Harakatning yoʻnaltirilgan asosi

Harakatning yoʻnaltirilgan asosi, HYA— boʻlajak yoki davom etayotgan harakatni^{[sayt ishlamaydi]} amalga oshirishning maqsadi, usuli va shartlari toʻgʻrisida sub’ektning taqdimotlari tizimi.

Xulq-atvorni irsiy yoʻl bilan oʻtadigan stereotiplar orqali amalga oshirish mumkin boʻlmagan oʻzgaruvchan vaziyatlarda, asosiy hayotiy vazifa harakat sohasining muhim elementlari va ularning muhim munosabatlarida adekvat yoʻnalishga aylanadi.

Qurilish aqliy harakatlarning bosqichma-bosqich shakllanishi kontseptsiyasi doirasida P I. Galperin tomonidan yaratilgan. Bunda aqliy faoliyat tabiatan yoʻnaltiruvchi faoliyat sifatida qaraladi. Bu yerda yoʻnaltiruvchi faoliyatning tuzilishi, shakllanish xususiyatlari va oqim sharoitlarini oʻrganish psixologiya fanining vazifasidir.

Harakatning yoʻnaltirilgan asoslarining turlari

Harakatning indikativ qismining muvaffaqiyati Harakatning yoʻnaltirilgan asosi mazmuniga bogʻliq. Oʻz navbatida, Harakatning yoʻnaltirilgan asosining samaradorligi unga kiritilgan bilimlarning (belgilarning) umumiylik darajasiga va ularda harakatning muvaffaqiyatini ob’ektiv belgilaydigan shartlarning toʻliq aks etishiga, shuningdek, harakat qilish usuliga bogʻliq. uni olish:^[1]

Toʻliqlik (unda aks ettirilgan shartlarning etarliligi) nuqtai nazaridan Harakatning yoʻnaltirilgan asosining toʻliq, toʻliq boʻlmagan va ortiqcha turlari mavjud:

1. Harakatning yoʻnaltiruvchi asosining toʻliqligi ob’ektiv, ammo nisbiy xususiyatdir.

2. Malumot nuqtalarining toʻliqligining nisbiyligiga qaramay, quyidagilarni eʼtiborga olish kerak: agar maʼlum bir Harakatning yoʻnaltirilgan asosiga asoslangan harakat muammoli vaziyatlarning butun sohasida tizimli va aniq bajarilgan boʻlsa, u holda Harakatning yoʻnaltirilgan asositoʻliq hisoblanadi.

Unda taqdim etilgan bilimlarning umumiyligiga koʻra, Harakatning yoʻnaltirilgan asosiquyidagilar bilan ifodalanishi mumkin:

1. Muayyan shaklda, faqat bitta, aniq ish uchun qoʻllanadi.

2. Umumiy shaklda, alohida holatlarning butun sinfining mohiyatini aks ettiruvchi va ularning har birida yoʻnaltirish uchun mos.

Olish usuliga koʻra Harakatning yoʻnaltirilgan asosining quyidagi turlari ajratiladi:

Harakatning yoʻnaltirilgan asosi oʻqitilgan mavzuga tayyor shaklda berilishi mumkin.
Harakatning yoʻnaltirilgan asosini oʻquv mavzusi boʻyicha mustaqil ravishda ikki xil usulda tuzish mumkin:

Harakatni bajarish jarayonida qoʻllanadigan „sinov va xato“ usuli orqali. Shartlarning aniq toʻliq boʻlmagan tizimida foydalaniladi.

Umumiy texnikani (usulni) ongli ravishda qoʻllash orqali, uni oʻquv predmeti oʻqituvchi bilan birgalikda tayyor shaklda ham olishi mumkin yoki u mustaqil ravishda topishi mumkin.

Umumiylik, toʻliqlik va bilim va sharoitlarni olish usulidagi bu farqlar uchta turdagi taʼlimga asoslanadigan yoʻnalishning uchta turini^{[sayt ishlamaydi]} (Harakatning yoʻnaltirilgan asosini qurish sxemalarini) ajratish uchun asos boʻlib xizmat qiladi.

Indikativ faoliyatning funksiyalari

Maydon, vaziyat tasvirini qurish. Tashqi maydon — atrof-muhit. Ichki maydon — oʻz jismoniy yoki ruhiy holatining maydoni.
Ushbu sohaning oʻzaro bogʻliq elementlarining maʼnosini sub’ektning haqiqiy (hukmron) ehtiyojlari nuqtai nazaridan oydinlashtirish.

Koʻp mumkin boʻlgan qatllardan birini oqilona tanlashni taʼminlaydi.
Mavzu oldida turgan muammoni hal qilish rejasini tuzish.
Qabul qilingan qarorning bajarilishini nazorat qilish va agar kerak boʻlsa, qarorning bajarilishini ham, rejani, smetalarni ham, dastlabki vazifani ham tuzatish.
Harakatning toʻgʻri bajarilishini taʼminlaydi.

Harakatning oʻzi vaqt nisbati va uning indikativ asosiga misollar

Shaxmat oʻynaganda, kamondan yoki snayper miltigʻini otishda, orientatsiya 99 % vaqtni olishi mumkin. Bajariluvchi amal esa- bu qoʻlning oddiy harakati.
Oʻra qazish, koʻchani supurish, orientatsiya odatda uzoq davom etmaydi va amalning oʻzi koʻp vaqtni oladi.
Birinchi sinf oʻquvchilarini chiziqli daftarga yozishni oʻrgatishda harakat harfni chizishdir. Orientatsiya xatning tayanch nuqtalarini ajratib koʻrsatish orqali ifodalanadi, bunda chiziq oʻz yoʻnalishini shu nuqtalar boʻyicha oʻzgartiradi.^[2]^[3]

Yana qarang

Manbalar

↑ Гальперин П. Я.. Методы обучения и умственное развитие ребенка., М., 1985.
↑ Талызина Н. Ф.. Педагогическая психология: Учеб. пособие для студ. сред. пед. учеб. заведений.. М.: Издательский центр «Академия», 1998.
↑ Гальперин П. Я., Пантина Н. С.. Зависимость двигательного навыка от типа ориентировки в задании, М., 1957.

[1] Гальперин П. Я.. Методы обучения и умственное развитие ребенка., М., 1985.

[2] Талызина Н. Ф.. Педагогическая психология: Учеб. пособие для студ. сред. пед. учеб. заведений.. М.: Издательский центр «Академия», 1998.

[3] Гальперин П. Я., Пантина Н. С.. Зависимость двигательного навыка от типа ориентировки в задании, М., 1957.

[1]

[2]

[3]