Qalʼa-i-Jangi

Qalʼa-i-Jangi (dariy/ pushtun tilida: قلعهِ جنگی) – Afgʻoniston shimolidagi Mozori Sharif yaqinida joylashgan 19-asr qalʼasi. U 2001-yilda Qala-i-Jangi jangi deb nomlangan qonli Tolibon qoʻzgʻoloni joyi boʻlgani bilan mashhur boʻlib, unda kamida 470 kishi, jumladan Markaziy razvedka boshqarmasi agenti Johnny Micheal Spann halok boʻlgan. U Afgʻonistondagi urushning dastlabki bosqichlarida (2001–2021) Northern Alliance generali Abdul Rashid Dostumning harbiy garnizoni boʻlib xizmat qilgan.

2008-yilda AQSh qoʻshinlari Qal’a-i-Jangi devorlarini nazorat qilishmoqda.

Tarixi

Qal’ani 1889-yilda Afgʻonistonni birlashtirgan birinchi hukmdor, 19-asrning „Iron Amir“i hisoblangan Abdurrahmon qurdirgan. Oʻshanda yaqin atrofdagi qishloq nomi bilan Dehdadi nomi bilan atalgan. U ingliz mablagʻlari hisobidan qurilgan boʻlib, u ham rus bosqinidan himoyalanish, ham oʻzbek qabilalarining qoʻzgʻolonlarini bostirish uchun moʻljallangan edi. Rahmon uni „Afgʻonistonda qurilgan eng katta va eng kuchli qal’a“ deb taʼriflagan. Uni qurish uchun 12 yil davomida 18 000 ishchi kerak boʻldi. 1929-yilda 300 ga yaqin rus askarlari qal’a ichida 20 ming turkman tomonidan qamal qilingan. Qala-i-Jangi nomi qal’aga 1940-yillargacha berilmagan boʻlsa kerak. Ruslar Dostum koʻmagida 1979-yilgi bosqindan keyin yana uni egallab oldilar. Mujohidlar 1981-yilda Qala-i Jangiga hujum qilib, 170 nafar sovet tarafdori afgʻon askarini yoʻq qilishgan. Tolibon 1994-yildan 2001-yilgacha qal’ani koʻp vaqt bosib olgan.