Saxa Respublikasining mintaqaviy madhiyasi

Audio
	Saxa Respublikasining mintaqaviy madhiyasi fayl; yordam;

	Saxa Respublikasining mintaqaviy madhiyasi
Soʻz muallif(lar)i	Savva Tarasov and Mixail Timofeyev
Bastakor	Kirill Gerasimov
Qabul qilindi	2004-yil 15-iyul
Audio
	Saxa Respublikasining mintaqaviy madhiyasi fayl; yordam;

Saxa Respublikasining davlat madhiyasi — Rossiyaning federal sub’ekti boʻlgan Saxa Respublikasining mintaqaviy madhiyasi hisoblanadi. Bu Saxa Respublikasining bayrogʻi va gerbi bilan bir qatorda Saxa Respublikasining rasmiy ramzlaridan biridir. U dastlab Savva Tarasov va Mixail Timofeyev tomonidan yakut tilida yozilgan. Madhiyani rus tiliga Vladimir Fedorov tarjima qilgan. Musiqani Kirill Gerasimov bastalagan. Madhiya 2004-yil 15-iyulda rasman qabul qilingan. Madhiya musiqasi fa-majorda ijro etilgan^[3].

Tarix

Shakllanish

Saxa Respublikasi Rossiyaning alohida federal davlatiga aylanganidan keyin uning konstitutsiyasi qabul qilindi. Oʻsha paytda Saxa Respublikasining mintaqaviy madhiyasi mavjud emas edi. Konstitutsiya quyidagilar qayd etildi:

Saxa Respublikasi (Yakutiya) Davlat gerbi, Davlat bayrogʻi va Davlat madhiyasiga ega.

(Saxa Respublikasi Konstitutsiyasi (1992), 140-modda)^[4]

Yangi konstitutsiya tasdiqlangach, davlat madhiyasini yaratish komissiyasi tuzilib, unga shoir Savva Tarasov rais etib tayinlandi. Davlat madhiyasi uchun tanlov eʼlon qilindi. Butun mamlakatdan davlat madhiyasi uchun yuzlab arizalar kelib tushdi, biroq komissiya hech bir taklifni maʼqullamadi. Bu Savva Tarasovning 1992-yil sentyabr oyida Saxa Respublikasi hukumati raisining oʻrinbosari K.Koryakin tomonidan oʻz lavozimidan almashtirilishiga sabab boʻldi^[5].

Ushbu muvaffaqiyatsizlikdan so'ng, Saxa Respublikasi prezidenti Mixail Nikolayev Saxa Respublikasi Madaniyat vazirligiga madhiya yaratish jarayonini davom ettirishni topshirdi. 1995-yil sentyabr oyida Saxa Respublikasi Davlat Assambleyasining yig'ilishida taklif qilingan madhiya taqdim etildi. Taklif etilayotgan madhiya matni Dmitriy Sivtsev tomonidan yozilgan. Madhiya musiqasi Mark Jirkov va Geynrix Litinskiylar tomonidan yaratilgan “Nurgun Bootur” operasining yakuniy xori asosida yaratilgan va Y.Sheykina tomonidan qayta aranjirovka qilingan^[6].

2000-yilda xalq deputati G.G.Mestnikov boshchiligida yangi komissiya tuzildi. Komissiya madhiyaning “Sargi iryaata” (Sargy yryaata; “Piyoda qo‘shig‘i”) deb nomlangan yangi talqinini taqdim etdi. Qoʻshiq matni Savva Tarasov va Mixail Tarasov tomonidan, musiqasi esa Kirill Gerasimov tomonidan yozilgan.

Matn

Qoʻshiq matnining ham yakut, ham rus tillarida rasmiy tarjimasi bor. Ingliz tiliga esa she'riy tarjimasi mavjud^[7]^[8].

