Nemezida

Nemezida yoki Nemesida (qadimgi yunoncha: Νέμεσις, „qasos“) — qadimgi yunon mifologiyasida ijtimoiy va axloqiy tartiblarni buzganlik uchun jazolovchi qanotli qasos maʼbudasi^[1]. Nyukta^[2] va Kronning^[3] qizi yoki (Attika versiyasiga koʻra) Okeanning qizi^[4]; yoki boshqa manbalarga koʻra, Femida va Zevs. Baʼzan nimfa deb hisoblanadi. „Odissey“da (II 64) eslatib oʻtilgan, lekin shaxsan tasvirlanmagan^[5]^[6].

Bir qator afsonalar Nemezidani Zevsdan boʻlgan Yelenaning onasi^[7] (yoki Dioskurlarning onasi) deb atashadi. Stasinning soʻzlariga koʻra, Zevs uni egallab olishga urinib, uni ham quruqlikda^[8], ham suvda (u baliqqa aylangan) taʼqib qilgan^[9]^[10].

Yevripid hikoyasiga koʻra, Afrodita Zevsning iltimosiga binoan burgutga aylanib, oqqushga aylangan maʼbudani taʼqib qiladi^[11] (yoki Germes burgutga aylanadi va oqqush Ledani oʻgʻirlaydi)^[12]. Nemezida tiz choʻkib, rahmini keltirgan oqqushni yashiradi va uxlab qoladi va uxlayotganida Zevs uni egallab oladi. Mifograflarning fikricha, u gʻozga aylanib, tuxum qoʻygan, Zevs oqqush va burgutni yulduz turkumiga aylantirgan^[13]^[14].

Keyinchalik bu tuxumni yoki Leda topgan, yoki uni choʻponga keltirib berishgan yoki nihoyat Germes ekib qoʻydi. Keyinchalik bu tuxumdan Yelena va aka-uka Dioskurlar paydo boʻldi.

Afsonaning baʼzi taxminlariga koʻra, oqqush Zevs Ledaning oʻzi bilan yaqin boʻlgan, Nemezidani ilohiylashtirilgan Leda deb hisoblashadi (Leda oʻlimidan keyin Nemezidaga aylandi^[15]). Femida va Zevsning qizi hisoblangan mifologik merosda u Adrasteyaga tenglashtirilgan yoki kamida yaqinlashtirilgan.

Uning ibodatxonasi Ramnuntda joylashgan, uning haykalini Fidiy^[16] yaratgan (Ramnusiada, Ῥαμνουσιάς, yaʼni Ramnuntlik Nemesida); yoki bu Diodot yoki Agorakrit^[17] yaratgan haykalidir.

Nazorat ob’ektlari (tarozi, jilov), jazo (qilich yoki qamchi) va tezlik (qanotlari, griffinlar tomonidan bogʻlangan arava), shuningdek, egilgan qoʻl tirsagi bilan tasvirlangan — qadimgi davrlarda uzunlik oʻlchovi — muqarrar jazo sinonimidir. Nemezidaga tegishli boʻlgan tarozi, koʻpincha tarozi burjining prototipi deb hisoblangan.

Smirnada Nikta^[18] qizlari — ikkita Nemezidalar hurmatga sazovor edi. LXI Orfic madhiyasi unga bagʻishlangan. Ishqiy sheʼrlarda tilga olingan^[19]. Kratinning „Nemezida“ komediyasi ham mavjud.

Qadimgi Rimda u armiyada hurmatga sazovor boʻlgan va gladiatorlarning homiysi hisoblangan.

1872-yilda kashf etilgan asteroid (128) Nemezida, shuningdek, ehtimoliy Quyoshga hamroh Nemezida yulduzi uning nomi bilan atalgan.

Usmonlilar imperiyasining arman genotsidini uyushtirishda ishtirok etgan yuqori amaldorlarini yoʻq qilish boʻyicha Dashnaktsutyun partiyasi tomonidan olib borilgan „Nemezis“ operatsiyasi ham maʼbuda nomi bilan atalgan.

Manbalar

↑ Psevdo-Apollodor. Mifologicheskaya biblioteka III 10, 7; sm.: Nonn. Deyaniya Dionisa XV 428.
↑ Gesiod. Teogoniya 223
↑ Gigin. Mifi. Vvedenie 1
↑ Pavsaniy. Opisanie Elladi I 33, 3; VII 5, 3
↑ Цицерон М. Т. (unspecified title)
↑ Псевдо-Гигин (unspecified title)
↑ Pavsaniy. Opisanie Elladi I 33, 7
↑ Stasin. Kiprii, fr.9 Bernabe
↑ Любкер Ф. Nemesis // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский, пер. А. Д. Вейсман, Ф. Гельбке, Л. А. Георгиевский, А. И. Давиденков, В. А. Канский, П. В. Никитин, И. А. Смирнов, Э. А. Верт, О. Ю. Клеменчич, Н. В. Рубинский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 912.
↑ Павсаний (unspecified title)
↑ Yevripid. Yelena 17-21
↑ Perviy Vatikanskiy mifograf I 77, 1
↑ Psevdo-Eratosfen. Katasterizmi 25; Gigin. Astronomiya II 8
↑ Псевдо-Аполлодор. Мифологическая библиотека III 10, 7; см.: Нонн. Деяния Диониса XV 428.
↑ Laktansiy. Bojestvennie ustanovleniya I 21, 23
↑ Pavsaniy. Opisanie Elladi I 33, 2
↑ Strabon. Geografiya IX 1, 17 (str.396); Pliniy Starshiy. Yestestvennaya istoriya XXXVI 17 (Agorakrit sozdal po zakazu statuyu Afroditi, no eyo ne prinyali, i on nazval eyo Nemezidoy)
↑ Pavsaniy. Opisanie Elladi VII 5, 3
↑ Meleagr. Epigrammi 90, 96

Adabiyotlar

Немесида, Немезида / А. А. Тахо-Годи // Мифы народов мира : энциклопедия : в 2 т.. — 2-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1988. — Т. 2 : К—Я. — С. 209.
Немесида, Немезида // Мифологический словарь / гл. ред. Е. М. Мелетинский. — М. : Советская энциклопедия, 1990. — С. 386. — ISBN 5-85270-032-0.

[1] Psevdo-Apollodor. Mifologicheskaya biblioteka III 10, 7; sm.: Nonn. Deyaniya Dionisa XV 428.

[2] Gesiod. Teogoniya 223

[3] Gigin. Mifi. Vvedenie 1

[4] Pavsaniy. Opisanie Elladi I 33, 3; VII 5, 3

[5] Цицерон М. Т. (unspecified title)

[6] Псевдо-Гигин (unspecified title)

[7] Pavsaniy. Opisanie Elladi I 33, 7

[8] Stasin. Kiprii, fr.9 Bernabe

[9] Любкер Ф. Nemesis // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский, пер. А. Д. Вейсман, Ф. Гельбке, Л. А. Георгиевский, А. И. Давиденков, В. А. Канский, П. В. Никитин, И. А. Смирнов, Э. А. Верт, О. Ю. Клеменчич, Н. В. Рубинский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 912.

[10] Павсаний (unspecified title)

[11] Yevripid. Yelena 17-21

[12] Perviy Vatikanskiy mifograf I 77, 1

[13] Psevdo-Eratosfen. Katasterizmi 25; Gigin. Astronomiya II 8

[14] Псевдо-Аполлодор. Мифологическая библиотека III 10, 7; см.: Нонн. Деяния Диониса XV 428.

[15] Laktansiy. Bojestvennie ustanovleniya I 21, 23

[16] Pavsaniy. Opisanie Elladi I 33, 2

[17] Strabon. Geografiya IX 1, 17 (str.396); Pliniy Starshiy. Yestestvennaya istoriya XXXVI 17 (Agorakrit sozdal po zakazu statuyu Afroditi, no eyo ne prinyali, i on nazval eyo Nemezidoy)

[18] Pavsaniy. Opisanie Elladi VII 5, 3

[19] Meleagr. Epigrammi 90, 96

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]