Qoraqalpoq avtonom viloyati
Qoraqalpogʻiston avtonom viloyati 1925—1929-yillarda RSFSR tarkibidagi Qozoq Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasining maʼmuriy-hududiy birligi boʻlgan. 1930—1932-yillarda esa bevosita RSFSRga toʻgʻridan-toʻgʻri boʻysungan avtonom viloyatga aylangan. Qoraqalpoq avtonom okrugining maʼmuriy markazi va eng yirik hududi Toʻrtkoʻl shahri boʻlgan. Ikkinchi yirik hududi Nukus shahri boʻlgan. 1926-yilgi Butunittifoq aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, Qoraqalpoq avtonom viloyat aholisi 304 ming kishini tashkil etgan[1].
| Mamlakat | RSFSR |
|---|---|
| Yirik shahari | Toʻrtkoʻl |
| Boshqa yirik shaharlari | Nukus Xoʻjayli |
| Asos solingan sanasi | 1925-yil |
| Xaritada | |
Tarixi
tahrirQoraqalpoq avtonom viloyati tashkil etilishidan avval Xorazm Markaziy Ijroiya Qoʻmitasi qoshida qozoq-qoraqalpoq boʻlimi tashkil etilgan. Qoraqalpoq va qozoq xalqlarining umumiy muammolarini hal etish maqsadida 1920-yilda Xorazm Respublikasi Sovetlarining 1-syezdi qarori bilan qozoq-qoraqalpoq boʻlimi tashkil etilgan. 1923-yil oktyabrda Xorazm Respublikasi Sovetlarining 3-syezdida Qozoq-Qoraqalpoq avtonom okrugini tashkil etish va Xoʻjayli shahrini uning markaziga aylantirish toʻgʻrisida qaror qabul qilingan. 1924-yil may oyida Respublika Sovetlarining 4-syezdida Qoraqalpoq muxtoriyatini tashkil etish toʻgʻrisida qaror qabul qilingan[2].
Qoraqalpoq muxtor okrugi 1925-yil 16-fevralda Turkiston Muxtor Sovet Sotsialistik Respublikasining Amudaryo viloyati hududidan, shuningdek , Xorazm Sotsialistik Sovet Ittifoqining sobiq Qirgʻiz-Qoraqalpoq muxtor viloyatining bir qismlari qoʻshilgan holda tashkil etilgan[3]. Rasmiy muxtor maqomini olishdan oldin u Turkiston Muxtor Sovet Sotsialistik Respublikasi va Xorazm SSR hududlarining faqat bir qismini egallagan. 1929-yilda tugatilgan Adayevskiy okrugi hududining bir qismi avtonom Qoraqalpoq viloyat tarkibiga kiritilgan. Dastlab u Qirgʻiziston Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasi tarkibiga kirgan (1925-yil martdan u Kazaklar Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasi deb atalgan), 1930-yilda esa RSFSRga bevosita boʻysuna boshlagan. 1932-yil 20-martda Qoraqalpoq Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasiga aylantirilgan. 1936-yil 5-dekabrda Oʻzbekiston SSR tarkibiga oʻtkazilgan.Aholisi
tahrir1926-yilgi Butunittifoq aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra Qoraqalpoq avtonom okrugi aholisining etnik tarkibi quyidagicha:.
| millati | odam | % |
|---|---|---|
| Jami | 304539 | 100.00% |
| qoraqalpoqlar | 116125 | 38.13% |
| qozoqlar | 85782 | 28.17% |
| Oʻzbeklar | 84099 | 27.62% |
| turkmanlar | 9686 | 3.18% |
| ruslar | 4924 | 1.62% |
| tatarlar | 884 | 0,29% |
| forslar | 756 | 0,25% |
| ukrainlar | 621 | 0,20% |
| arablar | 489 | 0,16% |
| qirgʻiz | 277 | 0,09% |
| tojiklar | 67 | 0,02% |
| yahudiylar | 62 | 0,02% |
| boshqa | 767 | 0,25% |