Goshta tumani

Goshta tumani
Goshta tumani
	Tuman
	34°21′22″N 70°46′20″E / 34.35611°N 70.77222°E
Mamlakat	[[ Afgʻoniston]]
Aholisi (2002)	160,000
Vaqt mintaqasi	UTC+4:30
	[[File:\|290px\|Goshta tumani xaritada]] Goshta tumani

Goshta tumani Afgʻonistonning Nangarhor viloyati shimoli-sharqida joylashgan. Afgʻoniston va Pokiston oʻrtasidagi Durand liniyasi bilan chegaradosh. Tuman aholisi pushtun millatiga mansub boʻlib, 2002-yilda 160 000 kishini tashkil etgan. Ulardan 30 000 nafari 12 yoshgacha boʻlgan bolalar edi. Tuman pushtunlarning mohmand qabilasi markazida joylashgan.^[2] Tuman markazi — Qobul daryosi boʻyida joylashgan Goshta qishlogʻi.

Joylashuv va iqtisodi

Nangarhordagi Kunar daryosi ko'li

Goshta tumani Afgʻoniston va Pokistonning Xayber-Paxtunxva viloyati oʻrtasidagi Durand liniyasida joylashgan. Chegarani belgilab turuvchi baland togʻlardan mavsumiy soylari boʻlgan quruq tepalikli oʻlka eng koʻp aholi istiqomat qiladigan Kunar daryosi vodiysining shimoliy tomoni boʻylab, taxminan 540 m balandlikda joylashgan tekislikka choʻzilib ketgan. Vodiyda oʻrtacha harorat yanvarda 3^o dan iyulda 27^o gacha.^[3] Yog'ingarchilik kam, yiliga 150 mm, bu ham asosan bahorda tushadi.

Qishloq xoʻjaligi asosiy daromad manbai hisoblanadi. Asosiy ekinlarga bugʻdoy, makkajoʻxori, shakarqamish va sholi kiradi. Ba'zi joylarida ko'knori muhim ekin boʻlgan. Goshta aholisi ekinlari uchun zamonaviy suv ta'minoti tizimiga ega emas. Ular an’anaviy tarzda tuman janubidan oqib oʻtuvchi Kunar daryosidan qoʻl nasoslari va sayoz quduqlar yordamida suv chiqaradi. Suv toshqinlari ko'pincha qimmatbaho dalalarni yo'q qiladi. Tog'li mamlakatda suv ko'pincha uzoq masofalarga yuk tashuvchi hayvonlar yordamida olib ketilishi kerak. Aksariyat qishloq aholisi ichimlik suvi manbaiga ega emas.

Qishloqlar va qabilalar

Goshta - Mohmand pushtun qabilalarining bir qismi boʻlgan Xvayzi va Bayze urugʻlari yashaydigan joy. Ko'plab quyi darajadagi qabilalar ham mavjud. Oʻtmishda Gosht tumanidan oʻtuvchi Kunar (Chitral) vodiysi Pomir togʻlari dovonlari, Kobul va Jaloloboddan Panjob tekisliklarigacha boʻlgan muhim savdo yoʻli boʻlgan. Goshta aholisi Pokistondagi vodiydan pastroqda joylashgan Peshovar aholisi bilan mustahkam madaniy va tarixiy aloqalarga ega.

Yirik qishloqlarga Goshta, Xvayzi, Arxay, Varsak, Ragha, Davar khel, Xoga Xel, Mama Xel, Ala Xail, Tootkay va Bachaxe Ghondey kiradi. 2002-yilda BMTning Qochqinlar bo'yicha Oliy komissarligi^[4] tuman boshlig'i faqat 18 ta yirik qishloqni nazorat qilgani haqida xabar bergan. Pokiston chegarasiga yaqinroq joylashgan qolgan 32 ta kichik qishloq tuman rahbarining nazoratidan tashqarida edi. Pokiston hukumati bu hududlarda sezilarli ta'sir ko'rsatib, yo'llar va elektr energiyasi kabi ba'zi ob'ektlarni taqdim etdi.

Ta'lim

Savodxonligi past. Saanga mahalliy jurnali tomonidan 2003-yilda o'tkazilgan so'rov natijalariga ko'ra, aholining 7 foizi ma'lumotli. BMT hisob-kitoblariga ko'ra, faqat 2% savodli. Goshtada oʻgʻil bolalar uchun 5 ta oʻrta maktab (Abdul Hamid Momand oʻrta maktabi), bitta qizlar uchun qizlar boshlangʻich maktabi va 15 ta boshlangʻich maktab mavjud boʻlib, ulardan faqat uchtasi qizlar uchun. Shuningdek, ikkita diniy maktab mavjud: biri Varsak qishlog'ida, ikkinchisi Arxida joylashgan.

