„Rwanda Nziza“ (Kinyarwanda: [ɾɡwɑː.ndɑ nzǐː.zɑ], „Goʻzal Ruanda“) 2002-yil 1-yanvardan beri Ruandaning milliy madhiyasi hisoblanadi. U 1962-yildan beri davlat madhiyasi boʻlgan „Rwanda Rwaku“ning oʻrnini egalladi.[1]


 Ruanda davlat madhiyasi
Soʻz muallif(lar)i Faustin Murigo, 1990-yillar
Bastakor Jean-Bosco Hashakaimana
Qabul qilindi 2002-yil 1-yanvar
Audio
Ruanda davlat madhiyasi

1962-yilda Belgiyadan mustaqillikka erishgan Ruandaning asl madhiyasi „Rwanda Rwaku“ („Bizning Ruanda“) deb nomlangan. Mustaqillikka Ruanda inqilobidan keyin yuqori keskinlik davrida erishildi. Ozchilik tutsi guruhining asrlar davomida hukmronligi atigi uch yil ichida agʻdarildi, koʻpchilik hutular kuchli qoʻzgʻoloni natijasida hokimiyatni qoʻlga kiritdi va buning natijasida 100 000 dan ortiq kishi qoʻshni davlatlardan boshpana izlashga majbur boʻldi. Grégoire Kayibanda va Juvénal Habyarimana prezidentlik qilgan keyingi oʻttiz yil zoʻravonlik davrlarining davom etishi bilan kechdi.[2] 1990-yillarda Paul Kagame preziden boʻlishi bilan fuqarolik urushi nihoyasiga yetdi. Prezident Habyarimananing oʻldirilishi va 1994-yilgi Ruanda genotsidi qonli voqealarga sabab boʻldi, unda 500 000 dan 1 000 000 gacha tutsi xalqi halok boʻldi va siyosiy jihatdan moʻtadil xutular muvaqqat hukumat buyrugʻi bu ishni amalga oshirdi.

1994-yil iyulida Kagamening armiyasi mamlakat ustidan nazorat oʻrnatgach, genotsid tugatildi. Birlik hukumati mamlakat ustidan nazoratni oʻz qoʻliga olgach, „kelishuv“ davri boshlandi. Kagame shu paytdan boshlab de-fakto yetakchi edi va 2000-yilda prezidentlik lavozimini egalladi.[3] Ushbu saʼy-harakatlarning bir qismi sifatida va goʻyoki mamlakatning zoʻravon oʻtmishidan tanaffus qilish uchun hukumat mamlakat ramzlarini, jumladan bayroq, gerb va davlat madhiyasini tubdan qayta koʻrib chiqishni qabul qildi.[4] Biroq, oʻsha paytda baʼzi Ruandaliklar aytilgan fikrga shubha bildirishgan va bularning barchasini hukmron Ruanda vatanparvarlik frontining belgilangan davlat ramzlarini oʻzgartirish orqali oʻz siyosiy hokimiyatini taʼminlashga urinishi sifatida qarashgan.[5]

Yangi davlat madhiyasining matni va musiqasini buyurtma qilish uchun hukumat milliy tanlov uyushtirdi. Karubanda qamoqxonasidagi Faustin Murigo tomonidan yozilgan soʻz va Ruanda armiyasi cholgʻu orkestrining aʼzosi kapitan Jean-Bosco Hashakaimana ohangi bilan „Rwanda Nziza“ gʻolib deb topildi. „Rwanda Nziza“ 2002-yil 1-yanvarda Ruandaning rasmiy madhiyasiga aylandi.

Kinyarvanda matni[6] IPA transkripsiyasi

I
Rwanda nziza Gihugu cyacu
Wuje imisozi, ibiyaga nʼibirunga
Ngobyi iduhetse gahorane ishya.
Reka tukurate tukuvuge ibigwi
Wowe utubumbiye hamwe twese
Abanyarwanda uko watubyaye
Berwa, sugira, singizwa iteka.

II
Horana Imana, murage mwiza
Ibyo tugukesha ntibishyikirwa;
Umuco dusangiye uraturanga
Ururimi rwacu rukaduhuza
Ubwenge, umutima, amaboko yacu
Nibigukungahaze bikwiye
Nuko utere imbere ubutitsa.

