Gernika (Pikasso)

"Gernika"^[1] (ispancha: Guernica) — Pablo Picassoning asari, 1937-yilning may oyida Ispaniya Respublikasi hukumati buyrugʻiga binoan chizilgan. Ushbu rasm Kubizm uslubida yaratilgan boʻlib, asarda axromatik ranglardan foydalanilgan. Asar mazmunida biroz oldin Gernikaning portlashi dahshatlari tasvirlangan.Parijdagi Butunjahon koʻrgazmasi uchun chizilgan. Koʻrgazmadan soʻng ushbu asar bir qator mamlakatlarda (asosan AQShda) namoyish etildi. Hozirda Madriddagi Reina Sofia muzeyida saqlanmoqda.

Yaratilish tarixi

"Gernika"ning yaralishiga Gernika shahrining portlashi sabab boʻldi. 1937-yilning 26-aprel kunida fuqarolar urushi paytida shaharga bir necha ming bomba tashlandi. Natijada shahar vayron boʻldi, 2000ga yaqin aholi vayronalar ichida qoldi. Bosqindan keyin shahar yana uch kun yondi. Gernikaning bombardimon qilinishi ushbu mashhur polotnoning yaratilishiga turtki boʻldi^[2]. Rasm bir oy davomida chizilgan.

Picasso oʻz ijodini Parijdagi Butunjahon koʻrgazmasida keng ommaga taqdim etadi, biroq aksariyat tomoshabinlarning munosabati rassomning kutganiga toʻliq mos kelmadi. Urushning dahshatlari oʻziga xos tarzda tasvirlangan asarni idrok qilishga mehmonlar tayyor emas edilar. Hattoki ekspertlar ham „Gernika“ni qabul qilishmadi: baʼzi tanqidchilar rasmning badiiyligini rad etib, „targʻibot hujjati“ deb atashdi, boshqalari esa asar mazmunini faqat maʼlum bir voqea doirasida cheklashga harakat qildilar va unda faqat fojia tasvirini koʻrishdi.

Baʼzi maʼlumotlarga koʻra , Parijni bosib olish paytida nemis zobitlari Picassoning oldiga kelishadi va rassomning stolidagi „Gernika“ning reproduksiyasini koʻrib qolishadi. „Buni siz qildingizmi?“ — soʻraydi ofitser. „Yoʻq, — javob berdi Picasso, — buni siz qildingiz“.

Tavsif

"Gernika" qora va oq rangda moyboʻyoqda boʻyalgan va oʻlchamlari 7,8 × 3,5 m. Ushbu asarda oʻlim, zoʻravonlik, vahshiylik, azob va nochorlik sahnalari, Gernikadagi zoʻravonlik va tartibsizlik tufayli azob chekayotgan odamlar, hayvonlar binolar tasvirlangan. Asarning oq-qora rangda chizilishi bir tomondan oʻsha davrning gazeta suratlariga xronologik yaqinligini bildirsa, ikkinchi tomondan, urushning jonsiz tabiatini aks ettiradi.

Rasmning chap ochiq qismida qoʻlidagi bolasining oʻlimi uchun motam tutayotgan ayol, uning tepasida koʻzlarini katta ochgan holatda buqaning rasmi tasvirlangan.
Markazda xuddi nayzadan zarba olgandek yiqilib tushayotgan ot tasvirlangan. Qizigʻi shundaki, otning burni va yuqori tishlari odam kalla suyagiga oʻxshash qilib tasvirlangan.
Otning tagida aftidan boʻlaklarga boʻlingan oʻlik askar turibdi. Uning kesilgan qoʻli hali ham gul oʻsib chiqqan qilich boʻlagini mahkam ushlab turibdi.
Koʻz shaklidagi lampochka azob chekayotgan otning boshi ustida yonadi.
Otning yuqori oʻng tomonida, uning qarshisida boʻlayotgan manzaralarga guvoh boʻlib koʻringan qadimiy niqob derazadan xonaga suzib kirayotgandek. Uning qoʻli ham xonaga suzib kirib, yonib turgan chiroqni ushlab turibdi.
Oʻng tomonda hayrat nigohidagi ayol markaz tomon egiladi. uning nigohi toʻliq lampochkaga qaratilgan.
Buqaning orqasidagi javonda vahimaga tushgan qush, ehtimol, kaptar bor.
Oʻng chetki qismida qoʻllarini dahshatdan koʻtargan, tepadan va pastdan olov tutib olgan figura bor.
Oʻlgan askarning qoʻllarida stigmatalar koʻrinadi (baʼzi chuqur dindor odamlarning — „Iso kabi azob chekkanlarning“ tanasida ochiladigan ogʻriqli qon ketish yaralari). Pikasso dindor emas edi. Garchi uning shaxsiyati asosan katolik Ispaniya madaniyati bilan shakllangan boʻlsa-da, bu ramzlar rassomning nasroniy identifikatsiyasi sifatida talqin qilinmasligi kerak. Pikasso odamlar hech qanday sababsiz azoblanishga majbur boʻlishlarini koʻrsatish uchun juda taniqli tasvirdan foydalanadi.
Pavlus xaritaga, harakat rejasiga oʻxshaydi.

Rasmda tasvirlangan talqinlar

Rasmning yuqori chap burchagida tasvirlangan buqaning boshi koʻp bahs-munozaralarga sabab boʻldi. Atrofida sodir boʻlayotgan hamma narsaga mutlaqo befarqlik bilan qaraydi, nigohi hech qanday joyga qadalmagan. U rasmdagi ishtirokchilarga hamdard emas, nima boʻlayotganini tushunolmaydi. Baʼzi sanʼatshunoslar bu fashizm va butun dunyo yovuzligining timsoli deb hisoblashadi. Markazdagi ot oʻzining soʻnggi „laʼnatlarini“ buqaga aytadi, lekin buqa buni sezmaydi va atrofda sodir boʻlayotgan hamma narsani sezmaydi. Boshqa tadqiqotchilar, masalan, N. A. Dmitriev, buqa — karlik, tushunmovchilik, johillik ramzi ekanligini taklif qiladi.
Baʼzi ispanlar buqani (anʼanaviy ispan buqalar jangining ramzi) Gernikada sodir boʻlayotgan voqealardan yuz oʻgirgan Ispaniyaning oʻzi deb talqin qilishadi (Franko oʻz shahrini bombardimon qilishga ruxsat berganiga ishora).

Eslatmalar

↑ Dove Esteban Leal. „Gernika“.
↑ Margherita Cole. „Picasso and ʻGuernica’: Exploring the Anti-War Symbolism of This Famous Painting“ (31-dekabr 2021-yil).

Havolalar

Tafsilotlarni koʻpaytirish imkoniyati bilan onlayn koʻpaytirish (Wayback Machine saytida 2018-06-15 sanasida arxivlangan)
Rasm, Gernika — 2004-yil oktabr^(ingl.) )

[1] Dove Esteban Leal. „Gernika“.

[2] Margherita Cole. „Picasso and ʻGuernica’: Exploring the Anti-War Symbolism of This Famous Painting“ (31-dekabr 2021-yil).

[1]

[2]