Qalamjarsoy
Qalamjarsoy yoki Selsoy — suvsiz, koʻp qismi qurib qoladigan yoki quruq daryo. Oʻzbekistonning Samarqand viloyati Qo‘shrabot tumani va Navoiy viloyatining sharqiy qismisdan oqib oʻtadi[1].
| Qalamjarsoy | |
|---|---|
| Selsoy, Keskantol, Kattasoy | |
 Kattasoy To'ra qishlog'i yaqinida | |
| Tavsif | |
| Uzunligi | 121 |
| Daryolar havzasi | 2610 km kv |
| Suv sarfi | 0,055 m³/s |
| Suv oqimi | |
| Boshlanishi | tog' |
| · Boshlanish joyi | Nurota tog'lari, Suyaltosh tizmasi, Qora tog'i yaqinida |
| · Balandligi | 1 200 m |
| Quyilishi | berk |
| · Quyilish joyi | Qizilqum cho'li |
| · Balandligi | 200 m |
| Joylashuvi | |
 O'zbekiston tabiiy xaritasida Qalamjarsoy | |
| Davlat | O'zbekiston |
| Mintaqa | Samarqand viloyati Navoiy viloyati |
Soy nomi ketma-ket: yuqori oqimida — Keskantol, keyin — Kattasoy, qolgan oqimlari — Qalamjar, Selsoy va Qalandarsoy kabi nomlarda oʻzgaradi.
Umumiy tavsif
tahrirSoyning uzunligi 121 km, havza maydoni — 2610 km². Manbadan 10 km pastda oʻlchangan uzoq muddatli oʻrtacha suv sarfi 0,055 m³/s ni tashkil qiladi.
Daryo oqimi
tahrirKeskantol Shimoliy Nurota tizmasi (aslida Nurota togʻlari) ning janubiy yon bagʻridan, Suyaltosh tarmogʻidan boshlanadi. Daryoning manbai Qora togʻi yaqinida joylashgan.
Manbasidan janubi-gʻarbiy yoʻnalish tomonga oqadi. Dastlabki qismda suv oqimi doimiy ravishda oqib turadi. Bu yerda daryo qirgʻoqlari boʻylab „Ganam“, „Qanir“, „Keskantol“, „Qoraboʻ“ aholi punktlari joylashgan. „Qoraboʻ“ va uning quyi qismidagi „Qoʻturbuloq“ posyolkasi oʻrtasida daryoning tez-tez qurib turuvchi qismi boshlanadi.
Qatagʻon posyolkasi tepasida daryo buriladi va shu yerdan umumiy gʻarb-shimol-gʻarbiy yoʻnalishda oqa boshlaydi. Keyingi qismdagi sohillari boʻylab Govxona, Shoʻrcha, Joʻsh, Oqmachit, Koris, Toʻra aholi punktlari joylashgan. „Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi“ maʼlumotlariga koʻra Shoʻrchidan pastki qism Kattasoy, Joʻshdan pasti esa Qalamjarsoy, Qalandarsoy va Selsoy deyiladi. Bosh shtab xaritalarida Kattasoy nomi bu joydan keyin ham qoʻllanadi va Qalamjarsoy (Selsoy) nomi soyga nisbatan Jilantamgʻali aholi punkti yaqinida Urganchi bilan qoʻshilgandan keyin qoʻllanadi. Joʻshdan boshlab quruq daryo, baʼzi joylarda jar hosil qiladi.
Urganchi yaqinida, daryo qirgʻoqlari boʻylab Jilantamgʻali, Papani, Qoraqum, Soykechar, Jagʻarma Zulumsari, Oqqula, Yangibino aholi punktlari joylashgan. Qoraqum qishlogʻidan boshlab Qalamjarsoy oʻzani boʻylab harakatsiz koriz hosil qiladi.
Zulumsari va Oqqula aholi punktlari oraligʻida soy janubga bir oz qiyalik kasb etadi, soʻngra Yangibino aholi punkti yaqinida biroz shimolga nisbatan qiyalik hosil qiladi.
Hozirgi vaqtda „Yangiobod“ aholi punktining sharqida daryoning jarlik qismlari bir-biridan ajralib qolgan. Shimoli-sharqiy yoʻnalishdagi korizlar bir muddat davom etib, Nurota shahrining shimolida tugaydi.
Qalamjarsoy irmoqlari
tahrirKattasoyga „Xoʻjaboy“ (chapda) va „Oʻqbuloq“ (oʻngda) muhim mavsumiy irmoqlari quyiladi. Joʻsh va Jilantamgʻali aholi punktlarida mos ravishda oʻng irmoqlar Jalatar (mavsumiy) va „Urganchi“ Qalamjarsoyga qoʻshiladi (quyi oqimidagi quruq oʻzan nomi Beklarsoy)[2][3].
Qalamjarsoyning chap irmogʻi Chuyasoy daryosi boʻlib, daryo Soykechar qishlogʻiga oqib oʻtadi[2], lekin hozir bu yerga quruq oʻzan sifatida ham yetib bormaydi. Oʻng tomondan esa bir oz pastroqda, „Ogʻzikeng“ suv oqimining quyidagi quruq Selsoyga yaqinlashadi.
Manbalar
tahrir- ↑ "Qalamjarsoy" OʻzME. Q-harfi[sayt ishlamaydi] Oʻninchi jild. Toshkent, 2005-yil
- ↑ 2,0 2,1 Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi & 2000—2005, s. J harfi.
- ↑ Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi & 2000—2005, s. B harfi.
| Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |