Oʻz-oʻzini induktsiya qilish

Oʻz – oʻzini indksiya qilish-bu oʻtkazgichda (lasan) elektr tokining oʻzgarishi paytida elektromotor kuchning paydo boʻlishi hodisasi. Oʻz-oʻzini indüksiyon EMF qiymati va belgisi elektromagnit induksiya qonuni bilan belgilanadi.

Oqim oʻzgarganda, kontaktlarning zanglashiga olib keladigan oqim mutanosib ravishda oʻzgaradi va magnit oqim ushbu kontaktlarning zanglashiga olib keladigan sirt orqali. Ushbu magnit oqimning oʻzgarishi, elektromagnit induktsiya qonuni tufayli, induktiv EMFNING ushbu pallasida qoʻzgʻalishiga olib keladi.

Ushbu hodisa oʻz-oʻzini indüksiyon deb ataladi. Shuni taʼkidlash kerakki, bu tushuncha oʻzaro indüksiya tushunchasi bilan bogʻliq boʻlib, goʻyo uning alohida holati.

Oʻz – oʻzidan indüksiyon EMF yoʻnalishi har doim shunday boʻlib chiqadiki, kontaktlarning zanglashiga olib keladigan oqim koʻtarilganda, oʻz-oʻzidan indüksiyon EMF bu oʻsishni oldini oladi (oqimga qarshi yoʻnaltirilgan) va oqim pasayganda-pasayish (oqim bilan yoʻnaltirilgan). Oʻz-oʻzini induktsiya qilish hodisasi yoʻq boʻlib ketish va oqim oʻrnatish jarayonlarining sekinlashishi bilan namoyon boʻladi.

Elektr tokining kuchini mexanikadagi tezlik va elektr induktivligini mexanikadagi massa bilan taqqoslashda EMF oʻz-oʻzidan indüksiyon inertsiya kuchiga oʻxshaydi.

Oʻz-oʻzini indüksiyon EMF qiymati (oʻzgaruvchan) tokning oʻzgarish tezligiga mutanosibdir i

L Proportsionallik koeffitsienti oʻz-oʻzini indüksiyon koeffitsienti kontaktlarning zanglashiga olib keladigan (lasan) deb ataladi.

Oʻz – oʻzini indksiya qilish va sinusoidal oqim

Lasan orqali oqib oʻtadigan oqimning vaqtga sinusoidal bogʻliqligi boʻlsa, lasan ichidagi oʻz-oʻzidan indüksiyon EMF fazada oqimdan orqada π/2 qoladi (yaʼni 90°) va bu EMF amplitudasi oqim amplitudasi, chastota va induktsiya ga mutanosibdir. Axir, funktsiyaning oʻzgarish tezligi uning birinchi hosilasi,

Induktiv elementlarni oʻz ichiga olgan ozmi-koʻpmi murakkab sxemalarni hisoblash uchun, yaʼni oʻz-oʻzidan indüksiyon kuzatiladigan qurilmalar (ayniqsa, toʻliq chiziqli, yaʼni chiziqli boʻlmagan elementlarni oʻz ichiga olmaydi) sinusoidal oqimlar va stresslar holatida murakkab impedanslar usuli qoʻllanadi yoki oddiyroq hollarda, kamroq kuchli, ammo aniqroq variant – bu vektorli diagramma usuli.

Eʼtibor bering, tavsiflangan barcha narsalar nafaqat toʻgʻridan-toʻgʻri sinusoidal oqimlar va kuchlanishlarga, balki deyarli oʻzboshimchalik bilan ham qoʻllanadi, chunki ikkinchisi deyarli har doim ketma-ket yoki Furye integraliga boʻlinishi va shu bilan sinusoidalga qisqartirilishi mumkin.

Bu bilan ozmi-koʻpmi toʻgʻridan-toʻgʻri aloqada oʻz-oʻzini induktsiya qilish hodisasini (va shunga mos ravishda induktorlarni) turli xil tebranish davrlarida, filtrlarda, kechikish chiziqlarida va boshqa turli xil elektronika va elektrotexnika davrlarida qoʻllash haqida gapirish mumkin.

Oʻz-oʻzini induktsiya qilish va oqimning sakrashi

Elektr zanjirida EMF manbai bilan oʻz-oʻzidan indüksiyon hodisasi tufayli, kontaktlarning zanglashiga olib kelganda, oqim bir zumda emas, balki bir muncha vaqt oʻtgach oʻrnatiladi. Shunga oʻxshash jarayonlar zanjir ochilganda ham sodir boʻladi, shu bilan birga (keskin ochilish bilan) oʻz-oʻzini indüksiyon EMF qiymati hozirgi vaqtda manba EMF dan sezilarli darajada oshishi mumkin.

Koʻpincha oddiy hayotda bu avtomobil ateşleme bobinlerinde ishlatiladi. Biroq, chiqish pallasida EMF ning batareyaning EMF dan oshib ketishi nafaqat oqimning keskin uzilishi, balki transformatsiya koeffitsienti bilan ham bogʻliq, chunki koʻpincha oddiy induktor emas, balki ikkinchi darajali oʻrash odatda bir necha baravar katta boʻlgan transformator lasan ishlatiladi burilishlar soni (yaʼni, aksariyat hollarda sxema oʻz-oʻzini induktsiya qilish orqali toʻliq tushuntiriladigan sxemaga qaraganda biroz murakkabroq; ammo, uning ishining fizikasi va bu versiyada qisman oddiy lasan bilan sxemaning ishlash fizikasiga toʻgʻri keladi).

Ushbu hodisa standart anʼanaviy sxemada lyuminestsent lampalarni yoqish uchun ham qoʻllanadi (bu yerda biz oddiy induktor – gaz kelebeği boʻlgan sxema haqida gapiramiz).

Bundan tashqari, agar oqim sezilarli indüktans bilan yuk boʻylab oqadigan boʻlsa, kontaktlarni ochishda oʻz-oʻzini indüksiyon fenomeni har doim hisobga olinishi kerak: EMF ning paydo boʻlishi kontaktlar va/yoki boshqa kiruvchi taʼsirlar orasidagi boʻshliqning buzilishiga olib kelishi mumkin, bu holda bostirish uchun, qoida tariqasida, turli xil maxsus choralarni koʻrish kerak. bobin (gaz kelebeği) terminallariga parallel.

OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil