endryu Bonaventura Batorining ukasi. Uning onasi Baronessa Anna Batori (1539–1570), Somlyolik Stiven Batorining qizi, Transilvaniya voivodasi ham Somlyo filialidan edi. Onasi orqali Yelizaveta vengriyalik zodagon Stiven Batorining (1533–1586) jiyani, Polsha qiroli, Polsha-Litva Hamdoʻstligining Litva buyuk gertsogi va Transilvaniya shahzodasi boʻlgan. Uning bir nechta ukalari bor edi.[9] Uning akasi Stiven Batori (1555–1605) Vengriya qirolligining sudyasi boʻlib xizmat qilgan.

Bolaligida Báthory epilepsiya sabab bo'lishi mumkin bo'lgan bir nechta tutqanoq tutgan.[13] O'sha paytda epilepsiya bilan bog'liq alomatlar yiqilish kasalligi deb tashxis qo'yilgan va davolanish epilepsiya bilan og'rigan odamning qonini tutqanoqning lablariga surtish yoki epilepsiya tugashi bilan epilepsiyaga kasal bo'lmagan odamning qoni va bosh suyagi bo'lagi aralashmasini berishni o'z ichiga olgan.[14]  ]

Ayrim manbalar tomonidan berilgan taklif  Batorining keyingi hayotidagi shafqatsizligini tushuntirish uchun u oilasi tomonidan shafqatsiz bo'lishga o'rgatilgan.[15] Hikoyalar orasida yosh Báthory o'z oilasi zobitlari tomonidan qatl etilgan shafqatsiz jazolarning guvohi bo'lgan va shaytonizm va jodugarlik bilan shug'ullangan oila a'zolari tomonidan o'rgatilgan.[15] Shunga qaramay, bu da'volar uchun hech qanday qattiq dalil yo'q va shuning uchun ular asossiz bo'lib qolmoqda.

Báthory Kalvinist protestant sifatida o'sgan.[4] Yoshligida u lotin, nemis, venger va yunon tillarini o'rgangan.[2][13][16] Imtiyozli zodagonlar oilasida tug'ilgan Báthory boylik, ma'lumot va taniqli ijtimoiy mavqega ega edi.[17]

13 yoshida, birinchi turmush qurishdan oldin, Bathory bola tug'di.[15] Otasi dehqon bolasi boʻlgan bola goʻyoki Batoriy oilasi ishongan mahalliy ayolga berilgan.[15] Ayolga o'z qilmishlari uchun pul to'langan, bola esa Valaxiyaga olib ketilgan.[15] Bu homiladorlikning dalillari Elizabetning o'limidan ancha keyin, dehqonlar tomonidan tarqalgan mish-mishlar orqali paydo bo'ldi; shuning uchun mish-mishning to'g'riligi ko'pincha muhokama qilinadi.

Biografiya

tahrir
 
Ecsed, ko'l va eski qal'a

1573 yilda [9] Bathori Nadasdi oilasining a'zosi bo'lgan graf Ferens Nadasdi bilan unashtirilgan. Bu aristokratiya doiralaridagi siyosiy kelishuv edi. Nadasdi baron Tamas Nadasdi de Nadasd et Fogarasföld va Orsolya Kanizsayning o'g'li edi.

1575 yil 8 mayda Báthory va Nadasdy Vranov nad Topľou (vengriyada Varanno) saroyida turmush qurishdi.[9] Nikoh Transilvaniyada ham, Vengriya Qirolligida ham yerga egalik qilishiga olib keldi.[9]

Nadasdining Batoriyga to'y sovg'asi uning uy xo'jaligi bo'lgan Seyte qal'asi edi [9] Kichik Karpatlarda Vag-Ujeli va Trencsen (hozirgi Nové Mesto nad Vahom va Trenchin, Slovakiya ) yaqinida joylashgan. Qal'ani onasi 1569 yilda sotib bergan, u esa uni nikoh to'yi paytida Elizabethga, Csejte qishloq uyi va o'n yettita qo'shni qishloq bilan birga bergan.