Siyosat

Goshta aholisining aksariyati mujohidlar a'zolaridir. Biroq, Mujohidlar siyosiy harakatlari bilan bir qatorda Xalq partiyasi tarafdorlari ham bor. Vaqti-vaqti bilan ma'lumot almashish va qarorlar qabul qilishda ishtirok etish uchun tuman rahbari mahalliy sho'ro bilan maslahatlashadi.

Sport

Asosiy sport turlari kriket, voleybol, nartopa suzish, kurash, Xusay va Dabee Toona deb nomlangan mahalliy o'yinlar (beysbolga o'xshash o'yin). Bu tumanda xalqaro o'yinlarda qatnashgan yaxshi kriket jamoasi bor.

Tarixi

Strategik joyda joylashgan Goshta ko'plab bosqinlarga guvoh boʻlgan. Forslar nazorati ostida o'z tarixining ko'p qismida yunonlar, baqtriyaliklar, chingiziylar va boshqalar tomonidan bosib olingan. Hudud birinchi ingliz-afg'on urushi (1839-1842) bilan boshlangan XIX asrda Britaniya Rajiga qarshi urush maydoni bo'lib, keyinchalik bir nechta to'qnashuvlarga guvoh boʻlgan. 1937—1938-yillardagi "Mohmand tartibsizliklari" chog'ida Britaniya qo'shinlari ixtiyoriy ravishda urushda qatnashgan mahalliy xalq qo'shinlari tomonidan ortga qaytarildi. Inglizlarga qarshi kurashda Chaknavar mulla Sohib qo'mondonligida Mir Qal'aga tegishli boʻlgan Xovayzi Shahid Xarot ziyoratgohi asosiy rol o'ynagan. Chaknavar mulla Sohib qo'mondonligidagi askarlar bir nechta ingliz askarlarini o'ldirgandan keyin shahid bo'ldilar.^[5]

Afg'oniston 1970-yillarning oxirida Sovet qo'shinlari tomonidan bosib olingan. Sovet-Afg'on urushida mahalliy xalq ruslarga qarshi o'z vatanlarini himoya qilish uchun qurollandi. Jang alomatlarini hanuzgacha qolgan vayronalarda ko'rish mumkin. Butun Afg'onistonda boʻlgani kabi Goshta shahrida ham poliklinikalar, masjidlar, ko'priklar, yo'llar, maktablar va uylar vayron qilingan. Urush koʻplab oʻliklarni, nogironlarni, bevalarni, yetimlarni qoldirdi.

Hozirgi muammolar

AQSh askari Nangarhor viloyatida afg'on milliy politsiyasiga transport vositalarini tekshirish bo'yicha dars o'tmoqda

Goshta 2001-yildan beri Al-Qoida va Tolibonga qarshi urushdan aziyat chekmoqda. Afg'oniston hukumati qo'shinlari, NATO kuchlari va Tolibon jangarilari mavjudligidan tashqari, Saanga jurnali va IWPR^[6] axborot agentligining 2003–2005-yillardagi xabarlari Pokiston qo'shinlari viloyatga bostirib kirganligini ko'rsatadi. NATO qo'shinlari hukumat kuchlariga vaziyatni yaxshilashga urinishda yordam bermoqda, lekin katta muammolarga duch kelmoqda.

Manbalar

↑ „MRRD Provincial profile for Nangarhar Province“. 2010-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 21-yanvar.
↑ Nangarhar Province Tribal Map (Page 9).
↑ „Climate : Jalalabad, Jalalabad Airport, Afghanistan“. en.allmetsat.com.
↑ UNHCR Sub-Office Jalalabad District Profile: Goshta
↑ „Muslim Concepts of Local Power and Resistance. Islamic Militants in the Indian Frontier Province between 1900 and Independence by Dietrich Reetz“. 2016-yil 6-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-avgust.
↑ „Institute for War and Peace Reporting“. Institute for War and Peace Reporting.

[1] „MRRD Provincial profile for Nangarhar Province“. 2010-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 21-yanvar.

[2] Nangarhar Province Tribal Map (Page 9).

[3] „Climate : Jalalabad, Jalalabad Airport, Afghanistan“. en.allmetsat.com.

[4] UNHCR Sub-Office Jalalabad District Profile: Goshta

[5] „Muslim Concepts of Local Power and Resistance. Islamic Militants in the Indian Frontier Province between 1900 and Independence by Dietrich Reetz“. 2016-yil 6-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-avgust.

[6] „Institute for War and Peace Reporting“. Institute for War and Peace Reporting.

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]