Mehmed V
Mehmed V Reshâd (usmonli turkcha: محمد خامس; turkcha: V. Mehmed yoki Mehmed Reşad; 1844-yil 2-noyabr – 1918-yil 3-iyul) – 1909-1918-yillarda Usmonli imperiyasining sultoni. Mehmed V konstitutsiyaviy monarx sifatida hukmronlik qildi, garchi konstitutsiya uning vazirliklari tomonidan unchalik eʼtiborga olinmagan boʻlsa ham hukumat ishlariga ozgina aralashdi. Uning hukmronligining birinchi yarmi yosh turklar fraksiyalari oʻrtasidagi ziddiyatli siyosat bilan, ikkinchi yarmi esa urush, Ittifoq va Taraqqiyot qoʻmitasi, Uch Poshsho hukmronligi bilan oʻtdi.
| Mehmed V | |
 | |
| Tughra of Mehmed V.JPG | |
| Usmonlilar imperiyasi podshohi | |
| Hukmronligining boshlanishi: | 27.04.1909 |
|---|---|
| Hukmronligining tugashi: | 03.07.1918 |
| Oʻtmishdosh: | Abdulhamid II |
| Voris: | Mehmed VI |
| Tugʻilgan sanasi: | 2-noyabr 1844-yil |
| Tugʻilgan joyi: | Istanbul, Usmonlilar imperiyasi |
| Vafot sanasi: | 3-iyul 1918-yil (73 yoshda) |
| Vafot joyi: | Istanbul, Usmonlilar imperiyasi |
Reshad Sulton Abdulmejidning oʻgʻli edi[1]. 31-martdagi voqeadan keyin oʻgay ukasi Abdulhamid oʻrniga oʻtirgan. Uning toʻqqiz yillik hukmronligi davrida uchta davlat toʻntarishi, toʻrtta urush va koʻplab qoʻzgʻolonlar boʻlgan. Italiya-Turkiya urushi imperiyaning Shimoliy Afrika hududlari va Dodecanese orollari, Rodos orollaridagi hokimiyati tugadi. Buning ortidan Birinchi Bolqon urushida Istanbuldan gʻarbda joylashgan imperiyaning deyarli barcha Yevropa hududlari yoʻqotildi va yana bir davlat toʻntarishida radikallashgan boshqaruv qaytdi. Sharqiy Frakiya Ikkinchi Bolqon urushida qaytarib olingan.
Usmonlilar 1914-yil noyabr oyida Birinchi Jahon urushiga kirishdi, bu davrda Mehmed ittifoqchilarga qarshi jihod eʼlon qildi. Usmonli qoʻshinlari Gallipolida ittifoqchilarning bosqinini muvaffaqiyatli bartaraf etgan boʻlsa-da, Kavkaz va Mesopotamiyada magʻlubiyat yaqinlashib qoldi. Daladagi harbiy qulash va imperiyaning arab fuqarolarining qoʻzgʻoloni yaqinlashib kelayotgan falokatga olib keldi. Mehmed Usmonlilar taslim boʻlishidan oldin vafot etgan va uning oʻrniga Mehmed VI oʻtirgan[2][3][4].
Mehmed Vning beshta xotini bor edi:
- Kamures Kadın (1855-yil 5-mart – 1921-yil 30-aprel). U Kavkaz millatiga mansub boʻlgan Mehmedga hali Shaxzoda boʻlganida turmushga chiqdi. Uning oʻgʻli bor edi.
- Dürriaden Kadın (1860-yil 16-may – 1909-yil 17-oktyabr). Ikkinchi ayoli. Mehmedga hali Shahzoda boʻlganida turmushga chiqdi. Mehmed VI turmush oʻrtogʻi boʻlgan Inshirahning xolasi edi. Uning oʻgʻli bor edi.
- Mihrengiz Kadın (1869-yil 15-oktyabr – 1938-yil 12-dekabr). Dürriaden vafotidan keyin ikkinchi ayol. Uning oʻgʻli bor edi.
- Nazperver Kadın (1870-yil 12-iyun – 1929-yil 9-mart). Dürriaden vafotidan keyin uchinchi ayol. Rukiye Xanim ismli Abxaziya malikasi, Chikotua oilasida tugʻilgan va unga taʼlim bergan Sulton Abdulazizning xotini Dürrinev Kadinning jiyani edi. Shahzoda boʻlganida uylandi. Uning qizi bor edi.
- Dilfirib (1890–1952). Dürriaden vafotidan keyin toʻrtinchi ayol. Saroy oʻqituvchisi Safiye Ünüvar bilan yaqin doʻst edi. Mehmeddan farzand koʻrmagan.
Manbalar
tahrir- ↑ Abdulmecid, Coskun Cakir, Encyclopedia of the Ottoman Empire, ed.
- ↑ http://www.osmanli700.gen.tr/english/engindex.html
- ↑ http://www.theottomans.org/english/index.asp
- ↑ „Rusya Fransa ve İngiltere devletleriyle hal-i harb ilanı hakkında irade-i seniyye [Imperial Decree Concerning the Declaration of a State of War with the States of Russia, France, and the United Kingdom, Nov. 11, 1914 (29 Teşrin-i Evvel 1330), Takvim-i Vekayi, Nov. 12, 1914 (30 Teşrin-i Evvel 1330)“]. Library of Congress.