Pedagogik psixofiziologiya

Pedagogik psixofiziologiya bu- psixofiziologiyaning amaliy sohasi bo'lib, oʻquvchilarning psixofiziologik mexanizmlarini, individual psixologik va psixo fiziologik xususiyatlarini hisobga olgan holda bilim, koʻnikma va malakalarni muvaffaqiyatli yetkazib berish va oʻzlashtirish qonuniyatlari va shartlarini oʻrganadi.

Pedagogik psixofiziologiyaning ob'ekti, predmeti va vazifalari

Ob'ekt: ta'lim jarayonida insonning o'zgarishlari.

Mavzu: Psixik jarayonlar va shaxsning o'quv jarayonidagi holatlarining funktsional holatini ta'minlovchi fiziologik mexanizmlar va qonuniyatlar.

Vazifalar:

• Insonning funktsional holati va uning turli yosh bosqichlarida o'quv jarayonida tartibga solinishi
• Shaxsning tipologik va individual-shaxsiy psixofiziologik xususiyatlarining mashg'ulot samaradorligiga ta'siri.
• Ta'limni tashkil etishning tashqi shakllarining ta'siri va o'qituvchining talabaning psixofiziologik parametrlariga ta'siri.
• Ta'lim jarayonida inson rivojlanishining me'yoriy chegaralari va xavflarini aniqlash
• Turli yosh bosqichlarida o'quv jarayonida shaxsning o'zini maksimal darajada oshkor qilish shartlarini aniqlash
• Talabaning funktsional holatini nazorat qilish va o'zini o'zi boshqarish mexanizmlarini aniqlash
• Turli yosh davrlarida ta'limning turli bosqichlarida o'quvchi shaxsi tuzilishidagi markaziy asab tizimining faoliyati va kognitiv jarayonlar o'rtasidagi bog'liqlik qonuniyatlarini aniqlash.
• Talabaning funktsional holatini tartibga solishning psixofiziologik mexanizmlarini diagnostika qilish usullarini ishlab chiqish
• Ta'lim tizimining barcha bosqichlarida o'quv jarayonini yanada takomillashtirishning psixofiziologik asoslarini ishlab chiqish va boshqalar.

Mintaqaning shakllanish tarixi va muammolari

Ta'lim jarayoni ushbu hodisaning o'ziga xos xususiyatlari: murakkabligi, ko'p qirraligi, ko'p komponentliligi tufayli pedagogika, sotsiologiya, fiziologiya, tibbiyot, boshqaruv nazariyasi, ijtimoiy, yosh, pedagogik psixologiya kabi ko'plab fanlarning o'rganish ob'ekti hisoblanadi. Shu bilan birgalikda, pedagogik psixologiya an'anaviy ravishda o'rganish, o'quvchining bilish faoliyati muammolari bilan shug'ullangan. Lekin, lmiy bilishning hozirgi bosqichi ham integratsiyaga (boshqa bir ilmiy sohalar bilan bog'lanish), ham differentsiatsiyaga (aniq fanlar doirasida aniqlangan hodisa va qonuniyatlarni chuqurroq o'rganishga) qaratilgan ilmiy tadqiqotlarning kengayishi hamda chuqurlashishi bilan tavsiflanadi. Pedagogik muammolarni hal qilish faqat uning tarkibiy qismlarining yaxlit majmuini (biologik komponentdan jamiyatdagi ijtimoiy o'zaro munosabatlarning eng yuqori shakllarigacha) ko'rib chiqish va ilmiy sohalarda fanlar aro tadqiqotlarning umumiy metodologiyasini shakllantirish va shunga mos ravishda, pedagogik amaliyotda ta’lim sifati va samaradorligini oshirish uchun muhim bo‘lgan yangi yondashuvlarni yaratish uchun tabiiy va ijtimoiy fanlar o‘rtasidagi istiqbolli aloqalarni rivojlantirish.

Ta'lim va pedagogik psixofiziologiyaning bor muammolaridan biri o'quv jarayonini boshqarish, o'quv rejimlarini tanlash va tanlangan rejimlarning muvaffaqiyatini baholash muammosi hisoblanadi. Pedagogika va pedagogik psixologiyada tanlangan pedagogik dasturning samaradorligi o'zlashtirilgan bilim va tushunchalar haqida hisobot berishning turli shakllari, masalan, test orqali baholanadi. Shu bilan birga, o'rganish miya tuzilmalari tomonidan ta'minlanishiga qaramasdan, mashg'ulotlar sama-ra-dor-li-gi-ning psixofiziologik jihati va olingan bilimlarni mustahkamlash muvaffaqiyati hech ham hisobga olinmaydi.

