Imeretiya
Imeretiya (Imereti, gruz. იმერეთი) — oʻlkasi (mxare) Gʻarbiy Gruziyada, Rion daryosining oʻrta oqimida joylashgan tarixiy viloyat. Mintaqaning aholisi gruzin tilining (imeretlar) imereti lahjasida soʻzlashadi, tarixda ular madaniyat va turmushning ayrim mahalliy xususiyatlari bilan ajralib turgan.
|
| ||
| Oʻlka | ||
|---|---|---|
| Maʼmuriy markazi | Kutaisi | |
| Yirik shaharlari |
| |
| Rasmiy tili | gruzin tili | |
| Aholi (2018) | 507 038[1] (2-oʻrin) | |
| Zichligi | 77,38 kishi./km² | |
| Millatlar tarkibi | gruzinlar (99,32 %), ruslar (0,26 %), armanlar (0,13 %) | |
| Dinlar tarkibi | pravoslavlar (98,81 %) | |
| Maydoni | 6 552.3[2] km² | |
| Kod ISO 3166-2 | GE-IM | |
| Xaritada | ||
 | ||
| 42°10′0″N 42°59′0″E / 42.16667°N 42.98333°E | ||
_cropped.jpg)
Oʻlka markazi — Kutaisi. Mintaqa hududining bir qismi qisman tan olingan Janubiy Osetiya Respublikasi tomonidan nazorat qilinadi.
Tsxaltubo shahridan unchalik uzoq boʻlmagan va Kutaisi shahridan taxminan 10 kilometr uzoqlikda Gruziyadagi eng katta gʻor — Kumistavi gʻori joylashgan. 2010-yilda Prometey gʻori deb oʻzgartirilgan.
Tarixi
tahrir
XV asr oxirida Temur istilosidan keyin kuchaygan feodal nizolar natijasida Imeretiya Gruziya davlatidan mustaqil feodal davlatga — Imeretiya qirolligiga (Kartli va Kaxeti bilan birga) — poytaxt Kutaisi bilan birga ajralib chiqqan.
XVI asr oxirida Imeretiya qirolligi Imeretiya hududi bilan chegaralangan.
1555-yilgi Eron -Turkiya sulhigiga koʻra, Imeretiya podsholigi Usmonli Turkiyaga boʻysunib, qul yoki pul va naqd oʻlpon toʻlagan. Tarixi doimiy feodal tartibsizliklari va qul savdosining gullab-yashnashi bilan ifodalanadi. Ayniqsa, XVII asrda oʻzaro feodal nizolar kuchaydi.
Podshoh Sulaymon I (1752-1784) davriga kelib qirol hokimiyati mustahkamlandi. U qul savdosini taqiqladi, butun Gʻarbiy Gruziyani birlashtirishga harakat qildi. Sulaymon I ning turklar bilan uzoq muddatli urushi 1757-yilda gʻalaba qozonish va 1758-yilda Kartli qiroli Erekle II bilan harbiy ittifoq tuzish bilan belgilanadi.
XVIII asrda Imeretiya qirolligi qirollari yordam soʻrab Rossiyaga bir necha bor murojaat qilishgan, ammo Turkiya bilan munosabatlarni murakkablashtirmaslik uchun soʻrovlar rad etilgan. Nihoyat, 1769-yilda Yekaterina II general Totleben korpusini Gruziyaga yubordi (rus qoʻshinlari olib chiqilishidan biroz oldin, uning oʻrniga keyinchalik general Suxotin keldi). Totleben Imeretiyadagi turk qal’alarini qoʻlga olib, Kutaisini egallashga muvaffaq boʻldi. Poti shahri va qal’asini ham qamal qildi. Rossiya qoʻshinlarining qisqa muddat turishiga qaramay, bu harbiy muvaffaqiyatlar Turkiya bilan keyingi tinchlik muzokaralariga taʼsir koʻrsatdi: 1774-yilgi Kuchuk-Qaynarji rus-turk shartnomasiga koʻra, Turkiyaning Imeretiya qirolligiga soliq bekor qilingan. Totleben tomonidan olingan qal’alar turklarga qaytarilmaydi.
1811-yilda Imereti qirolligi Rossiya imperiyasining Imeretiya viloyatiga aylantirilgan.
