Panjob to'y an'analari

 

Mudha, Jalandhardagi panjob to'yi

Panjob to'y an'analari - asrlar davomida rivojlangan marosimlar, qo'shiqlar, raqslar, taomlar va liboslar bilan panjob madaniyatining kuchli aksidir.

To'ydan oldingi an'analar

Rokka (unashtiruvdan oldin)

Roka - panjob to'ylari oldidan bo'lib o'tadigan eng muhim marosimlardan biri. Roka marosimi kelin va kuyovning oilasi va do'stlarining birligini anglatadi. Rokka marosimidada ikkala oilaning sovg'alari qabul qilinadi.

Kurmay (unashtiruv)

Unashtiruv - panjob to'ylarining muhim qismidir. Birinchidan, qiz odatda juda bezakli bo'lgan fulkari (juda bezakli dupatta) bilan qoplangan bo'ladi. Ba'zi oilalarda bu chunni avloddan-avlodga o'tib kelayotgan oilaviy merosdir. Kelinga zargarlik buyumlari ham sovg'a qilinadi va ularni onasi va qaynonasi taqishga yordam beradi. Xina pastasidan (mehndi) kichik bir nuqta omad uchun uning kaftiga surtiladi va halqalar almashinuvi bilan muhrlanadi. Kelinning otasi kuyovning peshonasiga tikka (peshona belgisi) surtib duo qiladi. Sovg'alar almashinuvi ikki oila o'rtasida amalga oshiriladi. Har bir ishtirokchi juftlikga shirinliklar yedirib qo'yish orqali tabriklaydi.

Dholki/sangeet

Kelinning oilasi tomonidan o'tkaziladigan bayram marosimi bo'lib, unda kuyovning oilasining bir nechta yaqin a'zolari taklif qilinadi. Kelinning oilasi dholak chalib, kuyov va uning oilasini ermak qiladigan qo'shiqlar kuylashadi. Hozirgi kunda odamlar DJlarni yollashadi va raqsga tushishadi, keyin esa kechki ovqat bo'lib o'tadi. Kelin va uning kuyovli uchun ayollar sanjiti/kokteyli o'tkazadi.

Mehndi

To'y oldidan oxirgi asosiy vazifa vaqtinchalik xina ( mehndi ) naqshlari bilan bezashdir. Bu ko'pincha sangeet marosimi bilan birgalikda o'tkaziladi. Mehndi san'atkorlari o'g'il va qizning uylariga chaqiriladi va mehendini oiladagi ayollar, kuyov va kelinning qo'llari va oyoqlari kaftlariga surtadi. Qizlar to'yga kiyishni rejalashtirgan kiyimga mos keladigan narsalarni tanlashlari uchun Bindi va bilakuzuklar bilan savat beriladi. Mehendi marosimi ziyofat muhitida o'tadi. Kelin va boshqa xonimlar qo'llari va oyoqlarida mehendi ( xina bezalari) qiladilar (ko'pchilik ayol va qizlar buni faqat qo'llarida qiladilar, lekin kelin buni ikkala qo'l va oyoqda qiladi). Kelin uchun go'zal bezatilgan mehendi bo'lajak qaynona tomonidan yuboriladi.

Umumiy marosimlar

Kelinning uyidagi marosimlar

Choora : To'y kuni qizning uyidagi marosimlar Choora marosimi bilan boshlanadi. Marosimni o'tkazishda eng keksa tog'a va xolalar muhim rol o'ynaydi. Choora asosan qizning tog'asi tomonidan sovg'a qilingan qizil bilakuzuklar to'plamidir. Odamlar choorani ushlab, qizning kelajakdagi turmushi uchun eng samimiy tilaklarini bildiradilar. Bundan tashqari, ular kelinning ustiga gul barglarini sepadilar. Shundan so‘ng qizning tog'asi, xolasi, dugonalari va amakivachchalari qiz taqadigan bilaguzukga kalira (kumush, tilla yoki tilla bilan qoplangan an’anaviy bezaklar) bog‘laydilar.

Mayian marosimi

Mayian : Bu panjob to'ylaridan bir kun oldingi tayyorgarlik marosimi. Bu marosim juftlikning ota-onalari uyida o'tkaziladigan kechgi festival. U ko'plab marosimlardan iborat: Batna, Choora, Jaggo mushakbozlik va ba'zan Sangeet va Mehndi. Mayian to'ydan bir kecha oldin bo'lib o'tadi va ishtirokchilar Panjobning qaysi qismidan ekanligiga qarab nishonlanadi. 

Vatna/Haldi : To'rtta chiroq yoki diyas yonadi va kelin ularga qarama-qarshi o'tiradi. Yoritgichlarga doimiy ravishda moy quyiladi, shunda diyasning porlashi kelinning yuzida aks etadi. Vatna kelinning do'stlari va qarindoshlari tomonidan kurmal kukuni va xantal yog'idan tayyorlangan xamirni kelinning butun tanasiga surtishni o'z ichiga oladi. Bu kelinning hayotining eng unutilmas kunida yanada chiroyli ko'rinishi uchun amalga oshiriladi. Bu marosim kelinning to'ydan bir necha kun oldin eski kiyimlarida uyda qolishini talab qiladi. Ubtan  kelin va kuyovning tanasida, ayniqsa, yuzlarida porlashi kerak. Bu an'ana ba'zi madaniyatlarda Shaint nomi bilan ham tanilgan. Ushbu marosimdan so'ng, kelin va kuyov to'y marosimiga qadar bir-birlari bilan uchrashishdan cheklanadi.

Panjobiy shagun ro'yxati

Ghara gharoli : kelinning bhabisi(akasining xotini) tomonidan kelinning hammomi uchun bezatilgan ko'za dasuv ( gadoli ) keltiriladi. Ghara gharoli marosimida kelinning tug'ishgan aka-ukalari yoki ularning turmush o'rtoqlari yaqin atrofdagi ibodatxonaga tashrif buyurib, ko'zani muqaddas suv bilan to'ldirib keladi. Keyin qiz bu muqaddas suv bilan yuvinadi. Shundan so'ng, kelin to'y libosini kiyadi. Ghara gharoli va vatna marosimlari kuyovning uyida ham bo'lib o'tadi. Lekin u yoqda kuyovning qaynsinglisi ko‘za suv olib keladi. An'anaga ko'ra, ularning to'y liboslarini o'zlarining amakilari tomonidan sovg'a qilinadi.

Jaggo marosimi

Jaggo : Ushbu marosimda oila chiroyli bezatilgan to'yxonada raqsga tushadi va qo'shiq aytadi. Jaggo kechaning oxirgi soatlarida nishonlanadi. Mis yoki misdan yasalgan khadaa degan idishni diveh (sopol chiroqlar) bilan bezatib, ustiga xantal moyi solib yoqadilar. Kelin yoki kuyovning xolasi ( mami ) uni boshiga ko'taradi, boshqa ayol esa qo'ng'iroqli uzun tayoqni silkitib ko'taradi. Keyin ayollar boshqa do'stlari va oilalarining uylariga boradilar; shirinliklar va ichimliklar bilan kutib olingandan so'ng, ular u joyda raqsga tushishadi va davom etadilar. Bu shodlik, raqslar, mushakbozlik va taomlar bilan to'lgan baland shovqinli marosimdir. Bu marosim Pokistonda ham o'tkaziladi.

Kuyovlar uyidagi marosimlar

Sarvala : Yosh jiyani yoki amakivachchasi kuyov bilan bir xil kiyim kiyadi. U sarvala (kuyovning qo'riqchisi) deb ataladi va unga hamroh bo'ladi.

Sarbalasi bilan ot minayotgan kuyov

Sehra : Kelinning uyi kabi, Vatna va Ghara gharoli kuyovning to'y libosini kiyishi bilan birgalikda kechadi. Kuyov to'y libosini kiyib olgandan so'ng, puja o'tkaziladi. Shundan so'ng, kuyovning opasi kuyovning boshiga sehra bog'laydi. Sehrabandi marosimi tugagach, tadbirga guvoh bo'lganlarning barchasi omad timsoli sifatida bolaga sovg'alar va naqd pul berishadi.

Sehrali kuyov

Varna - yomon ko'zlardan saqlanish uchun kerak bo'ladigan marosim. Kuyovning bhabisi uning ko'zlariga surma (kohl) suradi.

