Natalya Zabila
Natalya Lvivna Zabila (ukraincha: Забіла Наталя Львівна; 20-fevral (5-mart) 1903-yil – 1985-yil 6-fevral) — ukrainalik shoir, yozuvchi va dramaturg.
| Natalya Zabila | |
|---|---|
 | |
| Tavalludi |
ukraincha: Забіла Наталя Львівна 20-fevral 1903-yil |
| Vafoti |
6-fevral 1985-yil (81 yoshda) Kiyev, Ukraina Sovet Sotsialistik Respublikasi |
| Fuqaroligi | SSSR |
| Kasbi | shoir, bolalar yozuvchisi |
Hayoti
tahrirNatalya Zabila 1903-yilda Sankt-Peterburgda zodagonlar oilasida tugʻilgan. Uning otasi akademik-haykaltarosh Parmen Zabilaning oʻgʻli va ukrain shoiri va Taras Shevchenkoning doʻsti Viktor Zabilaning qarindoshi edi[1]. Otasining xolasi rassom Nikolay Gening rafiqasi boʻlgan. Natalya Zabilaning ota-onasi Stieglitz sanʼat maktabida oʻqigan[2].
Oilada yettita farzand boʻlib, bular: toʻrt qiz va uch oʻgʻil. Ularning barchasi badiiy adabiyot, musiqa va rassomchilikka qiziqish bilan ulgʻayishgan[3]. Natalya Zabila bolaligidan rasm chizishga, sheʼr yozishga, ertak toʻqishga oʻrgatilgan. U bolaligidanoq Taras Shevchenko asarlarini koʻp oʻqigan, sheʼr yozishni mashq qilgan.
1917-yilda Zabila oilasi Ukrainaga koʻchib oʻtadi va kichik Lyubotin qishlogʻiga (hozirgi Xarkov viloyati) joylashadi[1]. Uning otasi Sankt-Peterburgda qoladi, shuning sababli, oiladagi katta farzandlar ishlashga majbur boʻladilar.
Natalya Zabila gimnaziyadagi tezlashtirilgan oʻquv kursini tugatadi, turli lavozimlarda ishlaydi va Xarkov yaqinidagi Stariy Lyubotin (hozirgi Lyubotinning bir qismi) qishlogʻida bir necha yil dars beradi. 1925-yilda Xarkov xalq taʼlim institutining tarix fakultetini tamomlagan[4]. Talabalik yillarida Natalya Zabila bolalar uchun nasriy asarlar va sheʼrlar yozgan. 1924-yilda uning eri Sava Bojko uning birinchi sheʼrini Kamianets-Podolskiydagi Chervoniy Kordon ukraincha: Червоний кордон gazetasida chop ettirgan[1].
Ish faoliyati
tahrirInstitutni tugatgach, Natalya Zabila Yangi kitob jurnali tahririyatida ishlagan.
1926-yilda Natalya Zabila sheʼrlaridan tuzilgan „Dalekiy kray“ (ukraincha: Далекий край) nomli ilk asari nashr etiladi. 1927-yilda bolalar uchun „Za Volyu“ (ukraincha: За волю) va „Povist pro Chervonogo zvira“ (ukraincha: Повість про Червоного звіра) hikoyalari bilan boyitilgan ilk bolalar kitobi chop etiladi[5]. 1928-yilda bolalar uchun „Pro malenku mavpu“ (ukraincha: Про маленьку мавпу) sheʼriy qissasini nashr etgan Natalya Zabila, bolalar adabiyotini Ukrainada rivojlantirishga harakat qiladi. U katta kitobxonlar uchun kitoblar nashr etsa-da, bolalar asarlarini yozishdan ham toʻxtamaydi va bolalar yozuvchisi sifatida taniladi.
1930-yilda Natalya Zabila ijodiy ishlarni taqdim etishni boshlaydi, bu vaqtda uning kichik hajmli boʻlsa ham, oʻnlab kitoblari nashrdan chiqqan edi. Unga tegishli sheʼriy va nasriy toʻplamlarning yarmidan koʻpi yosh kitobxonlarga moʻljallangan, jumladan: „Prigodi z avtobusom“ (ukraincha: Пригоди з автобусом) (1928), „U mori“ (ukraincha: У морі) (1929), „Pro Tarasika y Marisyu“ (ukraincha: Про Тарасика й Марисю) (1930), „Yasochchina knijka“ (ukraincha: Ясоччина книжка) (1934)[4].
Urush yillarida Natalya Zabila Qozogʻistonda yashab, ijod qilgan[2]. Keyinchalik Ukrainaga qaytib, Xarkov Yozuvchilar tashkilotiga rahbarlik qilgan va 1947-yilgacha Barvinok jurnalida muharrirl lavozimida faoliyat olib borgan[6]. Adabiy faoliyati davomida Natalya Zabila bolalar, birinchi navbatda, maktabgacha boʻlgan bolalar va boshlangʻich maktab oʻquvchilari uchun moʻljallangan ikki yuzga yaqin kitob chop ettirgan. „Pid yasnim sontsem“ (ukraincha: Під ясним сонцем) (1949), „Veselim malyutkam“ (ukraincha: Веселим малюкам) (1959), „U shirokiy svit“ (ukraincha: У широкий світ) (1960), „Opovidannya, kazki, povisti“ (ukraincha: Оповідання, казки, повісті) (1962), „Stoyala sobi xatka“ (ukraincha: Стояла собі хатка) (1974) toʻplamlari, „Ridniy Kiyev“ (ukraincha: Рідний Київ) (1977, 1982), shuningdek, toʻrt jildlik „Tanlangan asarlar“ (ukraincha: Вибрані твори) (1984) singari kitoblari yosh kitobxonlar orasida juda mashhur boʻlgan.