To'ydan keyin er-xotin Sarvardagi Nadasdi qasrida yashashdi.[9]

1578 yilda, nikohdan uch yil o'tgach, Nadasdi Vengriya qo'shinlarining bosh qo'mondoni bo'lib, ularni Usmonlilarga qarshi urushga olib keldi.  Urush paytida Báthory biznes ishlarini va oilaning ko'plab mulklarini boshqargan. Bu rol odatda Vengriya va Slovak xalqlari uchun mas'uliyatni o'z ichiga oladi, uzoq urush (1593-1606) davrida tibbiy yordam ko'rsatishni o'z ichiga oladi va Báthory erining Vena yo'lida joylashgan mulklarini himoya qilish bilan shug'ullanadi.[16] Hujum tahdidi muhim edi, chunki Cheyte qishlog'i ilgari Usmonlilar tomonidan talon-toroj qilingan edi, Sarvar esa Qirollik Vengriya va Usmonlilar tomonidan bosib olingan Vengriyani ajratib turuvchi chegara yaqinida joylashgan bo'lsa, bundan ham katta xavf ostida edi. Báthory qashshoq ayollar, shu jumladan eri Usmonlilar tomonidan asirga olingan ayol va qizi zo'rlangan va homilador bo'lgan ayol nomidan aralashgan bir necha holatlar mavjud edi.

 
Chachtice muzeyidan Nadasdi va Bathori portretlari

Batorining qizi Anna Nadasdi 1585 yilda tug'ilgan va keyinchalik Nikola VI Zrinskiyning xotini bo'lishi kerak edi. Batorining boshqa taniqli farzandlari orasida Orsolya (Orsika) Nadasdi (1590 - noma'lum), keyinchalik Istvan II Benyoning xotini bo'ladi; Katalin (Kata yoki Katerina) Nadasdi (1594 - noma'lum); Andras Nadasdi (1596–1603); va Muqaddas Rim imperatori Leopold I ga qarshi magnat fitnasining yetakchilaridan biri bo'lgan Frants III Nadasdining otasi Pal (Pol) Nadasdi (1598-1650).  Ba'zi yilnomalarda, shuningdek, er-xotinning Miklos Nadasdi ismli boshqa o'g'li bo'lganligi ham ko'rsatilgan, ammo buni tasdiqlab bo'lmaydi va u oddiygina amakivachcha bo'lgan yoki yosh vafot etgan bo'lishi mumkin, chunki 1610 yildagi Batorining vasiyatnomasida uning ismi ko'rsatilmagan. Dyordji Nadasdi, shuningdek, o'lgan Nadasdi chaqaloqlaridan birining ismidir, ammo buni tasdiqlab bo'lmaydi. Elizabetning barcha bolalari, xuddi Batorining o'zi bo'lgani kabi, gubernatorlar tomonidan g'amxo'rlik qilishgan.

Ferents Nadasdi 1604 yil 4 yanvarda 48 yoshida vafot etdi. Uning o'limiga sabab bo'lgan kasallikning aniq tabiati noma'lum bo'lsa-da, 1601 yilda boshlangan va dastlab oyoqlarida zaiflashtiruvchi og'riqlarga sabab bo'lgan ko'rinadi. O'sha paytdan boshlab u hech qachon to'liq tuzalmadi va 1603 yilda abadiy nogiron bo'lib qoldi.  U Báthory bilan turmush qurganiga 29 yil bo'lgan. O'limidan oldin Nadasdi o'zining merosxo'rlari va beva xotinini Dyordji Turzoga ishonib topshirdi, u oxir-oqibat Batorining jinoyatlarini tergov qilishga rahbarlik qiladi.

Ayblovlar

tahrir
 
Zay rassomidan Elizabeth Báthory. Ehtimol, Budapeshtdagi Vengriya milliy muzeyida joylashgan boshqa rasmning nusxasi (shuningdek, Zay tomonidan qilingan). Magyar Várak kitobida eslatib o'tilgan, 34-bet.

Tekshiruv

tahrir

1602-1604 yillarda Batorining vahshiyligi haqidagi mish-mishlar butun qirollik bo'ylab tarqalgach, Lyuteran vaziri Istvan Magyari unga qarshi ochiq va Vena sudida shikoyat qildi.[18] 1610-yilda Mattias II Vengriya Palatini Dyordji Turzoga tergov qilishni topshirdi. Turzo 1610-yilning mart oyida ikki notarius András Keresztury va Mozes Czirakyga [19] dalil toʻplashni buyurdi [20] 1610 yil oktyabriga kelib ular 52 ta guvohning so'zlarini to'plashdi;[19] 1611 yilga kelib bu raqam 300 dan oshdi.