Maʼmuriy boʻlinishi
tahrirImeretiya maʼmuriy jihatdan 11 munitsipalitetga (2006-yilgacha — tumanlar) va 1 viloyatga boʻysunadigan shaharga boʻlingan:
| Munitsipalitet | Bayroq | Gerb | Maydon,km² | 2002-yilgi aholi roʻyxatga olish boʻyicha[3], |
2014-yilgi aholi roʻyxatga olish boʻyicha [4], |
2018-yilgi aholi roʻyxatga olish boʻyicha [5], |
Zichligi, 2018-yil |
Markazi |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kutaisi, shahar |  |
 |
70 | 185 965 | 147 635 | 140 961 | 2013,72 | Kutaisi sh. |
| Bagdati |  |
 |
815 | 29 235 | 21 582 | 19 830 | 24,33 | Bagdati sh. |
| Vani |  |
 |
577 | 34 464 | 24 512 | 22 790 | 39,49 | Vani sh. |
| Zestafoni |  |
 |
433 | 76 208 | 57 628 | 56 532 | 130,55 | Zestafoni sh. |
| Samtredia |  |
 |
364 | 60 456 | 48 562 | 45 907 | 126,11 | Samtredia sh. |
| Sanchxere[6] |  |
 |
769 | 46 846 | 37 775 | 36 312 | 47,08 | Sanchxere sh. |
| Terjola |  |
 |
357 | 45 496 | 35 563 | 33 329 | 93,35 | Terjola sh. |
| Tkibuli |  |
 |
478 | 31 132 | 20 839 | 19 348 | 40,47 | Tkibuli sh. |
| Xaragauli |  |
 |
914 | 27 885 | 19 473 | 19 098 | 20,89 | Xaragauli sh. t. pos. |
| Xoni |  |
 |
429 | 31 749 | 23 570 | 22 234 | 51,82 | Xoni sh. |
| Tsxaltubo |  |
 |
700 | 73 889 | 56 883 | 51 425 | 73,46 | Tsxaltubo sh. |
| Chiatura |  |
 |
542 | 56 341 | 39 884 | 39 272 | 72,45 | Chiatura sh. |
| Imeratiya, hammasi | 6552 | 699 666 | 533 906 | 507 038 | 77,38 | Kutaisi sh. |
Aholi punktlari
tahrirMintaqaning milliy tarkibi
(2014-yil aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra)[7]
| Soni | % | |
|---|---|---|
| Jami | 533 906 | 100.00% |
| gruzinlar | 530 288 | 99.32% |
| ruslar | 1384 | 0,26% |
| armanlar | 709 | 0,13% |
| ukrainlar | 398 | 0,07% |
| osetinlar | 143 | 0,03% |
| loʻlilar (boshalar) | 135 | 0,03% |
| ossuriyaliklar | 125 | 0,02% |
| yunonlar | 109 | 0,02% |
| ozarbayjonlar | 106 | 0,02% |
| yahudiylar | 65 | 0,01% |
| abxazlar | 48 | 0,01% |
| yazidiylar | 6 | 0,00% |
| boshqa | 390 | 0,07% |
- Shahar tipidagi aholi punktlari
- Kutaisi (147 635 kishi, 2014-yil aholini roʻyxatga olish boʻyicha),
- Samtredia (25 318 kishi),
- Zestaponi (20 814 kishi),
- Chiatura (12 803 kishi),
- Tsxaltubo (11 281 kishi),
- Tkibuli (9770 kishi),
- Xoni (8987 kishi),
- Sachxere (6140 kishi),
- Terjola (4644 kishi),
- Vani (3744 kishi),
- Bagdati (3707 kishi).
- Xaragauli (1965 kishi, 2014-yil aholini roʻyxatga olish boʻyicha),
- Kulashi (1702 kishi).
Aholisi
tahrirMintaqaning aholisi (imeretilar) gruzin tilining imereti lahjasida gaplashadi.
2018-yil 1-yanvar holatiga viloyat aholisi 507 038 kishi[8], 2014-yil 1-yanvar holatiga 703 300 kishi [9], 2009-yil 693 500 kishi[10].
Viloyat aholisi 2014-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra 533 906 kishi[11], 2002-yil aholi roʻyxatiga koʻra 699 666 kishi edi.
