Ponchik
Ponchik yoki yumshoq bulka non — dumaloq yoki halqa shaklidagi, yogʻda qovurilgan, mahsulot yoki mahsulotsiz non mahsulotlar[1]. Ko'pincha sabzavot yoki mevalar bilan to'ldirilgan ponchiklar ''benye'' deb ataladi.
 Shakar kukuni bilan ponchiklar | |
| Asosiy komponentlari | Xamir, yog', shakar |
|---|---|
Tor maʼnoda yumshoq bulka non — o‘rtasi teshik, mahsulot bilan to‘ldirilmagan ponchik. Teshik shunday yaratilganki, issiq yogʻdan olingan ponchik novda ustiga oʻraladi, undan keyin mahsulot sumkaga yoki xaridor uchun plastinkaga joylashtiriladi.
Ponchik mahalliy navlari — qovurilgan pampushka (ukrain), baursak (turk), kabartma (bolgar), lukoumades (yunon-turk), "non bunches " (fransuz va bavariya), berliner (nemis), smultring (norveg), sufganiya (isroillik).
Kelib chiqish turlari
tahrirZamonaviy ponchiklarning kelib chiqishi haqida koʻplab afsonalar mavjud.
- Ponchik (oliekoek, keyinchalik oliebol) qadimgi nemislar tomonidan Yule uchun tayyorlangan. Bu vaqtda maʼbuda Perxta yovuz ruhlar bilan oʻralgan holda, ovqatlanish uchun biror narsa izlab erga tushadi. U esa o‘z rizqini olish uchun qilich bilan odamlarning qornini kesib tashlaydi. Ammo agar siz yogʻli ovqatlarni isteʼmol qilsangiz, Perxtaning qilichi uning qurbonlarini siljitadi[2].
- Retsept yahudiylarning anʼanalariga asoslanib , Quddus maʼbadidagi menora-shamdonlarga quyilgan muqaddas yogʻning xotirasini saqlab qolish uchun maxsus bulkalar tayyorlashdir.
AQShda ponchiklar
tahrirQoʻshma Shtatlar aholisi uchun Ponchik (donat) milliy oshpazlik ramzlaridan biridir. Indiana-Purdue universiteti (Indianapolis, AQSh) antropologi doktor Pol R. Mallins „Glazed America: A History of Ponchik“ kitobini nashr etdi. U ushbu mahsulotdan misol tariqasida Amerikada isteʼmol madaniyatining rivojlanish tarixini oʻrgangan. Doktor Mallins zamonaviy ponchikning Amerika qirgʻoqlariga XVIII asrning boshlarida, Nyu-York va boshqa shaharlarda Gollandiyalik pirojnoe olykoek paydo boʻla boshlaganida kuzatilgan. Ponchiklar haqida birinchi oshxona kitobi 1803-yilning ingliz toʻplami boʻlib, ponchiklarni Amerika retsepti sifatida tasniflagan. XIX asrning oʻrtalariga kelib, Ponchik bugungi ponchikga oʻxshab koʻrinishi va taʼmiga ega boʻlib, anʼanaviy amerikalik pishiriq sifatida qabul qilingan. XX asrning boshlarida ishlab chiqarishni mexanizatsiyalashtirish boshlandi, bu un mahsulotlariga ham taʼsir qildi. 1920-yillarda ponchiklarning aksariyati avtomatik mashinalar yordamida, katta miqdorda va juda arzon narxlarda tayyorlanar edi. Ishlab chiqarishi asosan kasaba uyushmalari tomonidan nazorat qilinadigan simitlardan farqli oʻlaroq, ponchiklar koʻp miqdorda Qoʻshma Shtatlar boʻylab tarqaldi va mintaqaviy va milliy chakana savdo tarmoqlarida sotildi. Krispy Kreme 1937-yilda ochilgan, keyin esa 1950- yilda mashhur Dunkin Donuts[3]. Tez orada Bill Rosenbergning Dunkin Dontus xalqaro ponchik qahvaxonalar tarmogʻi koʻplab mamlakatlarni zabt etdi. 1938-yildan boshlab, har iyun oyining birinchi juma kuni Qoʻshma Shtatlar Birinchi jahon urushi paytida askarlar uchun ponchiklar tayyorlagan aʼzolar sharafiga Najot armiyasi tomonidan yaratilgan Milliy Ponchik kunini nishonlaydi[4].
Rossiyada ponchiklar
tahrir
Qadimgi davrda Ponchiklarning yogʻda qovurilgan har qanday turi xamir mahsulotlari deb ataldi. Svyatoslav Loginov tadqiqotiga koʻra, XX asr boshlariga qadar „Ponchik“ va „yumshoq bulka non“ rus tilida turli qandolatchilik mahsulotlarini bildirgan:
Sovet davrida yumshoq bulka non deb ataladigan mahsulot Moskvada ponchik deb atala boshlandi. 1939-yilda Leningradda nashr etilgan „Mazali va sogʻlom oziq-ovqat toʻgʻrisida“ kitobida ponchik ichida teshik boʻlishi shartligi taʼkidlangan:
Tayyor xamirni 1/2 sm qalinlikda yoyib, doiralarni stakan yoki tirqish bilan kesib oling. Kichikroq tirqish bilan har bir doiradan oʻrtasini olib tashlang, shu bilan xamirga halqa shaklini bering.
2018-yil 3-avgustda Kemerovo viloyatining Osinniki shahrida Rossiyadagi eng yirik[5] gilos koʻrinishidagi ponchik qandolat mahsulotlari taqdim etildi. Hammasi boʻlib, mahsulotni yigʻish uchun 22 830 ta ponchik ishlatilgan. Ponchiklarning umumiy ogʻirligi 1060,3 kg ni tashkil etdi.
Manbalar
tahrir- ↑ Товарный словарь 1959.
- ↑ „Oliebollen: Welcoming the New Year with a Dutch Tradition“. 2017-yil 26-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 21-oktyabr.
- ↑ „Glazed America: IUPUI anthropologist examines doughnut as symbol of consumer culture“ (2008-yil 21-iyul). 2019-yil 15-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 15-avgust.
- ↑ Kevin Fagan. „A holey holiday - National Doughnut Day“ (en-US). SFGATE (2009-yil 6-iyun). 2020-yil 29-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-oktyabr.
- ↑ „Самое большое кондитерское изделие из пончиков в России“. Книга рекордов России. 2018-yil 7-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 7-avgust.
Adabiyot
tahrir- Ponchiki // Tovarniy slovar / I. A. Pugachyov (glavniy redaktor). — M.: Gosudarstvennoe izdatelstvo torgovoy literaturi, 1959. — T. VII. — Stb. 263—264. — 563 s.
- Buteykis N. G., Kengis R. P. Ponchiki moskovskie. Ponchiki s povidlom // Prigotovlenie muchnix konditerskix izdeliy. — M.: Ekonomika, 1965. — S. 191—193. — 252 s. — 45 000 ekz.
Havolalar
tahrir- Kanada restorani mehmonlarga 100 dollarlik Ponchik taklif qildi (2015)
- „Buning hammasi teshik haqida“ — Business Journal maqolasi[sayt ishlamaydi] (mavjud havola)
- Matvienko puxta Arxivnaya kopiya yoʻq qilishga ruxsat bermadi. (Wayback Machine saytida 2018-08-12 sanasida arxivlangan)
- Lush Piter: shlyuzdan hisobot
- Ponchiks va Ponchiks (pazandachilik va filologik tadqiqotlar)
- Afsonaviy puff pastry oʻzining yubileyini nishonladi