Aytishlaricha, Batori ota-onalari tomonidan ginekologiyaga odob -axloq qoidalarini o'rganish uchun yuborilgan kichik zodagonlarning qizlarini o'ldirishni boshlagan.[3] Sudda hamkasblar igna ishlatish haqida ham aytib o'tishgan. Báthory tomonidan amalga oshirilgan qiynoqlarning ko'plab shubhali shakllari mavjud edi.

Ba'zi guvohlar ginekologiyada vafot etgan qarindoshlarining ismlarini aytishdi. Boshqalar ba'zilari qabristonlarda, boshqalari esa belgilanmagan joylarda ko'milgan jasadlarda qiynoq izlarini ko'rganliklarini aytishdi.

Hibsga olish

tahrir

1610-yil 12-dekabrda Nikola VI Zrinski Turzo bilan Batorni qamoqqa olish va mulkni taqsimlash haqidagi kelishuvni tasdiqladi.[21] 30-dekabr kuni Turzo Sejte qasriga borib, Batorini to‘rtta xizmatkori bilan birga hibsga oldi, ular uning sheriklari bo‘lishda ayblangan: Dorotya Semtes, Ilona Jo, Katarina Benika va Yanos Ujvari (“Ibis” yoki Fiko). Turzoning xotiniga yozgan maktubiga ko'ra, uning e'lon qilinmagan tashrifi natijasida qal'ada bir o'lik qiz va yana bir tirik "o'lja" qiz topilgan [21], ammo ular undan unga nima bo'lganini so'rashganiga hech qanday dalil yo'q. Garchi Batori qiynoq paytida qo'lga olingan, deb ishonilgan bo'lsa-da, u kechki ovqatlanayotgan edi. Dastlab Turzo Batorining mehmonlari va qishloq aholisiga uni jinoyat ustida ushlaganini aytdi. Biroq, u qurbonlar topilishi yoki taqdim etilishidan oldin hibsga olingan va hibsga olingan. Ko'rinib turibdiki, Turzoning qonga bo'yalgan Batorini kashf etishi haqidagi da'vo uydirma hisoblarni bezash bo'lgan.[22]

Turzo Batorining o'g'li Pol va uning ikki kuyovi Nikola VI Zrinski va Dyorgy Druget bilan keyingi sud ishlarini muhokama qildi.[23] Uning Transilvaniyani boshqargan oilasi, ommaviy janjaldan keyin toj tomonidan tortib olinishi xavfi ostida bo'lgan Batorining mulkini yo'qotishdan qochishga harakat qildi.  Turzo, Pol va uning ikki kuyovi bilan dastlab Batorini rohibaxonaga yuborishni rejalashtirgan edi, ammo uning xatti-harakatlari haqida xabarlar tarqalgach, ular uni qattiq uy qamog'ida saqlashga qaror qilishdi.[24]

Guvohlarning aksariyati ayblovlarni boshqalardan eshitganliklarini, lekin o‘zlari buni ko‘rmaganliklarini aytishdi. Xizmatchilar qiynoqlar ostida iqror bo'lishdi, bu esa zamonaviy sud jarayonlarida ishonchli emas. Ular shohning guvohlari edi, lekin qatl qilindi.[25] Ilona Jo va Dorottya Szentesning barmoqlarini bir juft qisqich bilan yirtib tashlashgan va keyin tiriklayin yoqib yuborishgan. Yoshligi va uning aybi kamroq ekanligiga ishonganligi sababli, Yanos Ujvari kamroq og'riqli usul bilan qatl qilindi: boshini kesish. Shundan so'ng, uning jasadi Jo va Szentes bilan bir xil olovda yoqib yuborilgan. Yana bir xizmatkor Erzsi Majorova dastlab qo‘lga tushishdan qochib qutulgan, biroq qo‘lga olingandan keyin tiriklayin yoqib yuborilgan. Katarina Benika boshqa ayollar tomonidan zo'ravonlikka uchraganini isbotlaganidan keyin umrbod qamoq jazosiga hukm qilindi.

