Genrix III

Genrix III (Inglizcha: Genrix III of England) (1207-yil 1-oktyabr, Winchester — 1272-yil 16-noyabr, Westminster) — 1216-yil 19-oktyabrdan 1272-yil 16-noyabrgacha 56 yil davomida Angliya qiroli sifatida hukmronlik qilgan.

Genrix III
Genrix III, Kaseldagi rasm, Angliya tarixi, 1902-yil
Coronation	Gloukester: 1261-yil 28-oktyabr Vestminster abbatligi: 1220-yil 17-may
Oʻtmishdoshi	Jon
Davomchisi	Edvard I
Tugʻilishi	1207-yil 1-oktyabr Vinchester qal'asi, Xempshir
Vafoti	1272-yil 16-noyabr (65 yoshda) Vestminster, London, Angliya
Turmush oʻrtogʻi	Eleanora
Sulola	Plantagenet sulolasi
Otasi	Jon
Onasi	Izabella, Angulem grafinyasi

Hayoti

U qirol Jon va Izabellaning (Angulem grafinyasi) ning oʻgʻlidir. U hayoti davomida „Vinchesterlik Genrix“ nomi bilan tanilgan. U 1216-yilda otasi vafot etganidan soʻng, to‘qqiz yoshida Angliya taxtiga o‘tirdi. Shunday qilib, Angliya monarxlari orasida u Ethelreddan keyin birinchi bola qirol boʻldi. Voyaga yetgunga qadar Angliyani ikkita regent boshqargan: 1-1216-1219-yillarda. Uilyam Marshal, Pembrok grafi va 1219-1227-yillarda birinchi qirol. Hubert de Burgh, Kent grafi. Bu ikkala regent ham xalq tomonidan yaxshi qabul qilingan.

U voyaga yetib, davlat boshqaruvini o‘z qo‘liga olgach, otasi davridan keyin Angliya qanchalik o‘zgarganini tan olmas darajada siyosat yurita boshladi. Hukmronligining koʻp qismida u oʻzini ingliz zodagonlariga qarshi kurashga bagʻishladi, ular Buyuk ozodlik xartiyasi qoʻlga kiritgan huquqlarni qaytarib olishga va monarxiyaning mutlaq boshqaruvini tiklashga harakat qildi.

Ammo u oxir-oqibat 1264-yilda birinchi ingliz parlamentini tuzishga va taklif qilishga majbur boʻlgan.

Yevropada, shuningdek, Angliyaning sobiq qiroli bilan qarindosh boʻlgan otasining Fransiyaga yutqazgan Normandiya, Anju va Akvitaniya kabi oʻz yerlarini qaytarib olish uchun juda koʻp harakat qildi, ammo u hech qanday muvaffaqiyatga erisha olmadi.

Ammo uning hukmronligi davrida Angliya iqtisodiy jihatdan rivojlanib, farovon hayot kechirgan. Uning Angliyaga qilgan eng katta hissasi Vestminsterni Londonning poytaxtiga aylantirgani va bu tumanni maʼmuriy va diniy markaz sifatida rivojlantirgani boʻlgan. U juda dindor boʻlgani sababli, Vesses xonadonidan Angliya qiroli boʻlgan Avliyo Eduardning muqaddasligiga ishongan va Vestminster Abbetini Angliyaning eski qiroliga munosib buyuk ibodatxonaga aylantirishga harakat qilgan.

56 yil hukmronlik qilib, u Angliya va Buyuk Britaniya oʻrtasida 50 yildan ortiq hukmronlik qilgan 5 ta ingliz monarxlaridan eng birinchisi boʻldi.

Oʻlim

Edvard Fransiya qiroli Lui boshchiligidagi Sakkizinchi Salib yurishida qatnashgan, ammo Genrix tobora bemor boʻlib boraveradi. Yangi qoʻzgʻolon haqida xavotirlar koʻtarildi. Shundan soʻng Genrix oʻgʻli Edvardga Angliyaga qaytishi kerakligini yozadi, ammo Edvard qaytmaydi. Genrixning biroz tuzalgach qayta salib yurishlariga qoʻshilish istagini bildiradi, ammo sogʻligʻini toʻliq tiklay olmaydi. U 1272-yil 16-noyabrda Vestminsterda vafot etadi. Taxtni uning oʻgʻli Edvard egallaydi, u Angliyaga Gaskonidan yetib kelgan.

Uning xohishiga binoan Vestminster abbatligida, cherkovning baland qurbongohi oldiga, Sent-Eduardning sobiq joyida dafn qilingan. Bir necha yil oʻtgach, u Genrix uchun kattaroq qabr qidira boshladi va 1290-yilda Edvard otasining jasadini Vestminster Abbetidagi hozirgi joyiga koʻchiradi.

Havolalar

• Vikiombor’da Henry III bilan bogʻliq media toifalari mavjud.
• Britaniya Qirolligi rasmiy web saytida „Henry III“ nomida keltirilgan. ^(ingl.)