Nadiya Anjuman
Bu maqola vikilashtirilishi kerak. |
Nadia Anjuman (نادیا انجمن) Afgʻon shoirasi (1980-2005)
Hayoti va taʼlimoti
tahrirAfgʻonistonlik ayol shoira Nadia Anjuman Xeraviy 1980-yil 27-dekabrda Afgʻoniston shimoli-gʻarbidagi Hirot shahrida tugʻilgan. U Afgʻonistondagi soʻnggi notinch davrlarda katta boʻlgan olti farzandning biri edi. 1995-yil sentabrida Tolibon Hirotni egallab, viloyatning oʻsha paytdagi gubernatori Ismoilxonni hokimiyatdan agʻdardi. Hokimiyatda yangi Tolibon hukumati bilan ayollar erkinliklari keskin cheklandi. Maktabning oʻninchi yilida iqtidorli talaba boʻlgan Anjuman endi taʼlimdan umidi yoʻq kelajakka duch keldi, chunki Tolibon qizlar maktablarini yopib qoʻygan va qizlarga xususiy oʻqitishni taʼqiqlagan.
1996-yilda Anjuman boshqa mahalliy ayollar bilan birlashdi va Hirot universiteti professori Muhammad Ali Rahyab ustozligida yosh ayollar tomonidan tashkil etilgan „Oltin igna tikuvchilik maktabi“ nomli yer osti taʼlim toʻgaragiga qatnasha boshladi. „Oltin igna“ maktabi aʼzolari haftada uch marta tikuvchilikni oʻrganish niqobi ostida yigʻilishadi (Tolibon hukumati tomonidan tasdiqlangan amaliyot), aslida esa uchrashuvlar Hirot universiteti professorlarining adabiyot boʻyicha muhokamalari bilan maʼruza qilishlari edi. Loyiha xavfli edi. Agar qoʻlga olinsa, qamoqqa olish, qiynoqlar va ehtimol, osib qoʻyish mumkin boʻlgan jazo qoʻyilar edi. Oʻzlarini himoya qilish uchun ishtirokchilar oʻz farzandlarini bino tashqarisida oʻynatib, kuzatuvchi sifatida harakat qildirishdi. Ular ayollarni diniy politsiyaga yaqinlashayotgani haqida ogohlantirar edilar, oʻsha paytda talabalar kitoblarini yashirib, tikuvchilik ishlarini olib borishardi. Dastur bu davrda Tolibonning butun hukmronligi paytida davom etdi.
Professor Rahyob yozuv va adabiyotda Anjumanga ustozi boʻldi. Ayollarga oʻz uylarini tark etishga ruxsat berilmagan bir davrda Rahyob oʻn olti yoshli Anjumanga saboq berib, uning oʻziga xos yozuvchi ovozini rivojlantirishga yordam beradi. Shuningdek, uni ijodiga katta taʼsir koʻrsatadigan koʻplab yozuvchilar bilan tanishtirdi, jumladan Hofiz Sheroziy, Bedil Dehlaviy, Foru’f Farroxzod va boshqalar.
2001-yilda Tolibon rejimi agʻdarilganda Anjuman 21 yoshda edi. Endi u rasmiy taʼlim olish uchun erkin, Hirot universitetiga adabiyot fakultetiga qabul qilindi va 2002-yilda uni tamomladi. Anjuman adabiyot boʻyicha ilmiy darajani qoʻlga kiritayotib, Afgʻoniston, Pokiston va Eronda mashhur boʻlgan „Gul-e-dodi“ („Tut guli“) sheʼriy kitobini nashr ettirdi.
Anjuman Hirot universitetining adabiyot fakultetini tamomlagan va u yerda kutubxona mudiri boʻlgan Farid Ahmad Majid Neiyaga turmushga chiqdi. Neia va uning oilasi ayol boʻlgani uchun Anjumanning yozishi ularning obroʻsiga putur yetkazadi, deb ishonishgan, ammo Anjuman sheʼr yozishda davom etgan. Anjuman 25 yoshida oʻldirilishidan sal avval er-xotinning bitta oʻgʻli bor edi.
Ijodi
tahrirAnjuman 2005-yilda „Gule Dudi“ yoki „Qora gul“ nomli sheʼriy toʻplamini nashr etdi. U 2006-yilda „Yek sàbad délhore“ („Tashvishning koʻpligi“) deb nomlangan ikkinchi sheʼriy jildini nashr etishni rejalashtirgan edi, unda uning turmushida yolgʻizlik va qaygʻusini ifodalovchi sheʼrlar mavjud boʻlgan.
Vafoti
tahrir2005-yilning 4-noyabr kuni Anjuman va uning eri oʻrtasida janjal kelib chiqadi. Neiyaning soʻzlariga koʻra, Anjuman koʻchaga chiqib, oila va doʻstlarni ziyorat qilmoqchi boʻlgan, bu Ramazon hayitida (muqaddas Ramazon oyining oxirgi kuni) odatiy holdir. Neiya singlisini ziyorat qilishiga ruxsat bermasligini aytdi. Anjuman eʼtiroz bildiradi va ular mushtlashishib ketishadi. Oʻsha kechasi Neiya Anjumanni hushidan ketgunicha kaltaklaydi. Bir necha soat oʻtgach, Neiya uni riksha bilan kasalxonaga olib boradi. Ammo Neiya jasadini rikshaga qoʻyganida Anjuman allaqachon oʻlib boʻlgan edi.
Tarjima qilingan sheʼrlari
tahrirDiana Arterian Marina Omar bilan hamkorlikda Nadia Anjumanning bir qancha sheʼrlarini tarjima qilgan. Parchalar Asymptote, The Bruoklyn Rail, Circumference, Exchanges va boshqa joylarda chop etilgan.
Anjuman sheʼriyatining inglizcha tarjimasidagi tanlovi Farzona Mari tomonidan tahrirlangan va tarjima qilingan „Sheʼrlarni qurol kabi yuklang: Hirotdan ayollar sheʼrlari, Afgʻoniston“ (Muqaddas sigir! Matbuot, 2015) kitobida keltirilgan. Kitobda sakkiz nafar afgʻon shoiri sheʼriyatining ham fors, ham ingliz tilidagi variantlari, jumladan, Anjuman ijodi ham oʻrin olgan. Shuningdek, muqaddimada shoirning oila aʼzolari, doʻstlari, kursdoshlari, professor-oʻqituvchilari bilan suhbatlar va Hirotda olib borilgan izlanishlar asosida Anjumanning hayot va oʻlimi haqida batafsil hikoya qilinadi.
Kristina Kontilli, Ines Skarpolo va M. Badihian Amir 2006-yilda nashr etilgan „Elegia per Nadia Anjuman“ nomli jildda Anjuman asarini italyan tiliga tarjima qilingan.