Qotillik ayblovlari mish-mishlarga asoslangan edi. Hududda kimdir grafinya ustidan shikoyat qilganini tasdiqlovchi hujjat yo'q. Shu vaqt ichida kimgadir zarar yetsa yoki hatto tovuq o'g'irlab ketsa, shikoyat xati yoziladi.[4][6][26] Batorining hibsga olinishi ortidan ikkita sud jarayoni boʻlib oʻtdi: birinchisi 1611-yil 2-yanvarda, ikkinchisi esa 1611-yil 7-yanvarda boʻlib oʻtdi [27]

Batorining sheriklari ustidan sud jarayonida keltirilgan qurbonlarning eng ko'p soni 650 kishini tashkil etdi, ammo bu raqam Syuzanna ismli xizmatkor qizning Batorining sud xodimi Yakab Szilvassi bu raqamni Batorining shaxsiy kitoblaridan birida ko'rganligi haqidagi da'vosidan kelib chiqadi. Kitob hech qachon oshkor etilmagan va Szilvassi o'z guvohligida bu haqda hech qachon eslatmagan.[28]

Qamoqqa olish va o'lim

tahrir
 
Csejte qal'asining havodan ko'rinishi
 
Sejte qal'asidagi asosiy minora

1611 yil 25 yanvarda Turzo qirol Matiasga maktub yo'llab, ular Batoriyni qo'lga olib, uning qasriga qamab qo'yganliklarini tasvirlab berdi. Palatin, shuningdek, tergov bosqichlarini Transilvaniya shahzodasi bilan siyosiy kurash bilan muvofiqlashtirdi.  U umrining oxirigacha Sejte qasrida hibsga olingan va u yerda 54 yoshida vafot etgan. Dyordji Turzo yozganidek, Elizabeth Báthory g'ishtli xonada qamalgan, ammo boshqa manbalarga ko'ra (ruhoniylarning tashrifidan olingan yozma hujjatlar, 1614 yil iyul) u qasrda erkin va to'siqsiz harakatlana olgan, bu uy qamog'iga o'xshaydi.[29][29]

U 1610 yil sentyabr oyida vasiyatnoma yozdi, unda u barcha hozirgi va kelajakdagi merosni farzandlariga qoldirdi.[30] 1614 yilning oxirgi oyida u o'z kelishuvini imzoladi, unda u o'z farzandlari o'rtasida mulk, er va mulkni taqsimladi.[7][31]  1614 yil 20 avgust oqshomida Batori o'zining qo'riqchisiga qo'llari sovuq bo'lganidan shikoyat qildi va u javob berdi: "Hech narsa emas, bekasi. Shunchaki borib yoting." U uyquga ketdi va ertasi kuni ertalab o'lik holda topildi.[32] U 1614-yil 25-noyabrda Seyte cherkovida dafn etilgan,[32] biroq baʼzi manbalarga koʻra, qishloq aholisining grafinyani oʻz qabristoniga dafn etishi haqidagi gʻalayonlari tufayli uning jasadi Ekseddagi tugʻilgan uyiga koʻchirilgan. Báthory oilasi qabriga dafn etilgan.[33] Uning jasadi bugungi kunda noma'lum, ammo qasrning cherkov hududida chuqur ko'milgan deb ishoniladi. Ksejte cherkovi va Seyte qal'asida uning qabri bo'lishi mumkin bo'lgan belgilar yo'q.

Obro'- e'tibor

tahrir

Laslo Nagy va doktor Irma Szádeczki-Kardoss kabi bir qancha mualliflar Elizabet Báthory fitna qurboni bo'lganligini ta'kidladilar.[4][34] Nagyning ta'kidlashicha, Báthoryga qarshi sud jarayoni asosan siyosiy sabablarga ko'ra, ehtimol uning katta boyligi va Vengriyadagi katta erlarga egalik qilishi, eri vafotidan keyin kuchaygan. Bu nazariya o'sha paytdagi Vengriya tarixiga mos keladi, unda diniy va siyosiy mojarolar, ayniqsa Usmonli imperiyasi bilan urushlar, protestantizmning tarqalishi va Vengriya ustidan Habsburg hokimiyatining kengayishi bilan bog'liq.[35] Bundan tashqari, Mattiasning Báthorydan katta qarzi bor edi, u hibsga olinganidan keyin bekor qilindi.[1]

