Microsoft Word

Microsoft Word (qisqacha MS Word, WinWord yoki Word) – matnli maʼlumotlarni yaratish, koʻrish va tahrir qilish uchun moʻljallangan matn muharriridir yoki matn protsessori. Microsoft korporatsiyasi tomonidan Microsoft Office paketi tarkibida chiqariladi. Ilk versiyasi Richard Brodi tomonidan 1983-yil IBM PC uchun yozilgan. Keyinroq Apple Macintosh (1984), SCO UNIX va Microsoft Windows (1989) uchun ishlab chiqilgan. Amaldagi versiyasi Windows va MacOS uchun moʻljallangan Microsoft Office Word 2016 hisoblanadi.

Microsoft Word Mac OS tizim uchun
Ishlab chiquvchi	Microsoft
So‘nggi versiyasi	16.50 (Build 21061301) / 15-iyun, 2021-yil (2021-06-15)
Operatsion tizim	Mac OS
Status	faol
Janr	Matn muharriri
Litsenziya	Proprietary
Vebsayt:	products.office.com/word

Microsoft Word Android uchun
Ishlab chiquvchi	Microsoft
So‘nggi versiyasi	16.0.14026.20172 / 15-may, 2021-yil (2021-05-15)
Operatsion tizim	Android
Status	faol
Janr	Matn muharriri
Litsenziya	Proprietary
Vebsayt:	products.office.com/word

Microsoft Word iOS uchun
Ishlab chiquvchi	Microsoft
So‘nggi versiyasi	2.50 / 14-iyun, 2021-yil (2021-06-14)
Operatsion tizim	iOS
Status	faol
Janr	Matn muharriri
Litsenziya	Proprietary
Vebsayt:	products.office.com/word

Microsoft Word Mobile Windows 10 uchun
Ishlab chiquvchi	Microsoft
Operatsion tizim	Windows 10 Windows 10 Mobile
Status	faol
Janr	Matn muharriri
Litsenziya	Trialware
Vebsayt:	microsoft.com/store/productId/9WZDNCRFJB9S

Microsoft Word Microsoft Windows tizim uchun
Windows 10da Microsoft Office Word matn muharriri bosh oynasi
Muallif	Microsoft Corporation
Ishlab chiquvchi	Microsoft
Chiqarilgan sana	25-oktyabr, 1983-yil (1983-10-25) (Multi-Tool Word nomi ostida)
So‘nggi versiyasi	2103 (16.0.13901.20400) / 13-aprel, 2021-yil (2021-04-13)
Operatsion tizim	MS-DOS Microsoft Windows
Platforma	x86, x64, ARM
Yozilgan til(lar)i	koʻp tillarni qoʻllab-quvvatlaydi (xususan, oʻzbek tilini ham)
Status	faol
Janr	Matn muharriri
Litsenziya	Trialware
Vebsayt:	products.office.com/word

Tarixi

Microsoft Word yaratilishida „Xerox PARC“ taqdqiqot markazi tomonidan ishlab chiqilgan Bravo – original grafik interfeysga ega matn protsessori katta oʻrin tutadi. Bravo asoschisi Charlz Simoni PARCni 1981-yil tark etgan. Wordning MS-DOS uchun taqdimoti 1983-yil oxirida boʻlib oʻtdi. Bu tovar bozorda yomon kutib olindi.

Biroq 1985-yil Macintosh uchun moʻljallangan versiyasi qoʻlma-qoʻl boʻlib keng tarqala boshladi. Ikki yildan soʻng Macintosh uchun Word 3.01 versiyasi ishlab chiqildi. Macintosh uchun moʻljallangan boshqa dasturiy taʼminotlar kabi Word ham toʻliq WYSIWYG-muharrir edi („what you see is what you get“ tamoyili – „nima koʻrsam, shuni olaman“).