- 2014-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra Imeretiya aholisining milliy tarkibi
| Munitsipalitet | Hammasi | gruzinlar | % | ruslar | % | ruslar | % | ukrainlar | % | osetinlar | % | loʻliar (bosha) | % | ossuriylar | % | greklar | % | % | boshqalar | % | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Imeretiya , umumiy | 533 906 | 530 288 | 99,32% | 1384 | 0,26% | 709 | 0,13% | 398 | 0,07% | 143 | 0,03% | 135 | 0,03% | 125 | 0,02% | 109 | 0,02% | 106 | 0,02% | 509 | 0,10% |
| Kutaisi | 147 635 | 146 153 | 99,00% | 533 | 0,36% | 127 | 0,09% | 151 | 0,10% | 51 | 0,03% | 101 | 0,07% | 75 | 0,05% | 66 | 0,04% | 54 | 0,04% | 324 | 0,22% |
| Bagdati | 21 582 | 21 514 | 99,68% | 32 | 0,15% | 6 | 0,03% | 15 | 0,07% | 3 | 0,01% | 0 | 0,00% | 0 | 0,00% | 0 | 0,00% | 1 | 0,01% | 11 | 0,05% |
| Vani | 24 512 | 24 465 | 99,81% | 31 | 0,13% | 3 | 0,01% | 8 | 0,03% | 0 | 0,00% | 0 | 0,00% | 0 | 0,00% | 4 | 0,02% | 0 | 0,00% | 1 | 0,01% |
| Zestafoni | 57 628 | 57 365 | 99,54% | 119 | 0,21% | 42 | 0,07% | 38 | 0,07% | 8 | 0,01% | 0 | 0,00% | 31 | 0,05% | 5 | 0,01% | 1 | 0,00% | 19 | 0,03% |
| Samtredi | 48 562 | 47 779 | 98,39% | 218 | 0,45% | 379 | 0,78% | 57 | 0,12% | 12 | 0,02% | 34 | 0,07% | 18 | 0,04% | 7 | 0,01% | 23 | 0,05% | 35 | 0,07% |
| Sanchxeri | 37 775 | 37 690 | 99,77% | 31 | 0,08% | 7 | 0,02% | 5 | 0,01% | 26 | 0,07% | 0 | 0,00% | 0 | 0,00% | 5 | 0,01% | 0 | 0,00% | 11 | 0,03% |
| Terjoli | 35 563 | 35 446 | 99,67% | 64 | 0,18% | 13 | 0,04% | 17 | 0,05% | 3 | 0,01% | 0 | 0,00% | 0 | 0,00% | 1 | 0,00% | 9 | 0,03% | 10 | 0,03% |
| Tkibuli | 20 839 | 20 646 | 99,07% | 90 | 0,43% | 13 | 0,06% | 40 | 0,19% | 12 | 0,06% | 0 | 0,00% | 1 | 0,01% | 5 | 0,02% | 3 | 0,01% | 29 | 0,14% |
| Xargauli | 19 473 | 19 417 | 99,71% | 30 | 0,15% | 5 | 0,03% | 3 | 0,02% | 7 | 0,04% | 0 | 0,00% | 0 | 0,00% | 1 | 0,01% | 2 | 0,01% | 8 | 0,04% |
| Xoni | 23 570 | 23 504 | 99,72% | 38 | 0,16% | 10 | 0,04% | 11 | 0,05% | 2 | 0,01% | 0 | 0,00% | 0 | 0,00% | 1 | 0,01% | 0 | 0,00% | 4 | 0,02% |
| Tsxaltubi | 56 883 | 56 601 | 99,50% | 147 | 0,26% | 28 | 0,05% | 35 | 0,06% | 10 | 0,02% | 0 | 0,00% | 0 | 0,00% | 8 | 0,01% | 13 | 0,02% | 41 | 0,07% |
| Chiaturi | 39 884 | 39 708 | 99,56% | 51 | 0,13% | 76 | 0,19% | 18 | 0,05% | 9 | 0,02% | 0 | 0,00% | 0 | 0,00% | 6 | 0,02% | 0 | 0,00% | 16 | 0,04% |
Umumiy xaritasi
tahrir |
Maʼmuriy birlik, 200 600 kishi |
 |
20 000 kishidan 30 000 kishigacha. |
 |
10 000 kishidan 20 000 kishigacha |
 |
5 000 kishidan 10 000 kishigacha |
 |
2 000 kishidan 5 000 kishigacha |
 |
1 000 kishidan 2 000 kishigacha |
Manbalar
tahrir- ↑ Без районов, подконтрольных частично признанным государством
- ↑ საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის შედეგები: „ტომი I“ (deadlink). 2015-yil 23-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.. მთავარი რედაქტორი: თეიმურაზ ბერიძე. თბილისი: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური, 2003, გვერდი 52. ISBN 99928-0-768-7
- ↑ Этнический состав Грузии по переписи 2002 года (ingl.)
- ↑ „Итоги переписи населения Грузии 2014 года (2014 General Population Census Main Results General Information)“. 2014 GENERAL POPULATION CENSUS RESULTS (en) (deadlink). Национальная статистическая служба Грузии. 2016-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 28-aprel.
- ↑ „Численность населения краёв и муниципалитетов Грузии на начало года в 1994—2018 гг.“ (en) (deadlink). Национальная статистическая служба Грузии. 2018-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 29-oktyabr.
- ↑ Грузия причисляет к Сачхерскому району Имеретии юго-запад , неподконтрольный Грузии
- ↑ „Национальный состав по краям Грузии (Total population by regions and ethnicity)“ (en). Национальная статистическая служба Грузии. 2016-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 28-aprel.
- ↑ „Численность населения краёв и муниципалитетов Грузии на начало года в 1994—2018 гг.“ (en). Национальная статистическая служба Грузии. 2018-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 29-oktyabr.
- ↑ „Оценка населения Грузии на 2004—2014 гг. по муниципалитетам по данным Департамента статистики Грузии“ (en). 2014-yil 22-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „Оценка населения Грузии на 2000—2009 гг. по районам по данным Департамента статистики Грузии“ (en). 2009-yil 13-noyabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „Итоги переписи населения Грузии 2014 года (2014 General Population Census Main Results General Information)“ (en). Национальная статистическая служба Грузии. 2016-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 28-aprel.