Bu nazariyaga qarshi qarama-qarshi dalillar mavjud. Batorining jinoyatlarini tergov qilish lyuteran vazir Ishtvan Magyarining shikoyatlari bilan boshlangan.[18] Bu protestant Batoriyaga qarshi katolik/Gabsburg fitnasi tushunchasiga hissa qo'shmaydi, garchi diniy taranglik hali ham mojaroning mumkin bo'lgan manbai bo'lib qolmoqda, chunki Batoriy lyuteran emas, balki kalvinist bo'lgan.[17] Batorining aybsizligini qo'llab-quvvatlash uchun 300 ga yaqin guvohlarning ko'rsatmalari  va tergovchilar tomonidan to'plangan ashyoviy dalillar ko'rib chiqilishi yoki bahslashilishi kerak. Bu dalillarga Turzo tomonidan qasrga kirganida topilgan ko'plab jasadlar va o'lik va o'layotgan qizlar kiradi.[8] Shadeczki-Kardossning ta'kidlashicha, ashyoviy dalillar bo'rttirilgan va Turzo o'lgan va yaralangan bemorlarni Batorining qurbonlari sifatida noto'g'ri ko'rsatgan, chunki uni sharmanda qilish uning siyosiy davlat ambitsiyalariga katta foyda keltiradi.[4]

Folklor va ommaviy madaniyat

tahrir

Elizabeth Báthory ishi 18 va 19-asrlarda ko'plab hikoyalarni ilhomlantirdi. Ushbu asarlarning eng keng tarqalgan motivi go'zallik yoki yoshlikni saqlab qolish uchun grafinya o'zining bokira qurbonlarining qonida cho'milish edi. Bu afsona birinchi marta bosma nashrlarda 1729 yilda yezuit olimi Laszlo Turócsining " Tragica Historia " asarida, Bathory ishi haqidagi birinchi yozma hisobda paydo bo'ldi.[36] Hikoya 1817 yilda (1765 yilda paydo bo'lgan) guvohlarning hikoyalari birinchi marta nashr etilganda savol tug'ildi. Ular qon vannalariga havolalarni o'z ichiga olmagan.[37] Jon Paget o'zining 1850 yilda nashr etilgan " Vengriya va Transilvaniya " kitobida Batorining qon to'kishining taxminiy kelib chiqishini tasvirlaydi, garchi uning ertaki bu hududdagi og'zaki tarixning o'ylab topilgan qiroatiga o'xshaydi.[38] Uning voqealar haqidagi ma'lumotlari qanchalik to'g'ri ekanligini bilish qiyin. Sadist zavqlanish Batorining jinoyatlari uchun ancha ishonchli sabab hisoblanadi.[39]

Báthory Ginnesning rekordlar kitobiga eng sermahsul ayol qotil sifatida kiritilgan, ammo uning qurbonlari soni muhokama qilinmoqda.[40]

Ajdod

tahrir

Báthory Varshavalik Barbara Aleksandrovna va Boleslav IV va Qari Mikalyus Radvilaning nevarasi edi; Boleslav Yanushovichning 3-chevarasi; Vladimir Olgerdovichning 4-chevarasi; va Algirdasning 5-chi nevarasi.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
8. Andrew Báthory of Ecsed
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4. Stephen Báthory of Ecsed
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
9. Dorothea Várdai
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2. George Báthory of Ecsed
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
10. Konrad III Rudy
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
5. Sophia of Masovia
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
11. Anna Radziwiłł
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1. Elizabeth Báthory of Ecsed
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
12. Nicholas Báthory of Somlyó
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
6. Stephen Báthory of Somlyó
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
13. Sophia Bánffy of Losonc
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3. Anne Báthory of Somlyó
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
14. Stephen Telegdi
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
7. Catherine Telegdi
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
15. Margaret Bebek of Pelsőcz
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Qo'shimcha o'qish uchun

