Origami

Origami (yaponcha: 折り紙, lit.:„buklangan qogʻoz“) – dekorativ-amaliy sanʼat turi; yapon qogʻoz buklama sanʼati.

Origami yordamida tayyorlangan qogʻoz turna

Qogʻoz turnani yaratish jarayoni

Origami sanʼati qogʻoz ixtiro qilingan Qadimgi Xitoyga borib taqaladi. Origami dastlab diniy marosimlarda ishlatilgan. Uzoq vaqt davomida sanʼatning bu turi faqat yuqori sinf vakillari uchun amal qilgan, ular orasida qogʻozni buklash texnikasini egallash muhim belgi boʻlgan.

Klassik origami kvadrat qogʻoz varagʻidan yasalgan.

Bunda hatto eng murakkab mahsulotning buklash diagrammasini chizish uchun yetarli belgilar toʻplami mavjud. Belgilarning aksariyati 1954-yilda mashhur yapon ustasi Akira Yosidzava (1911–2005) tomonidan amaliyotga kiritilgan.

Klassik origami qaychi ishlatmasdan bitta varaqdan foydalanishni talab qiladi. Bunday holda, koʻpincha murakkab modelni buklash, yaʼni unga shakl berish yoki uni saqlab qolish uchun asl varaqni metilselyulyoz yoki PVA oʻz ichiga olgan yopishqoq kompozitsiyalar bilan singdirish qoʻllanadi.

Etimologiya

Yaponcha origami soʻzining oʻzi ikkita kichik yaponcha: „ori“ (ildiz feʼli „oru“), buklamoq va „kami“ – qogʻoz soʻzlarning birikmasidir. Yaqin vaqtgacha qogʻoz buklashning barcha shakllariga nisbatan origami soʻzi ishlatilmagan. Bundan oldin, oʻyin uchun qogʻozni yigʻish turli nomlar bilan maʼlum boʻlgan, jumladan, „orikata“ yoki „origata“ (), „orisue“ (), „orimono“ (), „tatamigami“ () va boshqalar.

Adabiyotlar

• Kunihiko Kasahara (1988). Origami Omnibus: Paper Folding for Everybody. Tokyo: Japan Publications, Inc. ISBN 4-8170-9001-4
• Kunihiko Kasahara and Toshie Takahama (1987). Origami for the Connoisseur. Tokyo: Japan Publications, Inc. ISBN 0-87040-670-1
• Satoshi Kamiya (2005). Works by Satoshi Kamiya, 1995–2003. Tokyo: Origami House
• Kunihiko Kasahara (2001). Extreme Origami. ISBN 0-8069-8853-3
• Michael LaFosse. Origamido : Masterworks of Paper Folding ISBN 978-1564966391
• Nick Robinson (2004). Encyclopedia of Origami. Quarto. ISBN 1-84448-025-9. A book full of stimulating designs.

Havolalar

• GiladOrigami.com, contains many book reviews
• WikiHow on how to make origami
• Origami USA, many resources, especially for folders in the USA
• British Origami Society, many resources, especially for folders in the UK
• Between the Folds, documentary film about origami and origami artists
• Lang, Robert „The math and magic of origami“ (video). TED ED (2008-yil fevral). 2013-yil 11-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 6-aprel.
• „See a NASA Physicist's Incredible Origami“ (en) (video). YouTube (2017-yil 16-mart). Qaraldi: 2022-yil 29-oktyabr.
• Engineering with Origami, YouTube video by Veritasium about uses of origami for structural engineering