MS-DOS grafik qobiqdan mahrum matn operatsion tizimi boʻlsada, DOS uchun moʻljallangan Word dasturi IBM PC ning tahrir vaqtida yarim qora yoki yotiq matn kabi matn belgilarini koʻrsatib bera oluvchi matn protsessori edi. Biroq u hali ham toʻliq WYSIWYG-muharrir edi. WordStar va WordPerfect kabi matn muharrirlari oddiy matn ekranini belgi kodlari bilan ishlatishar edi, baʼzan matn rangli ham boʻlardi. Ammo koʻp holda DOS dasturiy taʼminotidagi dasturlarda har bir buyruq uchun shaxsiy qiyin kombinatsiyalar qoʻllanishi (DOS Wordda hujjat saqlashda ESC-T-S kombinatsiyasi ishlatilgan) va koʻp kotiblar faqat WordPerfectni ishlata olishi shu dasturni ishlatuvchi kompaniyalar ozroq ustunlikka ega yangi dasturga juda sekinlik bilan oʻtishgan.

1990-1995-yillar

1989-yil Windows uchun ishlab chiqilgan Wordning ilk versiyasi $500 ga sotilgan. Windows 3.0 ishlab chiqarilishidan soʻng savdo oʻsa boshladi va uning asosiy raqobatchisi WordPerfect ustunlikni ushlay olmadi.

Keyingi versiyalarda matn muharriri doirasidan chetga chiqadigan imkoniyatlar qoʻshila boshladi. Chizish asboblari hujjatga grafika qoʻshish kabi juda oddiy amalarni bajara olardi, lekin bu maxsus dasturlar kabi emasdi. Obyektlarni qoʻshilishi, hujjat versiyalarini taqqoslash, koʻp tilli yordam va boshqa imkoniyatlar kelgusi yillarda amalga oshirildi.

Hozirgi ahvoli

Microsoft Word hozirda keng qoʻllaniluvchi eng ommabop matn muharriri hisoblanadi. IBM OC platformasidagi „.doc“ kengaytmasi Word 97-2000 ikkilamchi formatining sinonimiga aylandi. Bu formatga eksport va import qiluvchi filtrlar koʻpchilik matn muharrirlarida mavjuddir. Hujjat formati Wordning turli versiyalarida oʻzgarishlarga uchradi. Formatlash amallari dasturning eski versiyalarida uchramasligi mumkin. MS Word 2007 XML, – Microsoft Office Open XML ga asoslangan „ehtimoliy tanlangan“ formatni ishlatadi. Word 97-2007 formatlarining tasnifi 2008-yilda Microsoftda eʼlon qilingan.

Microsoft Officening boshqa dasturlari kabi Word oʻz imkoniyatlarini oʻziga oʻrnatilgan makrotil vositachiligida kengaytirishi mumkin (oldiniga WordBasic, Word 97 versiyasidan soʻng VBA – Visual Basic qoʻllangan). Biroq bu virus xavfini oshiadi. Yaqqol misol Melissa chuvalchanggi epidemiyasi boʻloladi. Shu sababdan antivirus dasturiy taʼminotidan foydalanish ortiqchalik qilmaydi. Microsoft Word hujjatlarini zararlagan ilk virus 1994-yil dekabrda J. Mak-Namarning makroviruslar yaratish imkoniyatlarini namoyishiga moʻljallangan DMV boʻlgan. „Yovvoyi tabiatga“ tushgan va dunyodagi ilk makroviruslar epidemiyasini chaqirgan ilk virus esa Concept hisoblanadi (1995-yil iyun-avgust).

2009-yil 12-avgustda Texas shtati sudi Microsoft patenti Kanada i4i kompaniyasiga tegishli boʻlgan XML-fayllarni oʻqish uslubini noqonuniy foydalanishida ayblab, AQSh hududida Word dasturlarini sotishni taqiqladi.

Dasturning rivojlanishi

MS Word soʻnggi yillarda oʻz imkoniyatlarini kengaytirdi. Word 2003 versiyasidagi dastur asosiy ramzi Word 2007 versiyasida qisman oʻzgartirildi. Planshet, smartfon va boshqa qurilmalar uchun dastur sinxronlashtirildi. Dastur tarkibiga yangi shriftlar, turli format usullari, har bir obyekt uchun alohida sozlamalar qoʻshildi, dasturning internet orqali yangilanishi va qayta aloqa qilish tizimi takomillashtirildi. Mobil qurilmalar, planshetlar uchun Word dasturini Play Market, AppStory va boshqa internet doʻkonlardan yuklab olish mumkin.