Krill alifbosida	Lotin alifbosida	IPA transkripsiyasi
I Сахам сирэ дьоллоох тускуга Саһарҕалыы ыҥыра ыллыыр, Илинтэн арҕаа ол кустуга Алмаас таас курдук сандаара сырдыыр. Барҕа быйаҥнаах Сахам дойдута Модун Россия киэн туттуута, Өркөн-өрөгөй тойугун туойдун, Үүнэр үйэҕэ үрдүү туруохтун! II Үллэр үөстээх Өлүөнэ Эбэ Өлбөт-мэҥэ угуттуур уулаах. Элбэх омукка эрчим эбэр, Или-эйэни олохтуур уохтаах. III Ааспыт кэммит айхаллаах суола Арчылыыр аар алгыһын биэрдэ, Сахабыт сирэ дьоһун дуолан Сайдыы аартыгар түөрэҕэ түстэ.	I Saqam sire collooq tuskuga Saharğalıı ıñıra ıllıır, İlinten arğaa ol kustuga Almaas taas kurduk sandaara sırdıır. Barğa bıyañnaaq Saqam doyduta Modun Rossiya kien tuttuuta, Örkön-örögöy toyugun tuoydun, Üüner üyeğe ürdüü turuoqtun! II Üller üösteeq Ölüöne Ebe Ölböt-meñe uguttuur uulaaq. Elbeq omukka erçim eber, İli-eyeni oloqtuur uoqtaaq. III Aaspıt kemmit ayqallaaq suola Arçılıır aar algıhın bierde, Saqabıt sire cohun duolan Saydıı aartıgar tüöreğe tüste.	1 [sɑ.χɑm sɪ.ɾɛ ɟ͡ʝɔɫ.ɫɔːχ tʊs.qʊ.gɑ] [sɑ.hɑr.ʁɑ.ɫɯː ɯ.ŋɯ.ɾɑ ɯɫ.ɫɯːr] [ɪ.lɪn.tɛn ɑr.ʁɑː ɔɫ qʊs.tʊ.gɑ] [ɑɫ.mɑːs tɑːs qʊr.sʊq sɑn.dɑː.ɾɑ sɯr.dɯːr ‖] [bɑr.ʁɑ bɯ.jɑŋ.nɑːχ sɑ.χɑm dɔj.dʊ.tɑ] [mɔ.dʊn rɔs.si.jɑ kie̯n tʊt.tuː.tɑ] [œr.kœn œ.ɾœ.ɡœj tɔ.jʊ.gʊn tu̯oj.dʊn] [yː.nɛr ʏ.jɛ.ɣɛ ʏr.dyː tʊ.ɾu̯oχ.tʊn ‖] 2 [ʏl.lɛr y̑øs.tɛːx œ.ly̑ø.nɛ ɛ.bɛ] [œl.bœt mɛ.ŋɛ ʊ.gʊt.tuːr uː.ɫɑːχ] [ɛl.bɛx ɔ.mʊq.qɑ ɛr.c͡çɪm ɛ.bɛr] [ɪ.lɪ ɛ.jɛ.nɪ ɔ.ɫɔχ.tuːr u̯oχ.tɑːχ ‖] 3 [ɑːs.pɯt kɛm.mɪt ɑj.χɑɫ.ɫɑːχ su̯o.ɫɑ] [ɑr.c͡çɯ.ɫɯːr ɑːr ɑɫ.gɯ.hɯn bie̯r.d̪ɛ] [sɑ.χɑ.bɯt sɪ.ɾɛ ɟ͡ʝɔ.hʊn du̯o.ɫɑn] [sɑj.dɯː ɑːɾ.tɯ.gɑr ty̑ø.ɾɛ.ɣɛ tʏs.tɛ ‖]

Rus tilida

Krill alifbosida

Lotin alifbosida

I
Якутия, ты светом зари
К добру и счастью всех нас зовёшь,
Алмазной радугой ты горишь
И нас к победам грядущим ведёшь.

Цвети и крепни, родная земля,
Расти и славься, Якутия.
Краса и гордость России ты всей,
Тебя раздольней нет и щедрей.

II
Привольно Лена наша течёт,
Водой живой до края полна.
Она согласье и силу несёт,
Дарует мир всем народам она.

III
Земля Саха, святыни твои
С вершин веков напутствуют нас.
Мы путь продолжили предков своих,
И с честью мы их исполним наказ.

I
Jakutija, ty svetom zari
K dobru i sčastjju vseh nas zovjošj,
Almaznoj radugoj ty gorišj
I nas k pobedam grjadušcim vedjoš.

Cveti i krepni, rodnaja zemlja,
Rasti i slavjsja, Jakutija.
Krasa i gordostj Rossii ty vsej,
Tebja razdoljnej net i šcedrej.

II
Privoljno Lena naša tečjot,
Vodoj živoj do kraja polna.
Ona soglasje i silu nesjot
Darujet mir vsem narodam ona.

III
Zemlja Saha, svjatyni tvoi
S veršin vekov naputstvujut nas.
My putj prodolžili predkov svoih,
I s čestjju my ih ispolnim nakaz.

Inglizcha versiyasi

I
O Sakha land, thou dawn's shining light,
Thou bring'st us to good will and delight.
Like a fine rainbow thou shinest bright,
May thy destined victory be in sight.

Shine and enriched be, o native land!
Blossom and rejoice, o Sakha land!
Thy beauty and honour of Russia stand,
Blessed be thy land bountiful and grand!

II
Abundantly our Lena floweth,
Around thy wide borders with great strength.
She beareth harmony and good health,
Peace to our people she bestoweth.

III
O Sakha land, thy sacred places
Guide and save us from peaks of aeons.
We shall uphold our forebears' path,
Their mandate we shall fulfill with faith.

O‘zbekchala solishtirilmasi

Manbalar

↑ Gerasimov et al. 2005, ss. 18–19
↑ Gerasimov et al. 2005, s. 19
↑ Gerasimov et al. 2005, ss. 6–17
↑ Fedorov 1994, s. 248
↑ Degtyareva 2018, ss. 10–11
↑ Degtyareva 2018, s. 11
↑ O Land of Sakha
↑ Республика Саха Якутия, Государственный символы России

Havolalar

[1] Gerasimov et al. 2005, ss. 18–19

[2] Gerasimov et al. 2005, s. 19

[3] Gerasimov et al. 2005, ss. 6–17

[4] Fedorov 1994, s. 248

[5] Degtyareva 2018, ss. 10–11

[Degtyareva_2018_11-6] Degtyareva 2018, s. 11

[7] O Land of Sakha

[rsl-8] Республика Саха Якутия, Государственный символы России

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]