Kataloniya mustaqilligi haqida referendum (2017)

Kataloniya mustaqilligi haqidagi referendum 1-oktyabr 2017-yili Kataloniya hukumati tomonidan oʻtkazilgan referendum. Ispaniya hukumati ushbu referendumni noqonuniy deb hisoblaydi.

Kataloniya mustaqilligi haqidagi referendum
Siz Kataloniyaning respublika sifatida musqatillikga ega boʻlishi holaysizmi?
Boʻlgan joyi	Kataloniya, Ispaniya
Sana	1-oktyabr, 2017-yil(2017-10-01)
Natijalar Ovozlar % Ha 2 020 144 91,96% Yoʻq 176 565 8,04% Qabul qilingan ovozlar 2 196 709 97,10% Bekor qilingan yoki nomaʼlum ovozlar 65 715 2.9% Jami ovozlar 2 262 424 100.00% Roʻyxatdan oʻtgan saylovchilar/kelish 5 313 564 42.58%
Website: Provisional results. Source: Government of Catalonia

Mustaqillik uchun 90% kishi ovoz berdi. Mustaqillika qarshi 10% kishi. Referendumda roʻyxatdan oʻtgan 42% kishi qatnashgan (2 million 200 ming kishi 5 million 300 ming kishidan).

Kataloniya Ispaniyaning sharqiy-shimolida joylashgan hudud, ushubu hududda Kataloniya mustaqilligi uchun harakati bordir. Kataloniyaliklar Ispaniya qirolligidan chiqish harakati koʻp asrlar davom etmoqda. Kataloniya milliy kuni,11-sentyabr 1714-yil ularga muxtoriyatini yoʻqotganlarini eslatib turadi; Bu Ispaniya meroslik urushidan keying boʻlgandir. Muxtoriyat faqatgina 1979-yili qayta tiklangan edi, diktator Fransisko Franko oʻlimidan soʻng, ammo Kataloniyaliklarni bu toʻliq qanoat qilmadi. Kataloniyaning yalpi ichki mahsuloti Ispaniyaning birdan toʻrt qismidir hamda Ispaniyaning 16% aholi Kataloniyada yashaydi, milliy budjetga Kataloniya 16 milliard evroga koʻproq toʻlaydi, olganidan koʻra; Kataloniyaning qarzi 51 milliardga oshgan, shu sabablar Kataloniyada separatizm boʻlishiga olib kelgandir. Bundan tashqari Katalan tili, ispan tilidan juda farq qiladi. "Madrid bizni omarmoqda" shiori separatizm kayfiyatlarining asosiy katalizatoriga aynaldi. Shunda ham Kataloniyada ishlab chiqarilgan 90% mahsulot Ispaniya bozorida sotiladi.

Referendumga tayyorgarlik

Referendumga qarshi chizilgan graffiti

Bilbao, Baskda Katalnoya bilan hamdardlik demonstratsiyasi, 16-sentyabr 2017-yil

2017-yilga Kataloniya referendumiga tayyorgarlik, oldingi 2014-yilda yuz bergan referendum imkon tugʻdirgandir, shu yilgi referendumni Artur Mas hukumati oʻtkazishni vaʼda qilgan edi. Ammo u referendum Ispaniya hukumati tomonidan man etilgan edi va u yurudik kuchini yoʻqotgan edi. Mas hukumati koʻplab hamdamlikga ega boʻlgan edi, hozirgi Karles Puchdemon hukumatidan koʻra. Shunday boʻlsa ham Ispaniya bosh vaziri Mariano Rahoy qatiqllikni azm qilishni soʻradi va keying separatistlar tislanma harakatini uyushtirdilar.

9-iyun 2017-yil Kataloniya mustaqiligi haqida referendum 1-oktyabr 2017-yil boʻlishi maʼlum boʻldi. Referendumda keyingi savol qoʻyilgan edi: "Siz Kataloniyaning respublika sifatida musqatillikga ega boʻlishi holaysizmi?" degan savol qoʻyildi.

29-avgust 2017-yili ikki Kataloniya partiyasi "Birgalikda tarafdorlar" va "Birgalikda xalq birligi uchun" Kataloniya parlamentida qonun loyihasini tanishtirdilar. Bu qonun loyihasida Kataloniya Ispaniya tarkibidan chiqish haqida tartib harakatlari belgilangan edi.

6-sentyabr kuni Kataloniya parlamenti "Kataloniya referensumda oʻzbelgilashini tanlash haqida qonunni" maʼqul qildirlar: 72 kishi tarafdorlar, 60 kishi qarshilar va 3 kishi betaraf qoldilar. Shu kuni Kataloniya Jeneralitet raisi Karles Puchdemon imzoladi.

Kimnning puliga referendum moilashgani nomaʼlumdir. Referendum uchun hukumat 6 ming urnalar sotib olgan. Ispaniya hukumati oʻziga asosiy toʻlovlarni olgan, oldin Kataloniya hukumati qoʻlida edi, bular ilm, sogʻliqni saqlash, ijtimoiy va boshqa xizmarlardir.

Ispaniya hukumatining qarshi harakatlari

Barselonadagi Ispaniya politsiyasiga qarshilik noroziliklari, 20-sentyabr 2017-yil

Ichki ishlar vazirligi Kataloniyaga uch parom yubordi, havzislik kuchlari Ispaniyaning boshqa hududlaridan yuborildi, bu pleybetsitga qarshi harakatlar uchun qilingan edi. Kataloniyaning bosh prokurori Mossos-sʼEskuadra mahaliy politsiyani Ispaniya fuqaro gvardiya tomonida qoʻmondonlikda boʻlishini aytdi. Ular kuchlarini birlashtirib Kataloniyada boʻlayotgan noqonuniy referendumni oʻtkazmaslikga harakat qildilar. Ammo Kataloniya bosh politsiya mayori Juzep Luis Trapero bu buyruqga buʼysinishga qarshi chiqdi.

