Vikipediya

Foydalanuvchi:Xatchiman/Qora millatchilik

< Foydalanuvchi:Xatchiman

Qora millatchilik – bu qora tanlilarni, ayniqsa irqiylashgan, mustamlaka va mustamlakachilikdan keyingi jamiyatlarda oʻziga xos milliy oʻziga xoslik sifatida koʻrsatishga intiladigan millatchilik harakati[1][2][3][4][5]. Uning dastlabki tarafdorlari buni madaniy koʻp sonli jamiyatlarda demokratik vakillikni himoya qilish yoki qora tanlilar uchun oʻzini oʻzi boshqaradigan mustaqil milliy davlatlarni tashkil etish usuli sifatida koʻrishgan[6]. Zamonaviy qora millatchilik koʻpincha oq koʻpchilik jamiyatlarida qora tanli jamoalarning ijtimoiy, siyosiy va iqtisodiy jihatdan mustahkamlanishini maqsad qiladi. Bu yo assimilyatsiyaga muqobil sifatida, yoki asosan yevropasentrik yoxud oq tanli madaniyatlarda koʻproq vakillik va tenglikni taʼminlash usuli sifatida namoyon boʻladi[7][8][9][10].

Mafkura sifatida qora millatchilik iqtisodiy, siyosiy va madaniy millatchilik yoki umummillatchilikning turli shakllarini oʻz ichiga olgan turli xil eʼtiqodlarni oʻz ichiga oladi[11][12][13]. U koʻpincha Pan-Afrikanizm, Efiopiya, Afrikaga qaytish harakati, Afrotsentrizm, Qora sionizm va Garveyizm kabi oʻxshash tushunchalar va harakatlardan farq qiladi[14]. Qora tanli millatchilik tanqidchilari bu gʻoya irqiy va etnik millatchilikni, separatizmni hamda qora tanlilar ustunligini targʻib qilishini taʼkidlashadi va uni oq tanli millatchilik hamda oq tanlilar ustunligi bilan taqqoslashadi. Biroq, Janubiy kambagʻallik huquqi markazi qora tanli millatchi guruhlar Amerika Qoʻshma Shtatlaridagi oq tanli millatchilarga nisbatan „butunlay boshqacha“ sharoitda mavjud ekanligini qayd etadi[15].

Inqilobiy qora tanli millatchilik

tahrir

Qora millatchilik ham inqilobiy yoki reaksion qora millatchilikka boʻlinishi mumkin. Inqilobiy qora millatchilik qora tanlilarning oʻz taqdirini oʻzi belgilashiga erishish uchun madaniy millatchilikni ilmiy sotsializm bilan birlashtiradi. Inqilobiy qora millatchilik tarafdorlarining taʼkidlashicha, u jabr-zulmning barcha shakllarini, shu jumladan kapitalizm davridagi sinfiy ekspluatatsiyani ham rad etadi[16]. Qora panteralar partiyasi va Inqilobiy harakat harakati singari inqilobiy qora millatchi tashkilotlar ham Frants Fanon, Mao Szedun va Kvame Nkruma kabi mashhur inqilobiy nazariyotchilarning asarlaridan ilhomlangan mustamlakachilikka qarshi siyosiy qarashlarni oʻzlashtirdilar[17]. Inqilobiy harakat harakatining milliy maydondagi raisi Ahmad Muhammad (ilgari Maks Stenford nomi bilan tanilgan) soʻzlari bilan aytganda:

Biz inqilobiy qora millatchimiz, milliy ustunlik g‘oyasiga emas, balki dunyoning barcha ezilgan xalqlarini adolat va ozodlikka erishishga intilamiz. Qora tanlilar ezilgan, Afrika, Osiyo va Lotin Amerikasi xalqlari esa yanki imperializmi va neokolonializmi tomonidan ezilgan ekan, hech qanday erkinlik bo‘lishi mumkin emas. To‘rt yuz yillik zulmdan so‘ng biz qullik, irqchilik va imperializm bir-biri bilan bog‘liqligini va barcha uchun erkinlik va adolat imperializm bilan tinch-totuv yashay olmasligini tushunamiz[18].

Professor va yozuvchi Harold Crusening taʼkidlashicha, inqilobiy qora tanli millatchilik boshqa soʻl mafkuralardan zarur va mantiqiy rivojlanishdir, chunki qora tanli boʻlmagan soʻlchilar qora tanlilar jamoasi va boshqa mustamlaka xalqlarning oʻziga xos moddiy sharoitlarini toʻgʻri baholay olishmaydi:

Inqilobiy millatchilik g‘arb marksistik tafakkurining "kam rivojlangan" dunyo voqeligiga yetib olishini kutmagan... G‘arbda sotsialistik inqilobdan oldin mustamlakalarni ozod qilish ortodoksal marksizm emas (garchi uni maoizm yoki kastroizm deb atash mumkin bo‘lsa ham). Toki amerikalik marksistlar chet elda ham, o‘z vatanida ham inqilobiy millatchilik oqibatlari bilan shug‘ullana olmas ekanlar, ular vakil sifatida inqilobchilar rolini o‘ynashda davom etishadi[19].