Ghodi chadna - kuyov tarafdagi yakuniy marosim. Kuyovning opa-singillari, amakivachchalari uning otini boqib, bezab turishadi. Yomon ko'zdan saqlanish uchun odamlar naqd pul ishlatadilar va Varna marosimini o'tkazadilar. Keyin naqd pul kambag'allar o'rtasida taqsimlanadi. Shundan so'ng bola otga chiqib, uyidan to'yxonaga jo'naydi.

Ghodi chadna

Milnidagi sikh kuyovi

Milni so'zma-so'z "tanishuv" degan ma'noni anglatadi. Sikh nikohini o'qish Ardas Sikh oyatlariga g'amxo'rlik qilish uchun mas'ul shaxs tomonidan amalga oshiriladi, so'ngra oilalardagi keksa erkaklarning rasmiy tanishtiruvi bo'lib o'tadi. Misol uchun, ikkala katta chacha (amaki) yig'ilib, gulchambarlarini o'zaro almashishadi. Milni marosimida qizning qarindoshlari yoshning kamayishi tartibida kuyovning yaqin qarindoshlariga shagun (omad belgisi) berishadi. Naqd pul va kiyim-kechak sovg'a qilinadi.

Jaimala/Varmala : Milnidan keyin kelin va kuyov oila turgan doiraning o'rtasiga kelib, bir-birlariga guldan yasalgan varmala - gulchambar taqib qo'yishadi, ular bir-birlarini qabul qiladilar , sevadilar va birgalikda yashaydilar. Kelin va kuyovning do'stlari va qarindoshlari ushbu quvonchli voqeani nishonlash uchun hazil va o'yin-kulgi bilan shug'ullanishadi. To'y marosimini o'tkazish uchun qulay vaqt yoki muddat belgilanadi.

Hindu kelin va kuyov

Kanyadaan va Fer : Kelinning otasi yigitning barmog'iga uzuk taqadi va keyin qizini yigitga topshiradi. Ushbu marosim Kanyadaan deb nomlanadi. Kanyadaandan keyin feralar boshlanadi. Feralar muqaddas olov, agni oldida sodir bo'ladi. Shundan so'ng kuyov qizning soch qismiga Sindur qo'yadi va Mangalsutra Rasam bo'lib o'tadi, bu yerda kuyov qizning bo'yniga munchoqli marjonlarni, ya'ni mangalsutrani bog'laydi. Bu marosimlarning barchasi tugagach, er-xotin o'rnidan turib, oiladagi barcha oqsoqollarning hoki poyini olib, baxtli turmush qurish uchun ulardan duo oladilar. Hind panjobiy to'yida Agni (muqaddas olov) odatda to'rt marta aylaniladi.

Sikh Anand Karajda laavaan

Sikh to'ylarida kelin va kuyov laavaan deb nomlangan Guru Granth Sahibni to'rt marta aylanishadi. Bu ular nafaqat bir-birlarini ikki tanada bir jon sifatida ko'rishga va'da berishlarini va sikh nikohidagi ideallikni, balki Guruni nikohlarining markazi sifatida ko'rishlarini anglatadi. Sikhlar nikoh marosimining hech bir qismida pujalar qilmaydi.

Joota chupai so'zma-so'z "oyoq kiyimlarini yashirish" degan ma'noni anglatadi. Kelinning opa-singillari poyabzal o'g'irlash bilan shug'ullanadilar. Bu qiziqarli an'ana bo'lib, unda qizlar poyabzalni qaytarish evaziga haq olishadi. Ular Kalexarisdan kelinning opa-singillari uchun oltin, amakivachchalari uchun kumush talab qiladilar.

To'ydan keyingi marosimlar

Uzuk topish marosimi

Vidaai/Doli : Vidaai kelinning o'z ota uyidan ketishini bildiradi. Odatga ko'ra, kelin boshiga phulian yoki guruch tashlaydi. Bu urf-odat uning ota-onasiga yaxshi tilaklarini bildirishini anglatadi. Bu an'anaviy qayg'uli marosimda kelin ota-onasi, aka-ukalari, opa-singillari va qolgan oila a'zolari bilan xayrlashadi. Keyin uning akalari va erkak amakivachchalari uni turmush qurgan ayol sifatida yangi hayotini boshlash uchun o'z uyiga olib ketishni kutayotgan erining oldiga olib boradilar. Uning qarindoshlari bu yurishdan keyin tangalar tashlashadi. An'anaga ko'ra, qaynona ko'pincha Doliga kelmaydi va o'g'li va yangi xotinining kelishini kutib olish uchun uyda tayyorgarlik ko'radi.

