Malika Turandot (Vaxtangov teatri)

Karlo Gozzi ertagi asosida suratga olingan "Malika Turandot" Yevgeniy Vaxtangovning soʻnggi spektakli boʻlib, u 1922-yilda Moskva badiiy teatrining (keyinchalik E.Vaxtangov nomidagi Davlat akademik teatri) uchinchi studiyasida sahnalashtirgan^[1].

Moskvadagi Arbat teatri oldidagi „Malika Turandot“ favvorasi. E. B. Vaxtangova.

Koʻp vaqtlar davomida Nina Slastenina-Shuxmina, Sesiliya Mansurova, Yuliya Borisova, Aleksey Jiltsov , Nikolay Gritsenko, Lyudmila Maksakova, Boris Zaxava, Vasiliy Lanovoy, Ruben Simonov, Iosif Tolchanov, Yelevyanov, Yeleverika, Yalev, Yeleverika, Marianna Vertinskaya, Vyacheslav Shalevich, Vladimir Etush kabi aktyorlar rol oʻynashgan. Aleksandr Ryshchenkov, Irina Dymchenko, Marina Esipenko, Anna Dubrovskaya va boshqalar yangi avlod spektakilida roʻl ijro qilishgan.

Bunga Vaxtangovning „Malika Turandot“ talqini va rejissyor tomonidan spektaklda qoʻllagan istehzoli ertak tamoyillari („ertak oʻynash“ yoki „ertak ichidagi ertak“, uni idrok etish) adabiy ertak janrining yanada rivojlanishiga taʼsir koʻrsatgan^[2]. Xususan, teatr tanqidchisi E. I. Isaevaning fikricha, Shvarts estetikasini ushbu spektakl kontekstidan tashqarida tasavvur etib boʻlmaydi^[2].

„Malika Turandot“ uslubi teatr kelajagi uchun katta yutuq boʻlgan va shuning uchun bu spektakl uning umumeʼtirof etilgan ramziga aylangan. Shuningdek, Vaxtangovning „kontseptsiyasi“ asosida butun teatr harakati, „teatra-prazdnika“ teatr maktabining ramzi boʻlgan^[2].

Syujeti

Chiroyli Xitoy malikasi Turandot turmushga chiqmoqchi boʻlmagan. Daʼvogarlar toʻlib ketmasligi uchun u ularga imkonsiz vazifani oʻylab topgan. Talabgorlarga eng qiyin uchta topishmoq oʻylab topgan. U har bir yangi kuyovlikga nomzoddan oʻz topishmoqlarini soʻragan, topa olmagan baxtsiz odam qatl uchun olib ketilgan. Ammo keyin boshqa bir nomzod paydo boʻlgan. Tomoshabinlar bu shahzoda Kalaf ekanligini bilgan, ammo maftunkor Turandot buni bilmagan. U, har doimgidek, topishmoqlarini soʻrab boshlagan. Turli fojiali va komediyali sarguzashtlardan soʻng ertak voyaga yetgan malika va olijanob shahzodaning toʻyi bilan yakunlangan.

Xursandchilik toʻrtta belgi tufayli taqdim edilgan – italyan komediya dell’arte teatrining klassik maskalari: Truffaldino, Tartaglia, Pantalone, Brighella.

Roʻllar

R. Simonov – Pantalone va B. Shchukin – Tartalya

Turandot, Xitoy malikasi, Altumning qizi
Kalaf, Noʻgʻay tatarlarining shahzodasi, Temur oʻgʻli
Altum, Xitoy imperatori
Tatar malikasi Adelma, Turandotning sevimli quli
Turandotning yana bir quli Zelima
Barax, Hasan nomi bilan, Kalafning sobiq oʻqituvchisi
Skirina, Zelimaning onasi, Baraxning xotini
Temur, Astraxan podshosi
Pantalone, Altumning kotibi ^[3]
Tartalya, Buyuk kansler
Brighella, sahifalar boshligʻi
Truffaldino, Turandot Seraglio amaldorlarining boshligʻi
Samarqand shahzodasining sobiq ustozi Ismoil
Devon donishmandlari, erkak va ayol qullar, xizmatkorlar

Birinchi spektakl

„Malika Turandot“ spektakli (1922-yil)

Birinchi spektakl 1922-yil 28-fevralda boʻlib oʻtgan. Rassom I. I. Nivinskiy, Musiqiy aranjirovka: Nikolay Sizov, Aleksandr Kozlovskiy. Malika rolining birinchi ijrochisi Sesiliya Mansurova, shahzoda Kalaf rolini esa Yuriy Zavadskiy ijro etgan. Altoum – Basov, Timur – Boris Zakhava, Tartaglia – Boris Shchukin, Truffaldino – Ruben Simonov, Pantalone – Ivan Kudryavtsev, Brigella – Oswald Glazunov, Adelma – Anna Orochko, Skirina – Elizaveta Lyaudanskaya, Zelima – Alexandra Remizova, Izmail – Konstantin Mironovlar boʻlgan

Manbalar

↑ Щербаков В. А. „Мотивы итальянской комедии масок в русском режиссёрском искусстве 1910—20-х гг.“. Круглый стол «Итальянская драматургия и русский театр на рубеже XIX-XX веков» (2008-yil 13-may). 2009-yil 31-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 24-iyul.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Исаева Е. И. „Карло Гоцци и русская театральная сказка“. Круглый стол «Итальянская драматургия и русский театр на рубеже XIX-XX веков» (2008-yil 13-may). 2009-yil 31-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 24-iyul.
↑ „«Принцесса Турандот» на сайте театра Вахтангова“. 2009-yil 20-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 11-mart.

[maski-1] Щербаков В. А. „Мотивы итальянской комедии масок в русском режиссёрском искусстве 1910—20-х гг.“. Круглый стол «Итальянская драматургия и русский театр на рубеже XIX-XX веков» (2008-yil 13-may). 2009-yil 31-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 24-iyul.

[gozzi-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Исаева Е. И. „Карло Гоцци и русская театральная сказка“. Круглый стол «Итальянская драматургия и русский театр на рубеже XIX-XX веков» (2008-yil 13-may). 2009-yil 31-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 24-iyul.

[3] „«Принцесса Турандот» на сайте театра Вахтангова“. 2009-yil 20-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 11-mart.

[1]

[2]

[3]