Personalizm

Personalizm (lot. persona — shaxs) — falsafiy yoʻnalish. Unga koʻra, odam fiqolovchi mavjudot emas, harakat qiluvchi, muayyan mavqeni egallovchi shaxsdir. P. 20-asrning boshlarida Rossiya (N. A. Berdyayev, L. Shestov) va AQSH da (B.P.Boun) vujudga kelgan. P.ning markazida shaxs tushunchasi turadi. Xususan, bilish nazariyasida shaxs bilish jarayonining ishtirokchisi sifatida qaraladi. Shu maʼnoda Nitsshepyap keyin barcha falsafa u yoki bu darajada shaxslashtirilgan. Falsafiy antropologiyani ham P.ning namoyon boʻlishi shakli deb hisoblash mumkin. Etikada P. deganda individual qadriyatlarni boshqa axloqiy qadriyatlardan afzal deb hisoblash tushuniladi.

Kengroq maʼnoda, shaxsiyat — bu inson mavjudligining eng yuqori shakli sifatida tan olinadigan falsafiy munosabat. Shu bilan birga, shaxsiyatni Individualizmdan farqlash kerak. Lakroix, Jan (falsafachi), "inson har doim boshqa shaxslar yashaydigan dunyoda yashaydi, „men“ biri boshqalar bilan, ikkinchisi esa „men“ bilan" degan. Shaxsiyat — bu tashqariga chiqishi kerak boʻlgan ichki tarkib. Bu hech qanday tarzda „men“ ni inkor etmaydi: biz boshqalarni haqiqatda qanchalik koʻp sevsak, oʻzimizni shunchalik yaxshi koʻramiz, oʻzimizni shunchalik sevamiz, boshqalarni ham shunchalik sevamiz". Shuning uchun biz shaxsiyatning turli shakllari mavjudligi haqida gapirishimiz mumkin, ular orasida ateistik personalizm ham bor boʻlishi mumkin. J.Lakroixning fikricha, "personalizm so‘zning to‘g‘ri maʼnosida falsafa emas. Yoki, agar xohlasangiz, bir xil ilhom bilan oziqlanadigan, lekin undan turli xil, koʻp jihatdan bir-biriga oʻxshamaydigan taʼlimotlarni keltirib chiqaradigan bir emas, balki bir nechta falsafiy shaxsiyat tushunchalarining mavjudligini uchratish mumkin: masalan, boshqa koʻp narsalarni eslatib oʻtmaganda shaxsiyatning ateistik va nasroniy tushunchalari mavjud.