Shun kabi, B. G. Ananiev pedagogikaning asosiy muammosi bo'lgan - ta'limni optimallashtirish muammosini alohida ko'rsatdi. Pedagogik psixofiziologiyadagi bu muammo o'qituvchi tomonidan tanlangan mashg'ulot rejimi biologik mezonlar nuqtai nazaridan optimal va izchilmi/, u "biologik narx"mi?, ya'ni biz o'qitish jarayonida energiya sarfini hisobga oladimi?, degan savol orqali ko'rib chiqiladi. O'quvchilarning funktsional holatidagi o'zgarishlar orqali baholash mumkin.

Shuningdek, ilmiy bilimlarning ushbu sohasini rivojlantirish, o'quv jarayonida insonning miyasining mexanizmlari va potentsial imkoniyatlarini, shuningdek, kognitiv faoliyati bilan bog'liq bo'lgan analizatorlar va boshqa tizimlarni aniqlashga qaratilgan. Rivojlanishning ahamiyati- kelajakda shaxsni tarbiyalash va tarbiyalash muammolarini muvaffaqiyatli hal qilish va nazariy ahamiyatga ega - shaxsning aqliy rivojlanishiga va uni o'rganish jarayonlariga to'g'ridan-to'g'ri ta'sir qiluvchi psixo-fiziologik xususiyatlarni hisobga olishdan iborat. .

Pedagogik psixofiziologiya doirasida uchta muhim mavzu ajratilgan:

1. Stressning o'quv faoliyatiga ta'siri.
2. Ta'limdagi individual farqlarni aniqlash va hisobga olish.
3. O`quv jarayonida talabaning funksional holatini kuzatishda axborot texnologiyalaridan foydalanish.

Pedagogik psixofiziologiyada stress va xavotirni o'rganish

Ta'lim jarayonidagi muhim mavzulardan biri - stressning ta'siri va uning ta'limga ta'sir qiladigan oqibatlari, xususan, salbiy ta'siri. Stress o'quv jarayonining o'ziga ham, kognitiv faoliyatning muvaffaqiyatli kechishiga hamroh bo'lgan omillarga kumulyativ ta'sir ko'rsatadi: kognitiv jarayonlarning rivojlanishi va uning borishi, bolaning bir shaxs sifatida shakllanishi, uning individual faoliyat uslubining shakllanishi. Stressdan tashqari boshqa, o'quv faoliyatiga yuqori individual tashvishlar va simpatik tizimning reaktivligining kuchayishi sal'biy ta'sir ko'rsatadi: bunday xususiyatlarga ega o'quvchilar stress reaktsiyasini va aqliy faoliyatning buzilishini boshdan kechirish ehtimoli ko'proqdir. Bu ko'rsatkich odatda imtihon stressi bilan uzviy bog'liq.

Pedagogik psixo-fiziologiyaning o'ziga xosligi psixo-fiziologik tadqiqot usullaridan qo'llash tufayli stressning ta'limga ta'sirini o'rganishga juda katta yordam berdi. J. Spinks imtihon stressining rivojlanishining taxminiy prognozi bo'lgan psixofiziologik xususiyatlarni o'rganishni o'tkazdi. Simpatik tizimning faollashishi tananing psixofiziologik reaktsiyasiga ko'ra qayd etilgan - elektrodermal reaktsiyaning takrorlanuvchi tovush ohangiga moslashish tezligi va kaftdagi terlash darajasi. Yozgi ta'til paytida terining tovush o'tkazuvchanligining o'zgarishi sifatida ifodalangan reaktsiyaning asta fiksatsiyasi o'quv yili boshida va sessiyaning davomida tupuriqdagi immuno globin miqdorining pasayib ketishi bilan bog'liqligi aniqlandi. Tekshiruv paytida simpatik faolligi yuqori bo'lgan odamlar immunitet tizimining faoliyatini bostiradi.

Shuningdek, tananing reaktsiyasini hisobga olish uchun psixofiziologik yo'llardan foydalanish odamning stressli vaziyatdagi individual farqlari tufayli reaktsiyasini oldindan bilish imkonini beradi, bu mashg'ulotda e'tiborga olish juda zarur.