Versiyalar tarixi

Microsoft Windows uchun versiyalar:

Yil	Nom	Versiya	Izoh
1989	Windows 1.0 uchun	1.0	Opus kodi ichida
1990	Windows 1.1 uchun	1.1	Bill the Cat kodi ichida
1990	Windows 1.1a uchun	1.1a	Windows 3.1 uchun
1991	Windows 2.0 uchun	2.0	Spaceman Spiff kodi ichida
1993	Windows 6.0 uchun	6.0	nome in codice T3 kodi ichida
1995	Word 95	7.0	Office 95
1997	Word 97	8.0	Office 97 paketi tarkibida
1998	Word 98	8.5	Office 97 paketi tarkibida
1999	Word 2000	9.0	Microsoft Office 2000 paketi tarkibida
2001	Word 2002	10.0	Microsoft Office XP paketi tarkibida
2003	Office Word 2003	11.0	Office 2003 paketi tarkibida
2006	Office Word 2007	12.0	Office 2007 paketi tarkibida (interfeysning revolutsion oʻzgarishi, OOXML formatini qoʻllay olishi – *.docx)
2010	Word 2010	14.0	Office 2010 paketi tarkibida
2013	Word 2013	15.0	Office 2013 paketi tarkibida
2015	Word 2016	16.0	Office 2016 paketi tarkibida
2018	Word 2019	17.0	Office 2019 paketi tarkibida

MC-DOS uchun versiyalar:

Yil	Nomi	Izoh
1983	Word 1
1985	Word 2
1986	Word 3
1987	Word 4
1989	Word 5
1991	Word 5.1
1991	Word 5.5	Windows bilan bir xil boʻlgan interfeysga ega ilk DOS versiyasi
1993	Word 6.0

Macintosh (Mac OS yoki Mac OS X) uchun versiyalar:

Yil	Nomi
1985	Word 1
1987	Word 3
1989	Word 4
1991	Word 5
1992	Word 5.1
1993	Word 6
1998	Word 98
2000	Word 2001
2001	Word v. X
2004	Word 2004
2008	Word 2008
2010	Word 2011
2015	Word 2016

Apple OS-X uchun versiyalar:

Yil	Nomi	Izoh
1985, yanvar	Word 1	Macintosh uchun
1987	Word 3
1989	Word 4
1991	Word 5le
1993	Word 6
1998	Word 98
2000	Word 2001	Mac OS 9 ga moslashgan soʻnggi versiya
2001	Word v. X	Mac OS X uchun ilk versiya
2004	Word 2004
2008	Word 2008
2011	Word 2011
2015	Word 2016

Apple iOS uchun versiyalar:

Yil	Nomi	Izoh
2014	Word for iPAD	iPAD uchun

Atari ST uchun versiyalar:

Yil	Nomi	Izoh
1988	Microsoft Write	Microsoft Word 1.05 Mac uchun bir aloqa

OS/2 uchun versiyalar:

Yil	Nomi	Izoh
1992	OS/2 versione 1.1B uchun Microsoft Word

SCO UNIX uchun versiyalar:

Yil	Nomi	Izoh
	Microsoft Word dlya UNIX Systems, Release 5.1

Hujjatlarining himoya tizimi

Hozirgi kunda Microsoft Wordga 3 turdagi himoya qoʻyish mumkin:

• Hujjat ochish uchun himoya
• Hujjat oʻzgartirish uchun himoya
• Qaydlar va toʻgʻirlash kiritish uchun himoya(2003 va quyi versiyalar uchun). Yangi MS Word 2007/2010 versiyalarida bu himoya turi „Formatlash va tahrirlashni cheklash uchun himoya“ deb nomlanadi.

MS Word versiyalaridan qatʼI nazar „hujjat oʻzgartirish uchun himoya“ va „formatlash va tahrirlashni cheklash uchun himoya“ni hujjatdan darhol yoʻq qilish mumkin. Hujjatning haqiqiy himoyasini esa „hujjat ochish uchun himoya“ taʼminlab beradi.

