Gorontalo

Gorontalo (Gorontaloan : Hulontalo) – Indoneziyaning Sulavesi orolida joylashgan viloyatdir. Ilgari Minahasa yarim orolida joylashgan Gorontalo 2000-yil 5-dekabrda alohida viloyat sifatida tashkil etilgan. Unga qadar Shimoliy Sulavesi viloyatining tarkibiga kirgan. Viloyat sharqda Shimoliy Sulavesi va gʻarbda Markaziy Sulavesi viloyatlari bilan chegaradosh boʻlib, shimolda esa Filippin bilan dengiz orqali chegaradosh hisoblanadi . Viloyat poytaxti, shuningdek, viloyatning asosiy darvozasi va uning aholisi eng koʻp joylashgan shahri Gorontalo (bu viloyat koʻpincha Hulontalo deb ham ataladi) hisoblanadi.

Etimologiyasi

Gorontalo soʻzi Gorontalo tilida Hulontalo soʻzidan kelib chiqqan. Hulontalo soʻzi Golontaloning bir qirolligining nomi boʻlgan Hulontalangi soHulontalo chiqqan. Bundan tashqari, Gorontalo ismining kelib chiqishi haqida bir nechta tarixiy yozuvlar mavjud boʻlib, ular quyidagilarni oʻz ichiga oladi:

1. Gorontalo „Hulontalangi“ soʻzidan kelib chiqqan, bu „Zodagonlar vodiysi“ degan maʼnoni anglatadi. Hulontalangi soʻzi ushbu „Valley of the Noble“ soʻzining ikkita boʻgʻinidan kelib chiqqan, yaʼni „Huluntu“ degani „Vali“ hamda „Langi“ degani „Noble“dir.
2. Gorontalo „Hulontalangi“ soʻzidan kelib chiqqan, bu „suv ostida qolgan yer“ degan maʼnoni anglatadi. Boshqa tarjimalarda „Hulontalangi“ soʻzi ikkita boʻgʻindan kelib chiqqan, yaʼni „Huntu“ degan maʼnoni anglatadi „Tuproq uyumlari“ yoki „Mainland“ va „Langi-Langi“ degan maʼnoni anglatadi. Shuningdek, Gorontalo aholisining hikoyasiga koʻra „Hulontalangi“ soʻzini „Suv bosgan yer“ deb ham tarjima qilish mumkin.
3. Gorontalo „Huidu Totolu“ soʻzidan kelib chiqqan, bu soʻz „Uch togʻ“ degan maʼnoni anglatadi. Agar uning tarixini izlashsa, Gorontalo yarim orolida uchta qadimgi togʻ bor, yaʼni Malenggalila togʻi, Tilonggabila togʻi (Tilongkabilaga oʻzgartirilgan) va boshqa nomlanmagan togʻ.
4. Gorontalo „Pogulatalo“ soʻzidan kelib chiqqan, bu „Kutish joyi“ degan maʼnoni anglatadi. „Pogulatalo“ soʻzi jamoatchilikning soʻzlarida asta-sekinlik bilan „Hulatalo“ soʻziga oʻzgarib ketgan.
5. Gorontalo „Hulontalo“ soʻzidan kelib chiqqan. Biroq, bu soʻzning nutq soʻzlashda duch keladigan qiyinchiliklar tufayli Gollandiya kolonisi „Hulontalo“ ni „Gorontalo“ deb atagan.

Tarixi

Mustamlakachilikdan oldingi davrga borib taqalsa tarixan Gorontalo Islomning Sharqiy Indoneziyada tarqalishining markazi hisoblanadi. Bu viloyatda koʻplab mustaqil Gorontaloanlik qirolliklar joylashgan. Gollandiya 17-asr boshida kelib, mahalliy qirolliklarni oʻzlariga qul qilib oladilar, soʻng esa hududni Gollandiya Sharqiy Hindistonlari qoʻshganlar. Gorontalo Ikkinchi jahon urushi paytida Yaponiya tomonidan qisqa vaqt bosib olingan boʻlib, nihoyat ulardan mustaqil boʻlganidan soʻng Indoneziya Respublikasining tarkibiga kirgan.

