Jilso Et'en Anrn

Jilso Eten Anrn (1884.13.6. Parij, fransuz diniy faylasufi, neotomizm okimining yetakchi namoyandasi. J. aqp 6-n eʼtiqodning uygunlashuviga, fal. bilan dinning uzviy boglanishiga erishish zarurligi haqidagi Foma Akvinskiy taʼlimotini kayta tiklashni oʻz tadki- kotining asosiy vazifasi deb bilgan. U Mariten singari ilohiy borlikni ekzistentsial izoxlashni tavsiya etgan. Bunday izohlanishda iloxiy borlik tabiat va jamiyat dunyosidagi barcha xilma-xil narsa- lar paydo bulishiga olib keladigan sof mavjudlik akti sifatida namoyon buladi. Bilish naz-yasida J. moddiy va ruhiy shakllardan tashkil topgan narsa- larning individual substantsiyalaridir, ularni xissiy boskichda bila oladi, deb xisoblaydigan bevosita mu’tadil realizmga rioya kiladi. Borlikni intuitiv bilishga tayanadigan muxokamada narsa- ning mavjudligini kayd etish bilan bir paytda uning moxiyati xam ochiladi. J.ning bu umumdunyokarash yunalishi uning tarixiy-fal-iy tahlil kontseptsi- yasining shakllanishida muxim axamiyatga ega boʻlgan. J.ning fikriga kura, turli davrda fay.lar borlik- ni uziga xos talkin etadilar. Shu maʼnoda, tarixchi Oʻzining borlik sari yulida xech kachon toʻxtatmaydi- gan abadiy fal. bilan ish olib boradi. Shu nuqtai nazardan fal-iy adashuvlar dunyo va inson haqidagi nisbiy, notulik tasavvurlarni mutlaqlashtirilish natijasi sifatida namoyon buladi. J.ning karap la- riga kura, antik fal dayok Platon, Arastu va neopla- tonchilar borlikni bilish soxasida juda koʻp ishlar- ni amalga oshirganlar. Bu bilimni patristika namo- yandalari va urta asrlar mutafakkirlari tomonidan xristianlik bilan birlashtirilishini J. fal. bilan iloxiyotchilikning birligi strategiyasini belgilab bergan samarali kadam deb baholadi. J. urta asrlar tafakkurining chukkisini Foma Akvinskiy tali- motida kuradi. Uygonish va Yangi davr Fal sining keyingi holatini u salbiy okibatlarga hamda fal- iy-teologik donishmandlik bilan fan orasidagi mu- rosaning buzilishiga olib kelgan jarayon deb qara- gan. Uning fikriga kura, Dekart va Kant asarlarida yuzaga chikkan fanga stsiyentistik topinish (sajda kilish) pozitivizm anʼanasida rivojlantirildi xamda bu holning karama-karshi kutbi bulgan anti- stsiyentizm ham vujudga keldi. Bular orasidagi ku- rash, J.ning uldirishicha, 20-a. Gʻarb fal.siningumumiy manzarasidagi eng muxim xususiyat boʻlib, u fakat tomizm taʼsirining kayta tiklanishi tufay- li barham topishi mumkin. J. xoz. davr madaniyati- ning kelajagini diniy-axlokiy kadriyatlar tasi- rining qayta tiklanishi bilan boglik, deb bilgan.

Adabiyotlar

Falsafa qomusiy lugʻat; „OʻZBEKISTON FAYLASUFLARI MILLIY JAMIYaTI NAShRIYoTI“ „ShARQ“ NAShRIYoT-MATBAA AKSIYaDORLIK KOMPANIYaSI BOSh TAHRIRIYaTI TOShKENT — 2004