Manbalar

tahrir
  1. ↑ "black nationalism | United States history" (en). Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/event/black-nationalism. <!--->
  2. ↑ Hall, Raymond L.. Black separatism and social reality: rhetoric and reason. New York: Pergamon Press, 2014 — 1–2-bet. ISBN 978-1-4831-1917-5. 
  3. ↑ Delany, Martin „A Black Nationalist Manifesto“. tildesites.bowdoin.edu (1850). Qaraldi: 2024-yil 31-yanvar.
  4. ↑ „Black Nationalism in Historical Context · The Illusion of Inclusion: The Nubian Message in the 1990s · The State of History“. soh.omeka.chass.ncsu.edu. Qaraldi: 2024-yil 31-yanvar.
  5. ↑ Spence, Lester K.; Shaw, Todd C.; Brown, Robert A. (2005-03-31). ""TRUE TO OUR NATIVE LAND": Distinguishing Attitudinal Support for Pan-Africanism from Black Separatism" (en). Du Bois Review: Social Science Research on Race 2 (1): 91–111. doi:10.1017/S1742058X05050071. ISSN 1742-0598. https://www.cambridge.org/core/journals/du-bois-review-social-science-research-on-race/article/abs/true-to-our-native-land-distinguishing-attitudinal-support-for-panafricanism-from-black-separatism/2378116FD1172FA43A339347603DCB11. 
  6. ↑ Delany, Martin „A Black Nationalist Manifesto“. tildesites.bowdoin.edu (1850). Qaraldi: 2024-yil 31-yanvar.
  7. ↑ "black nationalism | United States history" (en). Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/event/black-nationalism. <!--->
  8. ↑ „Philadelphia: Black Nationalism on Campus - 93.01“. www.theatlantic.com. Qaraldi: 2024-yil 31-yanvar.
  9. ↑ Blake, J. Herman (1969). "Black Nationalism". The Annals of the American Academy of Political and Social Science 382: 15–25. doi:10.1177/000271626938200103. ISSN 0002-7162. https://www.jstor.org/stable/1037110. 
  10. ↑ Robinson, Dean E., muh. (2001), „Black Nationalism as Ethnic Pluralism“, Black Nationalism in American Politics and Thought, Cambridge: Cambridge University Press, 88–103-bet, doi:10.1017/cbo9780511606038.006, ISBN 978-0-521-62326-1, qaraldi: 2024-02-01
  11. ↑ Blake, J. Herman (1969). "Black Nationalism". The Annals of the American Academy of Political and Social Science 382: 15–25. doi:10.1177/000271626938200103. ISSN 0002-7162. https://www.jstor.org/stable/1037110. 
  12. ↑ Blake, J. Herman (1969). "Black Nationalism". The Annals of the American Academy of Political and Social Science 382: 15–25. doi:10.1177/000271626938200103. ISSN 0002-7162. https://www.jstor.org/stable/1037110. 
  13. ↑ Brown, Robert A.; Shaw, Todd C. (2002). "Separate Nations: Two Attitudinal Dimensions of Black Nationalism" (en). The Journal of Politics 64 (1): 22–44. doi:10.1111/1468-2508.00116. ISSN 0022-3816. https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1111/1468-2508.00116. 
  14. ↑ Spence, Lester K.; Shaw, Todd C.; Brown, Robert A. (2005-03-31). ""TRUE TO OUR NATIVE LAND": Distinguishing Attitudinal Support for Pan-Africanism from Black Separatism" (en). Du Bois Review: Social Science Research on Race 2 (1): 91–111. doi:10.1017/S1742058X05050071. ISSN 1742-0598. https://www.cambridge.org/core/journals/du-bois-review-social-science-research-on-race/article/abs/true-to-our-native-land-distinguishing-attitudinal-support-for-panafricanism-from-black-separatism/2378116FD1172FA43A339347603DCB11. 
  15. ↑ Beirich, Heidi (Spring 2019). „The Year in Hate and Extremism: Rage Against Change“ (PDF). Intelligence Report. № 166. Montgomery, Ala.: Southern Poverty Law Center. 38, 39, 49-bet. OCLC 796223066. 22 June 2021da asl nusxadan arxivlandi (PDF). Qaraldi: 1 August 2023.
  16. ↑ Newton, Huey P.. Huey Newton Talks to The Movement about the Black Panther Party: Cultural Nationalism, SNCC, Liberals and White Revolutionaries. Students for a Democratic Society, 1968. Andoza:Page needed
  17. ↑ The Huey P. Newton reader. New York: Seven Stories Press, 2002 — 11-bet. ISBN 978-1-58322-466-3. 
  18. ↑ Bloom, Joshua; Martin, Waldo E. Jr.. Black against Empire: The History and Politics of the Black Panther Party. University of California Press, 2013 — 30-bet. DOI:10.1525/9780520966451. ISBN 978-0-520-27185-2. 
  19. ↑ Cruse, Harold. Rebellion or Revolution?. New York: William Morrow & Co., 1968 — 75-bet. OCLC 671289.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Foydalanuvchi:Xatchiman/Qora_millatchilik&oldid=5291262" dan olindi