Shaxsiy hayoti
tahrirNatalya Zabila uch marta turmushga chiqqan. U birinchi turmush oʻrtogʻi Sava Bojko bilan 1923-yilda uchrashadi va 1924-yilda ularning oʻgʻli Taras tugʻiladi[7]. 1925-yilda Natalya ikkinchi eri, bolalar shoiri Anton Shmihelskiy bilan oila quradi. Ularning Golodomor davrida vafot etgan Xalina va Yasiya ismli ikki qizi boʻlgan[7].
Qizlarining vafotidan keyin Zabila rassom Dmitriy Shavikinga turmushga chiqqan[7].
Ijodi
tahrirNatalya Zabila ijodiyoti mavzu va janrlarning rang-barangligi bilan ajralib turadi. Yozuvchi bolalarga atab yozilgan „Pershiy krok“ (ukraincha: Перший крок) (1968) fantastik spektaklida olis ajdodlar hayoti va „Igor polki jangnomasi“ning sheʼriy qayta hikoyasi boʻlgan „Troyanovi dityi“ (ukraincha: Троянові діти) dramatik sheʼrida tarixiy voqealar haqida gapirib beradi. Mazkur kitob Kiyev tashkil topganining 1500 yilligi munosabati bilan chop etiladi[8]. 1972-yilda ushbu asarlar Lesya Ukrainka adabiy mukofotiga sazovor boʻlgan (Natalya ushbu mukofotning birinchi laureati boʻladi)[6].
Natalya Zabila Ukrainada boshqa xalq bolalar adabiyotining tarjimoni va targʻibotchisi sifatida ham tanilgan. U fransuz, polyak va boshqa tillardan koʻplab asarlarni tarjima qilgan[8]. Yozuvchining asarlari ham boshqa koʻplab tillarga tarjima qilingan[8]. Bundan tashqari, Natalya Zabila ikkinchi sinf tarbiyalanuvchilari uchun „Chitanka“ (ukraincha: Читанка) (1933) va uchinchi sinflar uchun „Chitanka“ (ukraincha: Читанка) (1939) darsliklari muallifi hisoblanib, ular hozirga qadar bir necha bor qayta nashr etilgan[2].
Natalya Zabila koʻp yillar davomida Ukraina Yozuvchilar uyushmasida bolalar adabiyoti komissiyasining rahbari, bolalar jurnallari tahririyati, Ditvidav tahririyati aʼzosi boʻlib, yozuvchilarning qurultoylari va yigʻilishlarida bolalar adabiyoti boʻyicha nutq soʻzlagan. Natalya Zabila ijodiy merosida falsafiy va intim, baʼzan erotik lirikalarni ham uchratish mumkin. Sovet adabiyotshunosligi uning ijodiga xos boʻlgan bu jihatilarni tilga olmagan, yozuvchini faqat bolalar muallifi sifatida eʼtirof etgan. Uning kattalar uchun yozilgan „Tri chverti viku“ (ukraincha: Три чверті віку) sheʼriy toʻplami 1978-yil Kiyevda chop etilgan.
Vafoti va xotirasi
tahrirNatalya Zabila 1985-yil 6-fevralda, Kiyevda 82 yoshida vafot etadi. 1988-yilda taniqli bolalar jurnali Malyatko muharrirlari eng yaxshi adabiy asar va illyustratsiya uchun Natalya Zabila adabiy mukofotini taʼsis etishgan[7]. 2013-yilda Ukraina Oliy Radasi Natalya Zabila tavalludining 110 yilligiga bagʻishlangan qonun loyihasini roʻyxatdan oʻtkazib, bolalar uchun yaratilgan asarlarni mukofotlash maqsadida davlat mukofotini taʼsis etgan. Xarkov viloyati, Lyubotin shahridagi koʻchalardan biri uning nomi bilan atalgan. 2021-yilda Kiyevdagi gruzin bolshevik Aleksandr Tsulukidze nomi bilan atalgan koʻcha uning sharafiga qayta nomlangan.
Manbalar
tahrir- ↑ 1,0 1,1 1,2 БУДЗЕЙ. „"І ЦЕ ВИРІШИЛО МОЮ ДОЛЮ..."“ (2003-yil 28-fevral). 2009-yil 4-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 20-sentyabr.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 УІНП. „1903 – народилася Наталя Забіла, дитяча письменниця і перекладачка“ (uk). УІНП. Qaraldi: 2023-yil 20-sentyabr.
- ↑ „Наталя Забіла. Твори для дітей (вірші, казки, оповідання)“. Мала Сторінка. Qaraldi: 2023-yil 20-sentyabr.
- ↑ 4,0 4,1 „Natalia Zabila“ (lt). www.vle.lt. Qaraldi: 2023-yil 20-sentyabr.
- ↑ „Natalia ZABILA - Dictionnaire créatrices“. www.dictionnaire-creatrices.com. Qaraldi: 2023-yil 20-sentyabr.
- ↑ 6,0 6,1 „Наталя Львівна Забіла“. Poezia.org.ua. 2007-yil 27-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 20-sentyabr.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 „Две дочери писательницы Натальи Забили умерли во время Голодомора“ (ru). Gazeta.ua (2018-yil 4-mart). Qaraldi: 2023-yil 20-sentyabr.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Ярмиш, Ю. Ф.. Забіла Наталія Львівна (Ukrainian). Інститут енциклопедичних досліджень НАН України, 2010. ISBN 978-966-02-2074-4.