Foydalanuvchi:Gayrat98/Gender tenglik
Gender tengligi va jinsiy tenglik, aniqrog'i: erkaklar va ayollar o'rtasidagi tenglik - bu oilada erkaklar va ayollar o'rtasida teng huquqlarga erishishni nazarda tutadigan tushuncha va boshqa qonuniy munosabatlar. Ba'zi tadqiqotchilarning fikriga ko'ra [1], gender tengligi - bu patriarxal tizimdan keyingi ijtimoiy-jinsiy munosabatlarning keyingi bosqichi[2]. Gender tengligi tamoyili insonning shaxs sifatida paydo bo'lishiga to'sqinlik qiladigan barcha ijtimoiy to'siqlarni o'rganish va yo'q qilish, shuningdek, hayotning barcha sohalarida erkaklar va ayollar shaxsiyatini anglash uchun teng ijtimoiy imkoniyatlarni yaratishdan iborat.
O'zbekistonda gender tenglik
tahrirGender tengligi bo'yicha xalqaro tashkilotlar
tahrirNorvegiyada teng imkoniyatlar loyihalarini moliyalashtiradigan Shimoliy Gender tengligi instituti (1970 yilda Shimoliy Shimoliy Vazirlar Kengashi ko'magida tashkil etilgan) mavjud.
Kontseptsiyani tanqid qilish
tahrirUshbu kontseptsiyani tanqid qiluvchilar asosiy postulatlarni keltirib, tenglik tushunchasi hamma uchun teng imkoniyatlar berishdir, deb ta'kidlaydilar. Gender tengligi kontseptsiyasini tanqid qiluvchilar buni deyarli imkonsiz deb bilishadi, chunki "erkak va ayol bir-biridan farq qiladi va nafaqat fiziologik, balki ruhiy jihatdan ham" [3] va shuning uchun "tenglik" haqida gap borganda "hech qanday savol bo'lishi mumkin emas", chunki jamiyat erkaklarni ayollar sevadigan ishlariga majbur qilsa (do'konlarga borish, kiyim-kechak sotib olish, yuzlarini kosmetika bilan bezash, bolalarga g'amxo'rlik qilish, uyni shinam qilish) ular baxtli bo'lolmaydi. Ayol, o'z navbatida, jamiyat uni faqat erkaklar ishini bajarishga majbur qilsa: baxtli bo'lmaydi: o'tin kesish, mashinalarni ta'mirlash, buldozer haydash". Biroq, gender tengligi nazariyasining tarafdorlari, bu fikr ko'p avlodlar davomida patriarxal ta'lim va insonlarning ilmga qarshi nazariyalar, stereotiplar va jamoatchilik fikrlarini idrok etishiga katta ta'sirga ega deb ta'kidlaydilar. Ba'zi sotsiologlarning fikriga ko'ra zamonaviy jamiyatda psixika, xulq-atvor motivlari va fikrlash uslubi jinsga bog'liq degan fikr hukmronlik qilmoqda.
Tenglik tushunchasini tanqid qiluvchilar, umuman tushunchaning mohiyatini tan olsalar-da, unga yana bir ta'rif berishadi: Gender tengligi - bu ayolning ayol sifatida, erkak esa erkak sifatida rivojlanish imkoniyatidir. [4]
Shuningdek, tanqidchilar feminizm tarafdorlarining ayollarga erkaklar bilan teng huquqli bo'lish to'g'risidagi talablariga javoban, tashabbuskor va o'ziga ishongan odam o'tirib, uning huquqlari buzilganligini ta'kidlash odatiy emas deb e'tiroz bildirmoqda. Garchi bunday odam siyosiy, kasbiy va iqtisodiy bo'linish har doim bo'lganligini, mavjudligini va bo'lishini anglasa-da, chunki bu insoniyat tsivilizatsiyasining mohiyati, u bu tengsizlikka to'xtalishi ehtimoldan yiroq emas, balki o'z maqsadlariga erishadi [5] .
BMT va gender tengligi
tahrir2015 yilda Pokiston Birlashgan Millatlar Tashkilotining Gender tengligi va ayollarning huquqlarini kengaytirish bo'yicha bo'limi tomonidan hisobot tayyorlandi[6]. Bu hisobot "BMT-ayollar" deb tanilgan.
Hisobotning markaziy masalalaridan biri ayollarni ish bilan ta'minlash masalasi edi. Hisobot mualliflarining fikriga ko'ra, oliy ma'lumotli ayollar soni tarixiy maksimal darajaga yetganiga qaramay, ularning ish bilan ta'minlanish holati achinarli ko'rinishga ega. Universitetlarni imtiyozli diplom bilan tugatgan yosh qizlar, ayniqsa, tibbiyot va matematika kabi fanlardan yosh yigitlarni tobora ortda qoldirishlariga qaramay, ish topa olmaydilar. Hatto ish topishga muvaffaq bo'lganlar ham har doim ham ijtimoiy ishonchsizlik tufayli o'zlarini ishonchli his qila olmaydilar. Ushbu masala rivojlanayotgan mamlakatlarda ayniqsa dolzarb bo'lib, ularda ayollarning 75 foiz ish o'rinlari, ish beruvchi tomonidan qonuniy majburiyatlari himoyalanmaganini tashkil etadi.
Hisobotda ta'kidlanganidek, rivojlangan mamlakatlarda gender tengligi holati ham ideal darajadan uzoq emas. Masalan, Shvetsiya va Frantsiyada ayollar erkaklarnikiga nisbatan maoshlaridagi farq 31 foizga kam, Germaniyada 49 foizga kamroq, Turkiyada esa 75 foizga teng. Hisobot mualliflarining fikriga ko'ra, gender tengsizligiga qarshi kurashning asosiy choralari butun dunyo bo'ylab ayollarni yaxshi ish joylari bilan ta'minlash huquqi kerak.
Moliyaviy jihat
tahrirBMT ma'lumotlariga ko'ra, erkaklar va ayollar ish haqidagi farq o'rtacha 37,8% ni tashkil etadi (bu ko'rsatkich mamlakatlar bo'yicha juda katta farq qiladi - Buyuk Britaniyada 18,1% dan Angolada 59,6% gacha [7] . [[Turkum:Fuqarolik huquqlari va erkinliklari]]
- ↑ Калабихина Ирина Евгеньевна кандидат экономических наук, доцент кафедры народонаселения экономического факультета МГУ.
- ↑ Калабихина И. Е. Краткий понятийный словарь по гендерным исследованиям // Социальный пол: экономическое и демографическое поведение Учебно-методические материалы по курсу. М., 1998.
- ↑ Савельев С. В. Интервью: от веса мозга зависит вес в обществе
- ↑ Алефтина Постернак Равенство мужчин и женщин. Ещё одна утопия? // Интернет-газета «Единый мир», 08.03.2010
- ↑ Песоцкая Т. И. Равенство мужчин и женщин — один из принципов гуманизма // Сайт «Разум или вера?»
- ↑ Центр новостей ООН — ООН о правах женщин: до полного гендерного равенства ещё очень далеко
- ↑ Perez 2020.