Aholidan oʻtkazilgan soʻroqlar

2016-yili oʻtkazilgan soʻroqlarga koʻra mustaqillik uchun 44,9% kishi tarafdor boʻlgan, 45,1% kishi esa qarshi. Sentyabr oyining boshida 47% Kataloniyalikalar Ispaniyadan chiqish uchun tarafdor boʻlganlar, qarshilar esa 44,4% boʻlgan. Keyingi kechgi soʻrovnomalarga koʻra faqatgina 41% Kataloniyaliklar mustaqillik tarafdorlaridir, 49% esa qarshi. Shu saylov boʻyicha, 60% Kataloniyaliklar bu referendum qonuniy va yuridik emas deb oʻylaydilar. Referendum oʻtkazilishi taradorlari 80% Kataloniyaliklardir, lekin ularning koʻplari ushbu referendum Madrid bilan kelishgan holda oʻtkazilishi shart deb hisoblaydi. SocioMetrica internet-nashriyoti El Espanol uchun oʻtkazilgan soʻrovnomadisa, mustaqillik tarafdorlari 50,1% Kataloniyaliklar boʻlgan, qarshilar 45,7%.

Referendum jarayoni

Ushbu bulliten Kataloniya hukumati tomonidan chiqarilgandir. Unda uch tilda yozilgandir: ispan, katalan va okstan tillari.

Soat 11:00 Toshkent vaqti bilan (mahalliy vaqt 7:00) ovoz berish uchastkalari ochildi. Ovoz berish uchastkalari ochilmasidan oldin, ayrimlari aktivistlar tomonidan trasnport va yoʻl bloklari bilan kirish yoʻllari yopilib qoʻyilgan edi; ayrim joylarda odamlar ovoz berish uchastkasi ochilmasidan oldin yigʻilib turgan edilar, ularni man qilmasliklari uchun. Fuqaro gvardiyasi va Milli politsiyasi Kataloniyaliklarni ovoz bermasliklari uchun uchastkalarni toʻsishga harakat qildilar. Kunning oʻrtasiga kelib, ovoz berganlar kelishi 50% dan oshgan deb Kataloniya hukumati xabar berdi. Yevroparlamnet bosh muovini, Avstriyalik deputat Ulrike Lunachek referendumni qonuniy deb aytdi. Politsiya aytishicha ular 2315 ovoz berish uchastkalarini qoʻlga olgan edilar, kun atrofida yana 300 uchastkani yopganini aytdi. Hujjatlar, urnalar va ovoz berish varaqalari (bullitenlar) olib qoʻyildi. Kataloniya politsiyasi ushbu buyruqni qilishdan voz kechdi. Ispaniya politsiyachilari kelmagan uchastkalarda, odamlar uzun navbatda ovoz berish uchun turganlar. Jamida 700 ming ovoz varaqasi olib qoʻyilgan edi va ular ozolar sanashida hisoblanmagan edi.

Referendum ommabop norozliklar bilan duch keldi, politsiyachilar qatiq harakatlarni yoʻl qoʻydi. Norozilarni, yaʼni mustaqillik uchun koʻchaga chiqgan osamlarni toʻqmoq bilan urib, rezina oʻqlari bilan otdilar. Ispaniya gvardiyasidan 900 dan ortiq kishi jabrlangan haqida Jeneralitet xabar berdi.

Referendumda ovoz berish soat 00:00 da (mahaliy vaqt 20:00) nihoyasiga yetdi. Puchdemon natijalarni 24-soat ichida eʼlon qilinishi haqida xabar berdi. Ispaniya bosh vaziri Rahoy ushbu referendum boʻlmaganligi va bu tomoshadir deb aytdi press-konferensiyada.

Natijalar

1-oktyabr 2017-yilda boʻlib oʻtgan referendumda, yaʼni Kataloniya Ispaniya tarkibidan chiqish haqida referendumda 2 020 144 kishi tarafdor boʻlgan (90% ovoz berganlardan). Mustaqillikga qarshi 176 566 kishi boʻlgan 7%, 2% ovoz varaqalri bosh boʻlgan, yani 45 ming kishi ovozlari, shu jumladan 20 ming kishi ovozi bekor qilingan. Referendumda 2,26 million odam qatnashgan, yaʼni taqminan 42% hudud saylovchilari. 26-oktyabrda Kataloniya oʻz mustaqilligini eʼlon qildi. Shu kuni Yevropa Ittifoqi Kengashi raisi Donald Tusk Kataloniya mustaqilligiga ittifoq hech qanday qarshilik qilmasligini va Ispaniya hukumati kuch ishlatmasligidan umid qilishini aytdi.

Tanlash	Ovozlar	%
Ha	2,020,144	91.96
Yoʻq	176,565	8.04
Qabul qilingan ovozlar	2,196,709	97.10
Bekor qilingan yoki nomaʼlum ovozlar	65,715	2.92
Jami ovozlar	2,262,424	100.00
Roʻyxatdan oʻtgan saylovchilar yoki kelganlar	5,313,564	42.58
Manba: Kataloniya hukumati.

Havolalar

• Kataloniya mustaqilligi haqida referendum (2017) (Wayback Machine saytida 2017-09-15 sanasida arxivlangan) (Inglizcha) ^(isp.)
• Catalonia Votes (Wayback Machine saytida 2017-05-29 sanasida arxivlangan) (Inglizcha) ^(isp.) (Fransuzcha)