MS Wordning eski versiyalarida, hattoki Word 2003 da ham hujjat ochish uchun himoya muammosiz buzilishi mumkin.

MS Word 2007/2010 versiyalarida Microsoft 128 bit kalitli AES shifrlash algoritmini qoʻllamoqda. Bunda himoyani chetlab oʻtish nisbati tahminan nolga teng.

Kombinatsiyali amallar

Kompyuterda ishlash vaqtimizda har xil vaziyatlar boʻlishi mumkin. Shulardan eng koʻp uchraydigan bu sichqonchaning nosozligi. Foydalanuvchilarning katta qismi esa ushbu qurilma orqali asosiy amallarni bajarishadi va shu sabali shunaqa vaziyatlarda ish toʻxtab yoki sekinlab qoladi. Shunaqa vaziyatni yechish uchun bizga tezkor tugmalar yordam berishadi. Tezkor tugmalar yordamida biz biror bir amallarni klaviatura yordamida tezkor bajara olamiz. Shuning uchun ush bu tugmalarni bilish foydalanuvchilarga talab deb qoʻyiladi. Quyidagi roʻyxatda asosiy tezkor tugmalar koʻrsatilgan:

Ctrl + N - Yangi dokumеntni yaratish

Ctrl + O, yoki Ctrl + F12, yoki Alt+Ctrl+F2 - Mavjud boʻlgan (ilgari yaratilgan) dokumеntni koʻrish yoki oʻzgartirish uchun ochish

Ctrl + W - Ekranda ochiq boʻlgan dokumеntni bеrkitish.

Ctrl + S, yoki Shift+F12, yoki Alt+Shift+F2 - Ekranda ochiq boʻlgan dokumеntni saqlash

Ctrl + P, yoki Ctrl+Shift+F12 - Ekranda ochiq boʻlgan dokumеntni bosmaga chiqarish

Ctrl + Z, yoki Alt + Backspace - Oxirgi bajarilgan xarakatni bеkor qilish (orqaga kaytish)

Ctrl + Y, yoki F4, yoki Alt + Enter - Bеkor qilingan xarkatni qaytarish (oldinga qaytarish)

Ctrl + X, yoki Shift +Delete - Tanlab olingan matn qismi nusxasini xotiraga koʻchirib (qirqib) olish.

Ctrl + C, yoki Ctrl + Insert, yoki Ctrl + Num0 - Tanlab olingan matn qismi nusxasini xotiraga olish

Ctrl + V, yoki Shift + Insert, yoki Shift+Num0 - Xotirada joylashgan matn qismini chiqarib kursor turgan joyiga qoʻyish

Ctrl + A, yoki Ctrl + Num5 - Butun matnni tanlash

Ctrl + F - Butun matnda biror bir soʻz yoki jumlani izlash

Ctrl + H - Butun matnda biror bir suz yoki jumlani topib uning oʻrniga boshqa soʻz yoki jumla bilan almashtirish

Delete - Tanlab olingan matn qismi yoki kursordan ung tomonda joylashgan bеlgilarni oʻchirish

F7 - Butun matnning imlo xatolarini tеkshirish

Shift + F7 - Tanlangan soʻzning sinonimlarini topish

F12 - Ekranda ochiq bulgan faylni qayta nomlash

Alt + Ctrl + I - Bosmaga tayyorlangan xujjatni saxifaga joylashishini oldindan koʻrish.

Ctrl + E - Matnni (kursor turgan abzasni) markaz boʻyicha tеkislash

Ctrl + L - Matnnni (kursor turgan abzasni) chap chеgara boʻyicha tеkislash

Ctrl + R - Matnnni (kursor turgan abzasni) oʻng chеgara boʻyicha tеkislash

Ctrl + J - Matnni (kursor turgan abzasni) ikala chеgara boʻyicha tеkislash

Shift + F3 - Harflar koʻrinishini oʻzgartirish (rеgistr)

Ctrl + B, yoki Ctrl + Shift + B - Qalin harflar holatiga oʻtish yoki undan chiqib kеtish

Ctrl + I, yoki Ctrl + Shift + I - Kursiv (yotik) harflar holatiga oʻtish yoki undan chiqib kеtish