Qaynona qo'lida bir stakan suv bo'ladi, u bu suv bilan kelinni yangi qizi sifatida qabul qilish va duo qilish ramzi sifatida bahu atrofida 3 marta aylanib, so'ng kelinni uni ichishga taklif qiladi.

Kuyovning uyida kuzatiladigan marosimlar

Yigitning uyida ziyofat : Yangi turmush qurganlar pani bharna deb nomlangan marosimda kutib olinadi. Shunda kelin uyga kirishdan oldin kirish eshigining yon tomonlariga qo‘yilgan sarson ka telni (xantal moyi) o‘ng oyog‘i bilan tepishi kerak bo'ladi. Keyin eri bilan birga u o'z xonasida puja taklif qilishi kerak. Keyin ular matha tekna deb nomlangan marosimda oqsoqollarning hoki poyini oladilar. Kechqurun qolgan vaqtni an'anaviy o'yinlarni o'ynashga sarflanadi.

Phera Dalna : Yangi turmush qurganlar to'yning ertasi kuni kelinning ota-onasi uyiga tashrif buyurishadi. Odatda ularni kelinning akasi yoki ukasi olib keladi.

Muhim to'y qo'shiqlar

Pokistonlik panjobliklar to‘yda

Kuyov tomoni qo'shiqlari

• Mangane di geet : unashtirilgan paytda kuylanadi
• Maneve de gaon : kuyovni kutib olish uchun kuylanadigan qo'shiqlar
• Gharouli de geet : to'ydan oldin kelin yoki kuyovning hammomi uchun ko'zani ( gharoli ) to'ldirganda kuylanadi.
• Chounki charanvele de geet : kuyov chounki yog'och cho'milish o'rindig'ida o'tirganida aytiladigan qo'shiqlar
• Suhag : kelinning ota-onasini va bolaligining baxtli kunlarini madh etib, kelajakdagi baxtli kunlarni intiqib kuylanadi.
• Jaggo : qo'shnilarni to'yga chaqirish uchun marosim qo'shig'i
• Churra charan vele da geet : chura tantanali bilakuzuklarini kelin taqib yurganda kuylanadi.
• Janj : janj nikoh marosimi kutib olinayotganda aytiladi
• Milni : ikki tomonni marosim bilan tanishtirishda kuylanadi
• Ghenne de geet : kelin taqinchoqlar bilan bezatilganida kuylanadi
• Siftan : kuyovni madh etuvchi qo'shiq
• Chhandh : she'riyatdan, quvonch qo'shiqlaridan iborat

Sitthniyan (hazil qilinadi)

• Kuyov kutib olinayotganda aytiladigan qo'shiq
• Wari yoki kuyovning sovg'alari ko'rgazmaga qo'yilganda aytiladigan qo'shiq
• Kuyovning ziyofatga o'tirganida aytiladigan qo'shiq
• Daaj, sep yoki kelinlik sovg'alari ko'rsatilganda aytiladigan qo'shiq

Boshqalar

• Lavan Phere : haqiqiy to'y marosimi vaqtida kuylanadi
• Maiya : qiz to'yga tayyorgarlik ko'rayotganda va uyda ayollar cho'milayotganda kuylanadi. Bu erkaklarga ham, ayollarga ham tegishli.
• Vedi de geet : nikoh pandalini o'rnatish paytida kuylanadi
• Xatt : onaning bobosi va buvisi ag'darilgan tokra yoki savatda kelinga sovg'a berishgan paytda kuylanadi.
• Pani vaarna : kelinni yangi uyida kutib olish
• Bidaigi : kelinni dolida jo'natishda kuylanadi
• Ghughrian : kuyovning uyiga doli kelganda kuylanadi
• Shahana : Mirasis kuyovni maqtab kuylanadi
• Til Methre : kelinni kutib olish va uni oilaga yo'naltirish paytida kuylanadi
• Pattal : ovqatdan oldin aytiladigan qo'shiq

Yana qarang

• Hindistonda uylangan
• Sikh to'yi
• Panjob madaniyati
• Hind to'y fotosurati
• Hind to'y qo'shiqlar