Kaboter

Kabauter (niderlandcha: Kabouter) — Gollandiya folkloridagi personaj, irland leprekonining, norvegiya nissesi, shotland braunisi^[1], nemis koboldasi^[2], rus domovoyi va boshqalar muqobili.

Etimologiya

Golland va boshqa tillarda kabauterlarni koʻpincha gnomlar bilan adashtirishadi. Kabauterlar va gnomlar oʻrtasidagi asosiy farq yashash joylarida: kabauterlar odamlarning turar joylarida, tegirmonlarda^[3] yoki qoʻziqorinlarda, gnomlar esa asosan oʻrmonlarda yoki yer ostida yashaydi. „Kabauter“ soʻzi (Niderl niderlandcha: Kabouter) qadimgi germancha kuƀa-Walda („qoʻriqchi“) yoki kuƀa-hulþa („uy qoʻriqchisi“, „Kobold“ soʻzi shu soʻzdan olingan — yaxshi yoki yomon uy ruhi) soʻzlaridan olingan koʻrinadi. Qadimgi ingliz tilida oʻxshash — cofgodu, cofgodas (penatlar, larlar) soʻzlari bor.

„Gnom“ soʻzini birinchi marta XVI-asrda shveytsariyalik shifokor va alkimyogari Paratsels muomalaga kiritgan. U ularni balandligi taxminan 40 sm boʻlgan oʻziga xos „elementallar“ deb taʼriflagan^[4]^[5].

Folklor va ommaviy madaniyatda

Gollandiya folklorida kabauterlar, boʻyi 15 dan 45 santimetrgacha boʻlgan, odamlar uylarida, tegirmonda yoki qoʻziqorinlarda kichkina odamlar sifatida ifodalanadi. Erkak kabuterlarning uzun soqollari bor va baland, uchli qizil yoki yashil shlyapa kiyishadi. Odatda, odamlardan uyaladi.

Qadimgi Gollandiya ertagida Yogʻoch poyabzal afsonasida kabauter gollandiyalikka qoziq va yogʻoch poyabzal yasashni oʻrgatadi^[6].

Kabauterlar Rin Poortvlit rasm chizgan gollandiya yozuvchisi Vil Xeygen kitobi — Leven en werken van de Kabouter (ruscha: Жизнь и труды каботеров), tufayli keng shuhrat qozondi, u 1977-yilda „Gnomlar“ nomi bilan ingliz tiliga tarjima qilingan va nashr etilgan^[7].

Zamonaviy ommabop madaniyatda Amerikaning Travelocity sayyohlik agentligi oʻzining reklama roliklari uchun Poortvlitning rasmlari uslubida yaratilgan kabauter haykalchasidan foydalanadi, uni „Travelocityning sayohatchi gnomi“ deb atashadi.

„Kabauter“ soʻzi, shuningdek, 1970-yillarda Niderlandiyada mavjud boʻlgan Roel van Duyn tomonidan u asos solgan kabuterlar anarxistik guruhiga nom berish uchun ham ishlatilgan.

Yana qarang

Manbalar

↑ A Dictionary of Fairies. Andoza:Нп3. ISBN 0-14-004753-0.
↑ Nederlands etymologisch woordenboek by Jan de Vries. Page.905.
↑ Kabutermannekin
↑ C.S. Lewis, The Discarded Image, p. 135 ISBN 0-521-47735-2
↑ Briggs, Katherine M. A Dictionary of Fairies (неопр.). — Harmondsworth, Middlesex: Penguin (англ.)рус., 1976. — С. 339. — ISBN 0-14-004753-0.
↑ Legend of the Wooden Shoes (Wayback Machine saytida 2014-07-04 sanasida arxivlangan), as retold by William Elliott Griffis in Dutch Fairy Tales For Young Folks. New York: Thomas Y. Crowell Co., 1918. (English). Available online from SurLaLune Fairy Tales.
↑ (1977) Gnomes, Harry N. Abrams Inc., ISBN 0-8109-0965-0 (20th Anniv.) ISBN 0-8109-5498-2 (30th Anniv.)

Adabiyotlar

Волшебные существа: Энциклопедия. Азбука-классика, 2008. ISBN 978-5-352-02284-9.

[BriggsFairies-1] A Dictionary of Fairies. Andoza:Нп3. ISBN 0-14-004753-0.

[2] Nederlands etymologisch woordenboek by Jan de Vries. Page.905.

[3] Kabutermannekin

[4] C.S. Lewis, The Discarded Image, p. 135 ISBN 0-521-47735-2

[5] Briggs, Katherine M. A Dictionary of Fairies (неопр.). — Harmondsworth, Middlesex: Penguin (англ.)рус., 1976. — С. 339. — ISBN 0-14-004753-0.

[6] Legend of the Wooden Shoes (Wayback Machine saytida 2014-07-04 sanasida arxivlangan), as retold by William Elliott Griffis in Dutch Fairy Tales For Young Folks. New York: Thomas Y. Crowell Co., 1918. (English). Available online from SurLaLune Fairy Tales.

[7] (1977) Gnomes, Harry N. Abrams Inc., ISBN 0-8109-0965-0 (20th Anniv.) ISBN 0-8109-5498-2 (30th Anniv.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]