Iroqda korrupsiya

Korrupsiya Iroqda hukumatning barcha darajalarida keng tarqalgan. 2021-yilda prezident Barham Solih 2003-yilda AQSh bosqinidan buyon Iroqdagi korruptsion kelishuvlar natijasida 150 milliard dollarlik neft pullari o‘g‘irlangan va olib chiqib ketilganini aytdi^[1]. Iroq iqtisodiyoti asosan naqd pul iqtisodiyoti boʻlib, pul miqdorini yoki qanday yoʻl tutishini kuzatish deyarli imkonsizdir^[2].

2013-yildan 2021-yilgacha Transparency International korrupsiyani idrok etish indeksi Iroq davlat sektori jiddiy korrupsiyaga uchragan, ammo yaxshilanayotganini koʻrsatdi. 0 dan 100 gacha boʻlgan shkala boʻyicha, past koʻrsatkichlar keng tarqalgan korrupsiyani idrok etishni anglatadi, Iroqning bali har yili o‘zgarib sakkiz yil davomida 16 dan 23 gacha koʻtarildi. Taqqoslash uchun, 2021-yilda Indeksdagi eng past va eng yuqori ball 11 va 88 ballni tashkil qilgan. 2021-yil indeksining 180 ta davlati ballar boʻyicha saralanganida, Iroq 23 ball bilan 180 tadan 157-oʻrinni egalladi^[3].

Ko‘rsatkichlar

Siyosiy partiyalar va davlat xizmatchilari eng korrupsiyalashgan qatlam hisoblanadilar va Iroq jamiyatida mayda korrupsiya yuqori darajada institutsionallashgan^[4].

Korrupsiya Iroqda biznes yuritish uchun toʻsiq sanaladi va qogʻozbozlik va samarasizlik saqlanib qolmoqda. Davlat shartnomalari koʻpincha siyosiy rahbarlar bilan bogʻliq kompaniyalarga beriladi. Investorlar byurokratik toʻsiqlardan qochish uchun bosim ostida qolishlari mumkin^[5].

Iroqdagi korrupsiya endemik, tizimli va IShID magʻlubiyatidan keyingi oʻrinda Iroq barqarorligiga asosiy tahdiddir^[6].

Al-Jazira tekshiruvida Bagʻdoddagi Xartiya mahallasi aholisi qurilish sohasida jiddiy korrupsiya borligini daʼvo qilgan. Mahalla 2003-yilgi bosqindan beri qurilish jadalligini boshdan kechirdi. Ko‘plab qurilish qonunbuzarliklariga qaramay, davlat jarimalaridan tushgan daromadning faqat bir qismi davlat g‘aznasiga boradi. Iroq davlat xizmatchilari qurilish maydonchalarini tekshirish uchun mahallani aylanib chiqishadi. Ular notoʻgʻri ishlarni, masalan, binoning qoʻshimcha qavatini aniqlaganlarida, ishlab chiqaruvchi bilan shartnoma tuziladi. Davlat amaldori pora oladi va buning evaziga davlat xodimi jarimani kamaytiradi. Pudratchi chiptani toʻlaydi va loyihani davom ettiradi. Quruvchi to‘liq to‘lagan taqdirda ham, daromadli qurilish sohasi bilan solishtirganda, jarimalar qurilish kompaniyalarini to‘xtata olmaydi^[7].

2022-yilda Iroqning korrupsiyaga qarshi komissiyasi Iroq davlat banklaridan 700 million AQSh dollari oʻgʻirlangan yirik korrupsiya mojarosini fosh qildi. Firibgarlik davlat bank tizimlarida tartibsizlik va beqarorlik holatiga olib keldi^[8]^[9].

Noroziliklar va siyosiy taʼsirlar

Iroqning korrupsiyadan noroziligi 2018-yilda va yana 2019-yilda davom etayotgan noroziliklarning bir qismi sifatida yirik norozilik namoyishlari bilan bogʻlanib ketdi^[10].

Iroqdagi korrupsiya va undan keyin 2018- va 2019-yillarda davom etayotgan norozilik namoyishlari 2019-yil 30-noyabrda Bosh vazir Odil Abdul Mahdiyning isteʼfoga chiqishiga sabab boʻldi^[11]. Uning o‘rniga 2020-yilning may oyida Mustafo Al-Kodhimiy tayinlangan edi.

