Emina Ilhamy
Emina Ilhomiy (arabcha: امینه الهامی ; turkcha: Emine İlhami ; 1858-yil 24-may – 1931-yil 19-iyun)[1]Amina Ilhomiy ham Misr malikasi va Muhammad Ali sulolasining aʼzosi edi. U 1879-yildan 1892-yilgacha Xediv Tevfiq Posho rafiqasi va 1892-yildan 1914-yilgacha oʻgʻli Abbos Hilmi II onasi sifatida Misrning birinchi Xedivasi edi.
Yoshlik
tahrirMalika Emina Ilhomiy 1858-yil 24-mayda Konstantinopolda (hozirgi Istanbul) tugʻilgan.[2] U general-leytenant Shahzoda Ibrohim Ilhomi Posho[3] va uning turmush oʻrtogʻi Nasrin Qadin (1871-yilda vafot etgan)ning toʻngʻich qizi edi.[4] Uning ikki singlisi bor edi[5] malika Zaynab Ilhomiy va malika Tevhida Ilhomiy.[6] Malika Zaynab Ismoil Posho[7]va Jihon Shoh Qodinning beshinchi oʻgʻli Mahmud Hamdi Poshoga uzatilgan.[8] U Abbos I va Mahivech Xonimning nevarasi edi.[8]
Nikoh
tahrir
Malika Emina 1873-yil 16-yanvar payshanba kuni otasining amakivachchasi Tevfik Poshoga, Misrlik Xediv oʻgʻli , Muhtasham Ismoilga turmushga chiqdi. Tadbirni nishonlash uchun Xediv Ismoil al-Hilmiyya saroyida Tevfik, bir qancha davlat vazirlari va yetakchi diniy arboblar ishtirokida ziyofat uyushtirdi. Toʻplardan oʻq uzildi, shirin ichimliklar ichildi va Xediv oʻz mehmonlarining tabriklarini darajalari boʻyicha qabul qildi. Shu munosabat bilan as-Sayyid Ali Abu an-Nasr va Muhammad Qadri beklar tomonidan sheʼrlar yozilgan va oʻqilgan. Ushbu tadbirlar bir haftalik ziyofatlar, ziyofatlar, oʻyin-kulgilar, yoritgichlar va kelinni erining saroyiga olib boradigan ommaviy yurishni boshladi.[7]
Ikkalasining besh farzandi bor edi: ikki oʻgʻil, 1874-yilda tugʻilgan shahzoda Abbos Hilmi posho va 1875-yilda tugʻilgan shahzoda Muhammad Ali Tevfiq posho va uch qiz, malika Nazli Hanim, 1877-yilda tugʻilgan, malika Faxr un-niso Xadicha Hanim 1880-yilda, malika Nimatulloh Xonim 1882-yilda tugʻilgan.[7][2]
1879-yilda Tevfik Misr taxtiga oʻtirgandan soʻng, Emina xedival oilasidagi ayollarga qaraganda, uning yagona turmush oʻrtogʻi boʻlganidan koʻra koʻproq jamoat rolini egalladi. U arab matbuotida hurmat bilan „Xedivning xotini“ (Haram al-Khidiviy), fransuz va ingliz tillarida esa vitse-reine, khédiveh yoki „khediva“ deb atalgan.[7][8] 1884 va 1886-yillarda Tevfikning onasi va otasi tomonidan buvisining vafoti bilan u xidival xonadonida keksa ayol boʻldi.[8]
Xediva sifatida u muntazam ravishda Yevropalik diplomatlar va mehmonlarning xotinlari va qizlarini qabul qildi. Uning rasmiy tadbirlarda borligi — operada qatnashishi, bir joydan ikkinchi joyga koʻchib oʻtishi haqida muntazam ravishda eʼlon qilingan. Davlat tadbirlarida boʻlganida, Emina va uning hamrohlari ekran orqasida oʻtirishar va bayramlarda u ayol mehmonlarning salomlarini shaxsan qabul qiladi, erkak mehmonlarning salomini esa unga bosh amaldor yetkazardi. Matbuot odatda uning ismini tilga olishdan ehtiyot boʻlishardi.[8]
Valida Posho kabi
tahrir
Eri Xediv Tevfik vafot etganda, oʻgʻli Abbos Hilmi Posho Venada kollejda oʻqiyotganda, 1892-yil 7-yanvarda onasining yordami bilan taxtga oʻtirdi. Natijada, Emina Valida Posho podshohning onasi sifatida muhim rolni saqlab qoldi, ingliz yozuvchilari unga nisbatan koʻpincha fransuzcha khédiveh mére atamasini ishlatishgan.[7] U Kidhediva davridagi Valida Posho lavozimini saqlab qoldi va diplomatik rolni davom ettirdi.[8]
