Metallar texnologiyasi

Metallar texnologiyasi - metallarni olish, ulardan turli detal va buyumlar tayyorlash usullarini oʻrganadigan fan; bunday usullar majmui. Metallar texnologiyasi tarixi juda qadim zamonlarga borib taqaladi. Tosh qurollar yasashdan metall qurollarhyasashga oʻtilishi insoniyat tarixida muxim ahamiyat kasb etdi. Arxeologik kuzachishlar shundan dalolat beradiki, odamh|yetall qurol yasashda dastlab misdan fDdalangan (choʻkich, xanjar, ixcham bolta, k^yza va19274-28 yillarda V. Pauli va A. Zommerfelid metallarning paramagnit kirituvchanlik "anomaliyasi" va issiqlik sigimini elektron nazariya asosida/gushuntirdi, 1930-yilda esa L. Landau metallardagi diamagnetizm oʻq-yoy uchlari neolit davrida, yaʼtg"hodisasini asoslab berdi.miloddan avvalgi 4—3 ming yillikda yasalgan). Ibtidoiy odam dastlab tabiiy misni eritish, quyish va uni bolgʻalab har xil shakl berish, misni sovuqlayin ishlash usullarini bilgan. Inson asta-sekin tarkibida boshqa metallar boʻlgan rudalarni kulolchilik oʻchoqlarida eritib, metallar olishning yangi-yangi usullarini bilib oldi. 6-asr ga kelib metall eritish oʻchogʻi (gorn), 16-asrda domna pechi, 19-asrda martenʼ pechi, 20-asrda elektr metall eritish pechlari paydo boʻldi, metallga ishlov berish usullari ham astasekin takomillashib bordi (bosqonlar, pres-slar, metall kesish va qirqish sta-noklari paydo boʻldi). Oʻzbekiston hududida miloddan avvalgi 3 ming yillik oxirlaridan sof misni eritib, quyib, bolgalab, asosan, bezak buyumlar yasashgan, asta-sekin qalay, kumush, oltin va boshqa rudali metallarni eritish, quyish va qizdirib ishlash usullari oʻrganib olingan; ayniqsa, zargarlik, qurol-aslaha yasash rivojlangan. Hozir ham temirchilik ustaxonalarida puflama metall eritish oʻchoqlari (gornlar) va qoʻlda bolgʻalash usullari saqlanib qolgan (qarang Metallurgiya, Metallshunoslik).

Metallar texnologiyasining asosiy boʻlimlari: quymachilik, metallarni bosim bilan ishlash, payvandlash, kesib ishlash as os lari va metallmaye m ater iall ar d an mashinasozlik dv i gatell arini ishlab chiqarish asoslari (qarang Metallarni ishlash, Metallshunoslik). Metallar texnologiyasi fizika, kimyo va boshqa fanlarga asoslanadi.