Kikboksing

Kikboksing (ing. kI< - tepmoq, osts — boks) — sporg turi. ikki sportchining zaruriy himoya vositalarini gaqqan (kiygan) holla belgilangan qoidalar asosila boks ringila yoki oʻlchami 6x6 m maydon (tata-mi)da goliblik uchun kurashi. K. musobaqalari zarba bershp bilan farqlanadigan 9 yoʻnalshida oʻtkaziladi. Ringda oʻtadigan musobaqalarda erkaklar 53,5’, 56,5, 60,’64,5 67, 70, 72,5, 76, 82, 88,5 kg dan ziyod, ayollar 53.5, 58, 64,5 kg va 64.5 kg dan ziyod, gatamida oʻtadigan musobaqalarda erkaklar 60, 65, 70, 75, 80, 85 kg va 85 kg lan ziyod, ayollar 50, 55, 60, 65, 70 kg va 70 kg lan ziyod vazn toi-falarida kuch sinashadilar. Musobaqa 2 min.dan 3 boʻlim (raund) davom etadi (tanaffus 1 min. dan). Raqibga berilgan zarbalar I, 2 va 3 ochko bilan baholanadi. K.da ham hakamlar tomo-ppdap nokdaun vi nokaut qayd qilinadi. Gʻolib toʻplagan ochkolariga qarab aniqlanali. Hisob tsngligi holatida oyoq b-p koʻproq zarba bergai golib yea-naladi. Agar bu zarbalarning soni ham tsng boʻlsa, unda oyoq bilan murakkab zarba bergan sportchi golib hisoblanadi.

Zamonaviy K. mashqlari qadimdan harbiy mashgʻulotlarning tarkibiy qismi boʻlib kelgan. Qad. olimpiada oʻyinlarida ham K.ga oʻxshash musobaqalar (miloddan avvalgi 688 yildan qoʻl jangi, miloddan avvalgi 648 yildan pankration) boʻlgan. Yevropaning ayrim mamlakatlarida, xususan Buyuk Britaniyada 18-asrning 2-yarmiga kelib yakkakurash musobaqalari qoidalariga oʻzgartirish kiritilib ("Kuinsbern qoidalari", 1872), oyoq bilan beriladigan zarbalar butunlay taqiqlangan. 20-asrning 50-yillaridan Sharq yakkakurashlarining Yevropa va Amerikada ommalashishi K.ni sport turi sifatida shakllantirdi. 1974-yilda Yevropa va AQSH Sharq yakkakurashi ustalari oʻrtasida ilk K. musobaqasi tashkil etildi va oʻsha yili Los-An-jelesda erkaklar oʻrtasida 1-jahon chempionati oʻtkazildi (ayollar oʻrtasida 1985-yildan).

1977-yilda jahon K. tashkilotlari as-sotsiatsiyasi (\UA KO) tuzildi, shu assotsiatsiya zaminida 2004-yilda Jahon K. federatsiyasi (\¥KGʻ) tashkil topdi, unga 50 dan ziyod davlat (Oʻzbekiston 2004-yildan) aʼzo (2005). K.ning rivojlanishiga Bryus Li, Chak Nor-ris, Bill Uolles, Domenik Valera, Don Vilson, Benni Urkides kabi kino va sport yulduzlari katta hissa qoʻshishdi. K. AQSH, Gollandiya, Rossiya, Ukraina, Xorvatiya, Eron, Oʻzbekiston kabi davlatlarda keng rivojlangan.

Oʻzbekistonda K. 20-asrning 90-yillaridan ommalashdi. 1994-yilda Toshkentda ilk K. klubi ochildi. 1998-yilda Oʻzbekiston K. federatsiyasi tuzildi. 1991-yildan erkaklar (2003-yildan ayollar) oʻrtasida Oʻzbekiston chempionati oʻtkazilyapti. Shokir Zokirov, Botir Zoki-rov, Sardor Toshxoʻjayev, Adham Haki-mov, Ravshan Gʻafurov, Davron Kodi-rov kabi murabbiylar qoʻl ostida shu-gʻullangan Olmos Yusupov, Alisher Abdullayev, Dilnoza Arzimatova, Sun-nat Ilyosov, Temur Muhammadjonov, Mamat Toʻxtamishov, Shavkat Oʻroqov jahon chempioni boʻlishdi, koʻp sport-chilar ja\on va Osiyo chempionatlarida sovrinli oʻrinlarni egallashdi. Gʻulom Saydiahmetov, Aziz Toʻxgami-shov, Xudoyor Ernazarov kabi hakamlar xalqaro musobaqalarni boshqari-shyapti. Hozirgi kunda mamlakatda 100 dan ziyod murabbiyga K. mashgulotlarini olib borish uchun litsenziya berilgan.

136 ta K. klubi roʻyxatga olingan, ularda 30 mingdan ziyod kishi (1000 ga yaqini ayol) shugʻullanadi (2005).

Asror Moʻminov.