Geografiyasi

Kwandang hududi.

Gorontalo Sulawesi orolining shimoli yarmida joylashgan boʻlib, bu yer Minahasa Yarim oroli deb ham tanilgan. Bu viloyat gʻarbdan sharqqa deyarli gorizontal ravishda xarita boʻyicha uzilgan shaklda joylashgan boʻlib, umumiy maydoni 12,025.15 km (4,64.94 sq mil) ga teng. Oʻsha viloyatning shimoli va janubiga Sulawesi dengizlari va Gorontalo koʻrgazmasi yoki Tomini koʻrfazi deb ham tanilgan. 2000-yildan oldin Gorontalo viloyati Shimoliy Sulawesi viloyatining sharqiy chegarasida joylashgan qismi edi. Viloyatning gʻarbiy chegarasi Markaziy Sulawesi viloyati hisoblanadi.

Siyosati

Xalq tomonidan toʻgʻridan-toʻgʻri saylanadigan Gubernator (indonesia tiliida Gubernur) va vitse-gubernator (indonesia tilida Wakil Gubernur) ushbu viloyat maʼmuriyatiga rahbarlik qiladilar.

Iqtisodiyoti

Gorontalo qadim zamonlardan beri Indoneziyadagi eng gavjum savdo yoʻllaridan biridir. Gorontalo milliy iqtisodiyot uchun strategik geografik joyga ega, chunki Gorontalo Filippin, Malayziya, Brunei, Xong Kong, Tayvan, Yaponiya va Janubiy Koreya kabi qoʻshni davlatlar bilan toʻgʻridan-toʻgʻri shugʻullanish imkoniyati mavjud boʻlgan savdo yoʻnalishlariga ega. Bundan tashqari, Gorontalo Amerika va Osiyo-Tinch okeani mintaqasidagi mamlakatlarga, misol uchun, Brunei, Singapur hamda Malayziyadagi savdo yoʻnalishlarining kirish joylaridan biri hisoblanadi. Shuningdek, Indoneziya hukumati Gorontaloni Indoneziya davlatining Sharqiy mintaqasidagi iqtisod, taʼlim va madaniyatni harakatlanuvchi kuchning ustunlaridan biri deb hisoblaydi.

Demografiyasi

2020-yilda Gorontalo viloyatida aholi soni 1 ming 171 ming 681 kishi boʻlgan. Shuningdekk, ushbu viloyatda 2011 – 2013 yillarda aholi oʻsish darajasi yiliga 1,67 foizga yetdi. Gorontalo regensiyasi eng katta aholi boʻlgan regensiyadir, Shimoliy Gorontalo regensiyasida esa bunga qarama-qarshi ravishda aholisi eng kam hisoblanadi.

Dini

Gorontalodagi dinlar (2022)

  Islom (98.03%)

  Protestantizm (1.45%)

  Hinduizm (0.34%)

  Roman Katolik (0.09%)

  Buddizm (0.08%)

Turizmi

Gorontalo viloyati asosan shimolidan janubigacha boʻlgan togʻli hududlardan iborat. Shuningdek, Gorontalo togʻlari va oʻrmonlari oʻziga xos flora va faunaga ega boʻlib, misol uchun: Anoa, Tarsius, Maleo va Babirusa bu yerda kamdan-kam uchraydigan turlardir. Masalan, maleo – bu tuxumlarning tuxumlari oʻz tanasidan katta, Tarsius dunyodagi eng kichik primat boʻlsa-da, uning uzunligi taxminan 10 sm.  Gorontaloda oʻsadigan daraxt turlari asosan Ebon, Lingua, Nantu, Meranti va Rattanlardir. Gorontaloning janubiy qismida, yaʼni Tomini koʻrfazida, bir necha kichik va insonlar istiqomad qilmaydigan orollar joylashgan. Tomini koʻrfazi ekvator orqali oʻtadi va u yerda tabiiy ravishda turli xil dengiz hayvonlari yashaydi.