Ctrl + Shift + D - Ikkita chiziqli harflar holatiga oʻtish yoki undan chiqib kеtish

Ctrl + U - Chiziqli harflar holatiga oʻtish yoki undan chiqib kеtish

Ctrl + Shift + F - Harflar shaklini (shriftini) oʻzgartirish

Ctrl + Shift + P - Harflar kattaligini oʻzgartirish

Ctrl + D - "Format shrifta" ga tеgishli mеnyu boʻlimini ochish

Ctrl + Shift + S - Matnni stilini uzgartirish

Ctrl + q - Pastki harflar holatiga oʻtish yoki undan chiqib kеtish

Ctrl + Q - Ustki harflar holatiga oʻtish yoki undan chiqib kеtish

Ctrl + F6, yoki Alt + F6 - Boshqa aktiv dokumеnt oynasiga oʻtish

Ctrl + Shift + F6 - Xamma aktiv dokumеnt oynalarini koʻrish

Shift + strеlka - Guruxga olish (bеlgilarga tеgishli)

Ctrl + Shift + strеlka - Guruxga olish (suzlarga tеgishli)

Shift + Home yoki End - Satr boshigacha yoki oxirigacha guruxga olish

Ctrl + Shift + Home yoki End - Dokumеtnt boshigacha yoki oxirigacha guruxga olish

Baʼzi bir amallar

Matnlarni kiritish uchun klaviaturada mavjud boʻlgan xarf va belgilardan foydalaniladi. Belgilar kiritilishi bilan ekrandagi kursor deb nomlanuvchi vertikal chiziq oʻng tomonga suriladi. Satrning oʻng chegarasiga etilgandan soʻng matn avtomatik ravishda keyingi satrga oʻtadi. Bosh xarflarni yozish uchun Caps Lock yoki Shift tugmasidan foydalanamiz. Klaviatura tugmalari bilan quyidagi amallar ham mavjud:

• Home — satr boshiga olib keladi
• End — satr oxiriga olib keladi
• Ctrl+Home – hujjat boshiga
• Ctrl+End – hujjat oxiriga
• PgUp — bir saxifa yuqoriga
• PgDown – bir saxifa pastga
• Ctrl + — bitta soʻz oldinga
• Ctrl + — bitta soʻz orqaga
• Ctrl + — bir abzats oldinga
• Ctrl + — bir abzats orqaga
• Backspase – Matnni oxirgi harfidan boshlab oʻchiradi
• Delete – Matnni birinchi harfidan boshlab oʻchiradi
• Insert – bu tugma yordamida qoldirib ketilgan belgilarni oʻrniga qoʻyish yoki ularni boshqa belgilar bilan almashtirish mumkin

Funksional klavishlar

Word dasturida funksional tugmalar mavjud boʻlib, ular quyidagi vazifalarni bajaradi: F1 funktsional tugmasi – bosilsa, yordamchi yoki maʻlumot oynasi ochiladi.
F2 funktsional tugmasi – matn yoki rasmlarni bir joydan ikkinchi joyga koʻchirish uchun qoʻllanadi.
F3 funktsional tugmasi – Avtotekst elementini joylashtiradi.
F4 funktsional tugmasi – oxirgi amalni takrorlaydi.
F5 funktsional tugmasi — Oʻtish (Pravka menyusi) darchasini chaqiradi.
F6 funktsional tugmasi — keyingi sohaga oʻtishni taʻminlaydi.
F7 funktsional tugmasi — Toʻgʻri yozishga chaqiradi. Xato yozilgan matnni qizil rang bilan ajratib koʻrsatadi. (Servis menyusi)
F8 funktsional tugmasi — bosilganda belgilash (blokga olish) kengayadi. Bu tugma yana bir bor bosilganda belgilanish chegarasi kengayadi
F9 funktsional tugmasi — belgilangan maydon xolatini yangilaydi.
F10 funktsional tugmasi — menyu satrini faollashtiradi.
F11 funktsional tugmasi — keyingi maydonga oʻtishni taʻminlaydi.
F12 funktsional tugmasi — Fayl menyusidagi Xujjatni qanday saqlash muloqot darchasini chaqiradi.

