Ende (xalq)

Ende ― Indoneziyadagi Bima-Sumban xalqi boʻlib, asosan markaziy Flores orolining sharqida yashaydi. 2000-yildagi hisob-kitoblarga koʻra, ularning umumiy soni 850 ming nafar aholini tashkil qiladi. Ngada, Lio va Sikka xalqlariga yaqin. Muloqot tili Ende tili boʻlib, u ikki dialektga ega. Xalq vakillarining aksariyati nasroniylikni tan olishadi, ammo baʼzi aholi anʼanaviy eʼtiqodlarga amal qiladi.

Ende — Floresning tub aholisi. Oʻrta asrlarda, baʼzi olimlarning fikriga koʻra, ular Majapahit imperiyasi taʼsirida boʻlgan.

Asosiy kasbi va hayot tarzi

Endrning asosiy mashgʻuloti dehqonchilikdir, xususan, makkajoʻxori, yams, sholi shu tarzda yetishtiriladi. Baʼzi joylarda sunʼiy sugʻorish qoʻllanadi. Qishloq xoʻjaligida ishlatiladigan asosiy asboblar ketmon, qazish tayoqchasi va pichoq kesgichdir. Chorvachilik sohasida buyvollar, parrandalar, otlar va choʻchqalar boqishadi, qirgʻoq yaqinida baliqchilik ham rivojlangan. Bundan tashqari, ende toʻquv va otkhodnichestvo bilan shugʻullanadi. Oʻsimlik taomlari asosan isteʼmol qilinadi, lekin bayramlarda goʻsht ham isteʼmol qilinadi. Ende kiyimlari — koʻylak yoki koʻylay bilan birga kain.

Turar joy

Ende aholi punktlari qancha vaqt oldin paydo boʻlganiga qarab, ular chuqurliklarda va togʻ yonbagʻirlarida (eski qishloqlar) yoki qirgʻoq vodiylarida joylashgan. Ende qishloq jamoasiga ega. Koʻpincha endega yaqin joylashgan anʼanaviy aholi punktlari markazda ibodatxonalar va megalit ziyoratgohlari joylashgan. Yerga tushadigan baland tomli uzun qoziqli uy anʼanaviy Ende uyidir.

Nikoh

Ende oilalar kichik, koʻpxotinlilik taqiqlangan. Agar ota-onadan kamida bittasi shunday boʻlsa, bola xalq vakili hisoblanadi. Kelinning narxi toʻlangandan soʻng, nikoh virilokal boʻladi. Ende qarindoshlar oʻrtasidagi nikohga ijobiy munosabatda boʻlishadi.

Ende oʻz ajdodlarini hurmat qiladilar, uni kultga aylantiradilar. Dehqonchilik kulti ham mavjud.

Adabiyotlar

• Народы и религии мира / Глав. ред. В. А. Тишков.: Большая Российская Энциклопедия, 1999.