Malika Emina mehribon va obroʻli boʻlgani kabi goʻzal va qirol oilasining juda hurmatli aʼzosi edi. Katta shaxsiy boylikka ega boʻlgan malika Emina mulkining katta qismini xayr-ehsonlar va xayriya muassasalariga oʻtkazgan va „Umm al-Muhsinin“ (Mehribon ona) nomini olgan.[9] U asos solgan qizlar maktabi Tulun masjidi yaqinida joylashgan. Keyinchalik u Ummu Abbos, „Abosning onasi“ nomi bilan mashhur.[10]
Emina va uning oʻgʻli Abbos birinchi jahon urushigacha oʻz uylarida qul boʻlganliklari uchun qullikni printsipial jihatdan nomaqbul deb bilishganga oʻxshaydi. Uning eri Tavfiq qullikka qarshi ekanini tan olgan boʻlsa ham, Amina choʻri ayollardan iborat haramga rahbarlik qilgan, ulardan uchtasini Abbosga bergan. Anʼanaviy haram madaniyatining baʼzi jihatlarini buzganiga qaramay, masalan, 1923-yil va undan keyin yuzi ochiq holatdagi portretini nashr etishga ruxsat bergan boʻlsa ham, u umrining oxirigacha oʻzini haram qulligi madaniyatiga muvofiq tutishda davom etdi.[8]
U keng koʻlamli vaqf tuzdi, uning maqsadlaridan biri oltmishta sobiq qullarga, shu jumladan oʻnta amaldorga pensiya toʻlash edi. Ularning koʻpchiligi ayollar boʻlib, ularning bir qismi turmushga chiqqan yoki beva boʻlgan, bu esa ular Emina xizmatini bir muddat oldin tark etganliklarini koʻrsatadi. Boshqalar, uning bosh xizmatkori Lady Qamar kabi, 1931-yilda vafotigacha unga xizmat qilishgan.[8]
Oʻlim
tahrirMalika Emina 1931-yil 19-iyunda oʻz uyida surgunda vafot etgan[3] va Xediv Tavfik maqbarasiga, Kait Bey, Qohirada dafn etilgan.[9]
Tevfik bilan birga uning besh farzandi bor edi:
- Abbos Hilmi II Posho, Misr Xediviyasi;
- Shahzoda Muhammad Ali Tevfik (Kubba saroyi, Qohira, 1875-yil 9-noyabr — Lozanna, Shveysariya, 1955-yil 18-mart va Xediv Tavfik maqbarasi, Kait Bey, Qohirada dafn etilgan);
- Malika Nazli Hanim (1877-yil 11-aprel — Qohira, tax. 1879-yil);
- Malika Faxr un-niso Xadicha Hanim (Qohira, 21-may 1880 — Helvan, 1951-yil 22-fevral);
- Malika Nimatulloh Hanim (Qohira, 23-oktabr 1882-yil — Nitsa, Fransiya, tax. 1965-yil va u yerda cimetière de Caucade dafn etilgan).
Manbalar
tahrir- ↑ „Ekrem Buğra Ekinci - İHTİŞAMIYLA İSTANBul'u IŞILDATAN BİR VÂLİDE PAŞA VARDI…“.
- ↑ 2,0 2,1 „His Highness Hidiv Mehmet Tevfik Paşa, Hidiv of Misir (Egypt), Sudan and Taşoz“. Qaraldi: 23-may 2019-yil. Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name "hidiv" defined multiple times with different content - ↑ 3,0 3,1 Houtsma, Martijn Theodoor. E. J. Brill's First Encyclopaedia of Islam: 1913–1936. Brill Publishers, 1993 — 1118-bet. ISBN 978-9-00-409796-4. Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name "first" defined multiple times with different content - ↑ Catalogue of the Abbas Hilmi II Papers. Durham University Library, 2020 — 333-bet.
- ↑ Malortie, Karl Von. Egypt: Native Rulers and Foreign Interference. W. Ridgway, 1882 — 300–301-bet.
- ↑ İstanbul su külliyâtı: Vakıf su defterleri: Bogazici ve Taksim sulari 2 (1813-1928), 1997 — 83-bet. ISBN 978-9-758-21504-1.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Cuno 2015.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 8,6 8,7 Doumani 2003.
- ↑ 9,0 9,1 Williams, Caroline. Islamic Monuments in Cairo: The Practical Guide. American University in Cairo Press, 2008 — 247-bet. ISBN 978-9-77-416205-3. Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name "islamic" defined multiple times with different content - ↑ Hassan, Hassan. In the House of Muhammad Ali: A Family Album, 1805–1952. American University in Cairo Press, 2000 — 101-bet. ISBN 978-977-424-554-1. OCLC 45016821.