tahrir

Manbalar

tahrir
  1. ↑ 1,0 1,1 Pallardy. „Elizabeth Bathory | Biography & Facts“. Encyclopedia Britannica. 2015-yil 24-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
  2. ↑ 2,0 2,1 Ramsland. „Lady of Blood: Countess Bathory“. Crime Library. Turner Entertainment Networks Inc.. 2014-yil 11-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 13-iyun.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Gordon, Dee. Bad Girls from History: Wicked Or Misunderstood?. South Yorkshire, England: Pen & Sword Books, 2017. ISBN 9781473862845. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Irma Szádeczky-Kardoss: "The Bloody Countess? An Examination of the Life and Trial of Erzsébet Báthory", translated by Lujza Nehrebeczky, Hungarian original published in Élet és Tudomány , September 2005
  5. ↑ Levack, Brian P.. The Oxford Handbook of Witchcraft in Early Modern Europe and Colonial America (en). OUP Oxford, 2013-03-28 — 348-bet. ISBN 978-0-19-164883-0. 
  6. ↑ 6,0 6,1 Lengyel, Tünde. Báthory Erzsébet, egy asszony élete. Budapest: General Press, 2011 — 285–291-bet. ISBN 9789636431686. 
  7. ↑ 7,0 7,1 Lengyel Tünde, Várkonyi Gábor: Báthory Erzsébet - egy asszony élete / Life of a woman
  8. ↑ 8,0 8,1 Farin, Michael. Heroine des Grauens: Wirken und Leben der Elisabeth Báthory: in Briefen, Zeugenaussagen und Phantasiespielen (de), 1989 — 293-bet. OCLC 654683776. 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 Bartosiewicz, Aleksandra (December 2018). „Elisabeth Báthory – a true story“. Przegląd Nauk Historycznych. 17-jild, № 3. Lodz University Press, Poland. 103–122-bet. doi:10.18778/1644-857X.17.03.04.
  10. ↑ „The Plain Story“. Elizabethbathory.net. 2013-yil 20-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 18-noyabr.
  11. ↑ Joshi, S. T.. Encyclopedia of the Vampire: The Living Dead in Myth, Legend, and Popular Culture. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2011 — 6-bet. ISBN 9780313378331. Qaraldi: 2018-yil 29-sentyabr. 
  12. ↑ Stoker, Bram. Bram Stoker's Notes for Dracula: A Facsimile Edition. Jefferson, North Carolina: McFarland & Company, 2008 — 131-bet. ISBN 9780786477302. Qaraldi: 2018-yil 29-sentyabr. 
  13. ↑ 13,0 13,1 The most notorious serial killers : ruthless, twisted murderers whose crimes chilled the nation.. United Kingdom: TI Incorporated Books, 2017. ISBN 9781683300274. OCLC 982117998. 
  14. ↑ Holmes, Gregory L. (January 1995). „The falling sickness. A history of epilepsy from the Greeks to the beginnings of modern neurology“. Journal of Epilepsy. 8-jild, № 1. Amsterdam, Netherlands: Elsevier. 214–215-bet. doi:10.1016/s0896-6974(95)90017-9. ISSN 0896-6974. PMC 1081463.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 Leslie, Carroll. Royal Pains: A Rogues' Gallery of Brats, Brutes, and Bad Seeds. New York City: New American Library, 2014 — 160–161-bet. ISBN 9781101478776. OCLC 883306686. 
  16. ↑ 16,0 16,1 Bathory-Kitsz. „Báthory Erzsébet – Báthory Erzsébet: Short FAQ“. Bathory.org (2009-yil 4-iyun). Qaraldi: 2012-yil 15-sentyabr.Andoza:Self-published source
  17. ↑ 17,0 17,1 Thorne, Tony. Countess Dracula: The Life and Times of Elisabeth Bathory, the Blood Countess. Bloomsbury Publishing, 2012. ISBN 9781408833650. 
  18. ↑ 18,0 18,1 Farin, Michael. Heroine des Grauens: Wirken und Leben der Elisabeth Báthory: in Briefen, Zeugenaussagen und Phantasiespielen (de), 1989 — 234–237-bet. OCLC 654683776. 
  19. ↑ 19,0 19,1 Kord, Susanne. Murderesses in German Writing, 1720-1860: Heroines of Horror. Cambridge University Press, 2009 — 56–57-bet. ISBN 978-0-521-51977-9. 