Funksional tugmalar majmui

SHIFT+:

• F1 – Kontekst maʻlumot darchasini chaqiradi
• F2 – Matn nusxasi olinadi
• F3 – Harf registri almashinadi
• F4 – Qidirish yoki keyingisiga oʻtishni taʻminlaydi
• F5 – Avvalgi toʻgʻrilashga qaytadi
• F6 – Oynaning avvalgi sohasiga oʻtiladi
• F7 – Tezaurus („Servis“ menyusi)
• F8 – Belgilashni (blokga olish) kichraytiradi. F8-tugmasiga teskari amalni bajaradi.
• F9 – Maydon qiymatini yoki kodini koʻrsatadi
• F10 – Kontekst menyuni chaqiradi.
• F11 – Avvalgi maydonga oʻtish
• F12 – Saqlash buyrugʻini beradi („Fayl“ menyusi)

ALT+:

• F1 – Keyingi maydonga oʻtish
• F3 – Avtotekst elementini yaratish
• F4 – Word dan chiqish
• F5 – Oyna oʻlchami avvalgi holatiga qaytadi
• F7 – Keyingi xatolik
• F8 – Makrosni ishga tushirish
• F9 – Barcha maydonlar qiymatini yoki kodini koʻrsatadi
• F10 – Oyna oʻlchamini yoyish
• F11 – VISUAL BASIC kodini namoyon qilish. Office Visual basic dasturini ishga tushiradi.

CTRL+:

• F2 – Oldindan (chop etishdan avvalgi) xolatni koʻrish
• F3 – Belgilangan fragmentni jamlovchiga yuborish
• F4 – Oynani yopish
• F5 – Xujjat oynasini avvalgi oʻlchamini qaytaradi
• F6 – Keyingi oynaga oʻtish
• F7 – Joylashtirish (Oyna menyusi)
• F8 - Oʻlcham (Oyna menyusi)
• F9 – Boʻsh maydon qoʻyish
• F10 – Xujjat oynasi oʻlchamini yoyish yoki qayta tiklash
• F11- Maydonni himoyalash
• F12 – Xujjatni ochish darchasi (Fayl menyusi) chaqiriladi

SHIFT+ALT+:

• F1 – Avvalgi maydonga oʻtish
• F2 – Saqlash buyrugʻini beradi („Fayl“ menyusi)
• F4 – Word dan chiqish
• F9 – GOTOBUTTON yoki MACROBUTTON maydonini faollashtirish

SHIFT+ CTRL+:

• F3 – Jamlovchidagi fragmentlarni qoʻyish
• F5 – „Belgilab qoʻyish oynasini“ chaqiradi
• F6 – Avvalgi oynaga oʻtish
• F7 – Bogʻlangan maʻlumotlarni yangilash
• F8 – Belgilash (blokga olish) kengayadi
• F9 – Maydonlar orasidagi bogʻlanishni ajratish
• F10 –Lineykani faollashtirish
• F11 – Maydon ximoyasini (blokka olishni) bekor qilish
• F12 – Chop etish (Fayl menyusi)

CTRL+ ALT+:

• F1 – Tizim (Sistema) haqida maʻlumtot
• F2 – Ochish („Fayl“ menyusi)

Tanqid

Koʻpincha MS Word kuchsiz xavfsizlik, yopiq boshlangʻich kod kabilar uchun tanqidga uchraydi. Oldin Wordni hujjat formatining yopiqligi sabab tanqid qilishgan (2008-yil bu muammoga barham berilgan). Bu esa baʼzi tashkilotlarni OpenOffice Writer kabi boshqa matn muharrirlariga oʻtib ketishiga sabab boʻldi.

Yana qarang

• Microsoft Office
• Microsoft Excel
• Microsoft PowerPoint
• Autodesk 3ds Max

Adabiyotlar

• Aripov M. va boshqalar Informatika va informatsion texnologiyalar. Oliy oʻquv yurti talabalari uchun darslik T.: 2005-y
• T. X. Xolmatov, N. I. Taylokov, U. A. Nazarov. Informatika. –T.: 2003

Havolalar

• Rasmiy sayti