III
Abakurambere b’intwari
Bitanze batizigama
Baraguhanga uvamo ubukombe
Utsinda ubukoroni na mpatsibihugu
Byayogoje Afurika yose
None uraganje mu bwigenge
Tubukomeyeho uko turi twese.

IV
Komeza imihigo Rwanda dukunda
Duhagurukiye kukwitangira
Ngo amahoro asabe mu bagutuye
Wishyire wizane muri byose
Urangwe nʼishyaka, utere imbere
Uhamye umubano nʼamahanga yose
Maze ijabo ryawe riguhe ijambo.}}

1
[ɾɡwaː.nda nziː.zá ɟi.hú.gu caː.t͡ʃu]
[wu.ʒ‿i.mi.só.zi i.βi.já.ga ni.βi.ɾuː.ŋga]
[ŋgo.bɟ‿i.dú.heː.t͡se gá.ho.ɾa.n‿i.çá]
[ɾe.ka tu.ku.ɾaː.te tu.ku.vú.g‿i.βi.gwí]
[wo.w‿u.tu.βuː.mbi.je há.mŋe tkwéː.s‿]
[‿a.βa.ɲa.ɾɡwaː.nd‿u.kó wa.tu.bɟáː.je]
[beː.ɾɡwa su.ɟi.ɾá si.ŋɟi.zɡw‿i.téː.ká]

2
[ho.ɾa.n‿i.máː.na mu.ɾa.ɟe mŋiː.za]
[i.bɟo tu.gu.céː.ʃa nhi.βi.çi.ciː.ɾɡwa]
[u.mu.t͡ʃó du.saː.ŋɟi.j‿u.ɾa.tu.ɾaː.ŋga]
[u.ɾu.ɾí.mi ɾɡwaː.t͡ʃu ɾu.ka.du.huː.za]
[u.bɡéː.ŋɟ‿u.mu.tí.m‿a.ma.βó.ko jaː.t͡ʃu]
[ni.βi.gu.kúː.ŋga.ha.ze‿βi.kwiː.je]
[nuː.k‿u.téː.ɾ‿i.mbe.ɾ‿u.βu.tiː.t͡sa]

3
[a.βa.kú.ɾaː.mbe.ɾe‿βi.nhwáː.ɾi‿]
[‿βi.taː.nze‿βa.ti.zí.ga.ma]
[ba.ɾa.gu.haː.ŋg‿u.vá.m‿u.βu.koː.mbe]
[u.t͡siː.nd‿u.βu.kó.ɾo.ni na mha.t͡si.βi.hú.gu]
[bɟáː.jo.go.ʒ‿a.fu.ɾi.ká jóː.se]
[nóː.n‿u.ɾa.gaː.nʒe mu bɡí.ɟeː.ŋɟe]
[tu.βu.ko.me.je.h‿u.kó tu.ɾi tkwéː.se]

4
[ko.me.z‿i.mi.hi.gó ɾɡwaː.nda du.kuː.nda]
[du.ha.gu.ɾu.ci.je ku.kwí.taː.ŋɟi.ɾa]
[ŋgo̯‿a.ma.hó.ɾ‿a.sa.βe mu‿βa.gu.túː.je]
[wiː.çí.ɾe wiː.zá.ne mu.ɾi bɟóː.se]
[u.ɾaː.ŋgwe ni.ça.k‿u.teː.ɾ‿i.mbe.ɾe]
[u.há.mɲ‿u.mu.βáː.no na.ma.háː.ŋga jóː.se]
[ma.z‿i.ʒa.βo ɾɟaː.we ɾi.gu.h‿i.ʒaː.mbo]

Suaxili tili Fransuzcha matn Inglizcha tarjima

I
Rwanda, nchi yetu nzuri na yenye
kupendwa na milima, maziwa na volkano
Nchi ya Mama, ingejazwa furaha kila wakati
Sisi watoto wako wote: Abanyarwanda
Wacha tuimbe mngʻao wako na tutangaze ukweli wako wa hali ya juu
Wewe, kifua cha mama yetu sisi sote
Ungeweza kupendwa milele, mafanikio na funika sifa.