Ta'limdagi individual farqlar

SSSR Pedagogika fanlari akademiyasining Psixologiya va rivojlanish fiziologiyasi kafedrasi byurosining yig'ilishida "Psixofiziologik tadqiqotlarning o'quv psixologiyasi uchun ahamiyati" mavzusiga bag'ishlangan muhokamada E. VA. Golubeva Psixologiyaning har bir bo'limi ma'lum bir masala bilan bog'liq va bu masaladan chalg'itish "har qanday ilmiy tadqiqotda vaqtinchalik o'zini o'zi cheklash, tabiiy" deb hisoblanganligi sababli, barcha psixologiyada individual farqlarni hisobga olishning fundamental ahamiyatini ta'kidladi. Shuningdek, o'qituvchining pozitsiyasi, munosabati va o'qituvchilar tarkibini har bir bolaga individual yondashuvni hisobga olgan holda bolalar guruhini boshqarish bo'yicha bilimlar bilan jihozlash zarurati ham juda muhimdir. Shaxsiy xususiyatlarni hisobga olish kerak, chunki ularni hisobga olgan holda tuzilgan mashg'ulotlar samarali bo'ladi, chunki u o'rganishga qiziqishni chuqurlashtirishga va kognitiv motivatsiyani rivojlantirishga yordam beradi. Va o'quvchilarning funktsional holatlarini tartibga solish mexanizmlari bilan bog'liq bo'lgan individual farqlar bu hodisalarni ta'minlaydi.

Ta'lim jarayonida funktsional holatga ta'sir o'tkazuvchi pastdagi omillarni ajratib ko'rsatish mumkin:

• hal qilinayotgan muammoning mazmuni,
• daraja, qiyinchilik darajasi,
• insonning uni muvaffaqiyatli hal qilishdan manfaatdorligi,
• ijobiy va salbiy mustahkamlashning kuchi va tabiati,
• talabaning individual xususiyatlari.

Shunday qilib, pedagogik psixofiziologiya oldida ta'lim jarayonidagi funktsional holatni kuzatish, individual psixofiziologik ko'rsatkichlarni baholash va optimal bo'lmagan funktsional holatlarga ta'sir qilish va pedagogik psixologiyada mavjud bo'lgan o'quv natijalarini aniqlash vazifasi turibdi. . Ta'lim jarayoni doirasida ushbu vazifalarning bajarilishini ta'minlash uchun kompyuterlashtirilgan baholash orqali o'quv jarayonining muvaffaqiyati ko'rsatkichini aniqlash va uni nazorat qilish imkonini beradigan o'quv maydonlarini kompyuterlashtirish uchun sharoitlarni yaratish maqsadga muvofiqdir. Kompyuterlashtirish ham o'rganishni individual-lashtiradi. Misol uchun,tajovuz,depressiya , tashvish, xolatlarini kuzatish va uni aniqlash, o'rganishga pssiv munosabatni yanada to'g'irlay olish, bu himoya refleksini faollashtirishi mumkin. Bu esa o'z navbatida ma'lum bir o'quv mavzusiga nisbatan salbiy(passiv) munosabatlarni shakllantirishi mumkin.

N.ga ko'ra, ikki bosqichli o'rganishni boshqarish sxemasi. N. Danilova: olingan bilimlar natijalariga ko'ra va individual funktsional holatni kuzatish natijalariga ko'ra.

N. N. Danilova psixo-fiziologik parametrlarni ush bu nazoratni amalga oshirish va bilimlarni ikki bosqichli o'rganishni boshqarish sxemasi shaklida o'zlashtirish g'oyasini rasmiylashtiradi.

Diagrammada siz o'ng va chap, yuqori va pastki qismlarni ajrata olasiz:

• o'ng tomon: ma'lumotni qayta ishlaydigan va o'rganishni ta'minlaydigan murakkab tirik tizim
• chap tomon: stimulyatsiya bloki
• yuqori: bilimlarni o'zlashtirishdan o'rganishni boshqarish
• pastki qism: davlatning psixofiziologik ko'rsatkichlarini nazorat qilish

Shuningdek, o'quvchining hozirgi vaqtdagi holatini psixofiziologik ma'lumotlarga ko'ra nazorat qilish mavjud bo'lib, u qabul qilingan mustahkamlashni (salbiy yoki ijobiy), ijobiy yoki salbiy his-tuyg'ularni shakllanishini va EEG tomonidan qayd etilgan miya bioritmlarini qayd qlishni hisobga oladi va shu bilan, axborot yukining mazmuni, tezligi va kattaligi funktsional holatga qarab tartibga solinadi.

1988-89 yillarda. Psixofiziolog K. Mangina maktab sharoitida oʻquv jarayonini optimal holat yoʻlagida yaʼni oʻquvchilarning optimal funktsional xolatini doimiy qoʻllab-quvvatlagan holda oʻtqazish orqali optimallashtirishga harakat qilgan va funksional holatni boshqarish va uni saqlab qolish koʻrsatilgan. optimal holatning koridorida rivojlanishda kechikishlar bo'lgan bolalarda ham o'rganish samaradorligini oshirish mumkin.