Transparency International tashkilotining 2013-yilda o‘tkazgan so‘rovi shuni ko‘rsatdiki, iroqliklarning aksariyati hukumatning korrupsiyaga qarshi kurashdagi harakatlaridan norozi^[4]. 2019-yilda iroqliklarning 80% dan ortig‘i korrupsiyaning eng yuqori darajalarga yetib yomonlashuvidan xavotirda edi^[6].

Manbalar

↑ Tawfeeq. „Iraq estimates that 250 billion of its oil money has been stolen from the country since the US-led invasion of 2003“. CNN (2021-yil 23-may). 2021-yil 23-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 23-may.
↑ „Iran's Trail Of Political And Economic Chaos: Part I – The Iraqi Experience“. MEMRI (2020-yil 1-sentyabr).
↑ „Corruption Perceptions Index 2021 for Iraq“ (en). Transparency.org. Qaraldi: 2022-yil 21-mart.
↑ ^4,0 ^4,1 „Global Corruption Barometer 2013“. Transparency International. 2020-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 25-fevral.
↑ „Iraq Country Profile“. Business Anti-Corruption Portal. 2015-yil 14-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 14-iyul.
↑ ^6,0 ^6,1 „Corruption Continues to Destabilize Iraq“ (en). Chatham House (2019-yil 1-oktyabr). 2020-yil 28-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 4-noyabr.
↑ „Iraq: The changing face of Baghdad's historic neighbourhoods“. Al Jazeera (2020-yil 9-sentyabr).
↑ „Iraqi Banks Misappropriated $700 Million in Public Funds“. OCCRP (2022-yil 10-iyun).
↑ „Nearly $700 million stolen from Iraq state banks: Anti-corruption commission“. Al-Arabiya (2022-yil 9-iyun).
↑ „Protesters block roads to Iraqi port, demand end to foreign meddling“ (en). Reuters (2019-yil 3-noyabr). Qaraldi: 2019-yil 4-noyabr.
↑ Rubin, Alissa J.; Hassan, Falih. „Iraqi Prime Minister Resigns in Deepening Political Crisis“ (en-US). The New York Times (2019-yil 30-noyabr). Qaraldi: 2019-yil 21-dekabr.

Havolalar

korrupsiyaga qarshi kurash portalidan Iroq korrupsiya profili

[1] Tawfeeq. „Iraq estimates that 250 billion of its oil money has been stolen from the country since the US-led invasion of 2003“. CNN (2021-yil 23-may). 2021-yil 23-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 23-may.

[2] „Iran's Trail Of Political And Economic Chaos: Part I – The Iraqi Experience“. MEMRI (2020-yil 1-sentyabr).

[3] „Corruption Perceptions Index 2021 for Iraq“ (en). Transparency.org. Qaraldi: 2022-yil 21-mart.

[:1-4] 4,0 ^4,1 „Global Corruption Barometer 2013“. Transparency International. 2020-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 25-fevral.

[5] „Iraq Country Profile“. Business Anti-Corruption Portal. 2015-yil 14-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 14-iyul.

[:0-6] 6,0 ^6,1 „Corruption Continues to Destabilize Iraq“ (en). Chatham House (2019-yil 1-oktyabr). 2020-yil 28-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 4-noyabr.

[7] „Iraq: The changing face of Baghdad's historic neighbourhoods“. Al Jazeera (2020-yil 9-sentyabr).

[8] „Iraqi Banks Misappropriated $700 Million in Public Funds“. OCCRP (2022-yil 10-iyun).

[9] „Nearly $700 million stolen from Iraq state banks: Anti-corruption commission“. Al-Arabiya (2022-yil 9-iyun).

[10] „Protesters block roads to Iraqi port, demand end to foreign meddling“ (en). Reuters (2019-yil 3-noyabr). Qaraldi: 2019-yil 4-noyabr.

[11] Rubin, Alissa J.; Hassan, Falih. „Iraqi Prime Minister Resigns in Deepening Political Crisis“ (en-US). The New York Times (2019-yil 30-noyabr). Qaraldi: 2019-yil 21-dekabr.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]