  20. ↑ Letters from Thurzó to both men on 5 March 1610, printed in Farin, Michael. Heroine des Grauens: Wirken und Leben der Elisabeth Báthory: in Briefen, Zeugenaussagen und Phantasiespielen (de), 1989 — 265–266, 276–278-bet. OCLC 654683776. 
  21. ↑ 21,0 21,1 Kord, Susanne. Murderesses in German Writing, 1720-1860: Heroines of Horror. Cambridge University Press, 2009 — 56–57-bet. ISBN 978-0-521-51977-9. 
  22. ↑ Thorne, Tony. Countess Dracula. London: Bloomsbury, 1997 — 18–19-bet. ISBN 9780747536413. 
  23. ↑ Kord, Susanne. Murderesses in German Writing, 1720-1860: Heroines of Horror. Cambridge University Press, 2009 — 56–57-bet. ISBN 978-0-521-51977-9. 
  24. ↑ A letter from 12 December 1610 by Elizabeth's son-in-law Zrínyi to Thurzó refers to an agreement made earlier. See Farin, Michael. Heroine des Grauens: Wirken und Leben der Elisabeth Báthory: in Briefen, Zeugenaussagen und Phantasiespielen (de), 1989 — 291-bet. OCLC 654683776. 
  25. ↑ „The Life of Erzsébet Báthory“ (en-us). the-golden-dawn.livejournal.com. Qaraldi: 2022-yil 15-mart.
  26. ↑ „Báthory Erzsébet“. nadasdymuzeum.hu.
  27. ↑ „No Blood in the Water: The Legal and GenderConspiracies Against Countess Elizabeth Bathory in Historical Context“.
  28. ↑ Thorne, Tony. Countess Dracula. London, England: Bloomsbury, 1997 — 53-bet. ISBN 978-1408833650. 
  29. ↑ 29,0 29,1 (Thesis). {{cite thesis}}: Missing or empty |title= (yordam)
  30. ↑ Kord, Susanne. Murderesses in German Writing, 1720-1860: Heroines of Horror. Cambridge University Press, 2009 — 56–57-bet. ISBN 978-0-521-51977-9. 
  31. ↑ Szádeczky-Kardoss Irma - Báthory Erzsébet igazsága / The truth of Elizabeth Báthory (10 years of research using contemporary correspondence)
  32. ↑ 32,0 32,1 Infamous Lady the true story of Countess Erzsebet Bathory Kimberly L. Craft 2009 p.298
  33. ↑ Farin, Michael. Heroine des Grauens: Wirken und Leben der Elisabeth Báthory: in Briefen, Zeugenaussagen und Phantasiespielen (de), 1989 — 246-bet. OCLC 654683776. 
  34. ↑ Nagy, László. A rossz hirü Báthoryak. Budapest: Kossuth Könyvkiadó 1984Andoza:Page needed
  35. ↑ Szakály, Ferenc „The Early Ottoman Period, Including Royal Hungary, 1526–1606“, . A History of Hungary Sugar: , 1994 — 83–99-bet. ISBN 978-0-253-20867-5. 
  36. ↑ in Ungaria suis *** regibus compendia data, Typis Academicis Soc. Jesu per Fridericum Gall. Anno MCCCXXIX. Mense Sepembri Die 8. p 188–193, quoted by Farin
  37. ↑ Hesperus, Prague, June 1817, Vol. 1, No. 31, pp. 241–248 and July 1817, Vol. 2, No. 34, pp. 270–272
  38. ↑ Paget, John. Hungary and Transylvania; with remarks on their condition, Social, Political and Economical. Philadelphia: Lea & Blanchard, 1850 — 50–51-bet. 
  39. ↑ Alois Freyherr von Mednyansky: Elisabeth Báthory, in Hesperus, Prague, October 1812, vol. 2, No. 59, pp. 470–472, quoted by Farin, Michael. Heroine des Grauens: Wirken und Leben der Elisabeth Báthory: in Briefen, Zeugenaussagen und Phantasiespielen (de), 1989 — 61–65-bet. OCLC 654683776. 
  40. ↑ „Most prolific female murderer“. Guinness World Records. Guinness World Records Limited. — „The most prolific female murderer and the most prolific murderer of the western world, was Elizabeth Báthory, who practised vampirism on girls and young women. Described as the most vicious female serial killer of all time, the facts and fiction on the events that occurred behind the deaths of these young girls are blurred. Throughout the 15th century, she is alleged to have killed more than 600 virgins.“. Qaraldi: 2018-yil 3-may.

Havolalar

tahrir 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Elizabeth_Báthory&oldid=4215446" dan olindi