II
Urithi wenye thamani, kwamba Mungu analinda kwako
Ulijaza sisi bidhaa zenye bei kubwa
Tamaduni yetu ya kawaida hututambulisha
Lugha yetu moja inatuunganisha Kwamba akili zetu,
dhamiri zetu na vikosi vyetu Kukujaza utajiri anuwai
Kwa maendeleo yasiyokoma tena.

III
Wazee wetu wenye nguvu
Walijitolea miili na roho
mbali na kukufanya wewe kuwa taifa kubwa
Ulishinda nira ya ukoloni-ubeberu ambayo imeharibu
Afrika kabisa na furaha yako ya uhuru wako
huru imepatikana ambayo kila mara tutatetea.

IV
Kudumisha hii Cape, Mpendwa Rwanda,
Kudumu, tunajitolea kwa ajili yako Ili amani itawale nchi nzima
Kwamba uko huru na kizuizi chochote
Kwamba uamuzi wako unakodisha maendeleo
Kwamba una uhusiano mzuri na nchi zote
Na kwamba hatimaye kiburi chako kinastahili heshima yako.}}

I
Rwanda, notre beau et cher pays
Paré de collines, de lacs et de volcans
Mère-patrie, sois toujours comblée de bonheur
Nous tous tes enfants: les Rwandais
Chantons ton éclat et proclamons tes hauts faits
Toi, Giron maternel de nous tous
Sois à jamais admiré, prospère et couvert d’éloges.

II
Précieux héritage, que Dieu te protège
Tu nous as comblés de biens inestimables
Notre culture commune nous identifie
Notre unique langue nous unifie
Que notre intelligence, notre conscience et nos forces
Te comblent de richesses diversifiées
Pour un développement sans cesse renouvelé.

III
Nos valeureux aïeux
Se sont donnés corps et âmes
Jusqu’à faire de toi une grande Nation
Tu as eu raison du joug colonialo-impérialiste
Qui a dévasté l’Afrique tout entière
Et te voici aise de ton indépendance souveraine
Acquis que sans cesse nous défendrons.

IV
Maintiens ce cap, Rwanda bien-aimé
Debout, nous nous engageons pour toi
Afin que la paix règne dans tout le pays
Que tu sois libre de toute entrave
Que ta détermination engage le progrès
Qu’excellent tes relations avec tous les pays
Et qu’enfin ta fierté te vaille estime.}}

I
Rwanda, our beautiful and dear country
Adorned of hills, lakes and volcanoes
Motherland, would be always filled of happiness
Us all your children: Abanyarwanda
Let us sing your glare and proclaim your high facts
You, maternal bosom of us all
Would be admired forever, prosperous and cover of praises.

II
Invaluable heritage, that God protects to you
You filled us priceless goods
Our common culture identifies us
Our single lang uage unifies us
That our intelligence, our conscience and our forces
Fill you with varied riches
For an unceasingly renewed development.

III
Our valorous ancestors
Gave themselves bodies and souls
As far as making you a big nation
You overcame the colonial-imperialistic yoke
That has devastated Africa entirely
And has your joy of your sovereign independence
Acquired that constantly we will defend.

IV
Maintain this cape, beloved Rwanda,
Standing, we commit for you
So that peace reigns countrywide
That you are free of all hindrance
That your determination hires progress
That you have excellent relations with all countries
And that finally your pride is worth your esteem.

Manbalar

tahrir
  1. afrol News.. „Rwanda gets new flag, national anthem and coat of arms“ (2-yanvar 2002-yil). Qaraldi: 11-mart 2011-yil.
  2. Henley, Jon. „Scar tissue“. The Guardian (31-oktabr 2007-yil). Qaraldi: 13-noyabr 2015-yil.
  3. BBC News.. „Rwanda's Kagame sworn in“ (22-aprel 2000-yil). Qaraldi: 8-fevral 2013-yil.
  4. BBC News.. „Rwanda unveils new flag and anthem“ (31-dekabr 2001-yil). Qaraldi: 19-oktabr 2016-yil.
  5. Burnet, Jennie E.. Genocide Lives in Us: Women, Memory, and Silence in Rwanda, 19-noyabr 2012-yil. ISBN 9780299286439. Qaraldi: 7-may 2022-yil. 
  6. „National Symbols“. Government of the Republic of Rwanda. 2011-yil 10-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 26-fevral.

Havolalar

tahrir