Serviz

Serviz (fransuzcha: service — „xizmat qilish“, taom tayyorlash va berish, lotincha: servire — xizmat koʻrsatish, yordam berish) — maʼlum miqdordagi odamlar uchun zaruriy turlarni oʻz ichiga olgan ovqat, choy yoki qahva idishlari^[1]. Sanʼat va hunarmandchilikda, utilitar va badiiy jihatdan kompozitsiyani tashkil etuvchi stol buyumlari toʻplami. Funksiyasiga koʻra, toʻplamlar ovqatlanish, shirinlik, choy, qahva uchun boʻladi. Idishlari soni boʻyicha — katta, tantanali (masalan, rus chinnisining mashhur „Orden servizi“), koʻpchilik uchun moʻljallangan va kichik boʻladi. Kichik choy yoki kofe servizlari „dejené“ deb ataladi (fr. déjeuner — nonushta). Ikki kishilik idishlar — „tete-a-tete“ (tête-à-tête — yuzma-yuz) deyiladi. Bir kishilik serviz „egoist“, gohida „solityor“ deb ataladi (fr. Solitaire — yolgʻiz, alohida). Bir kishiga stolda ovqatlanish uchun taqdim etiladigan buyumlarning toʻliq toʻplami (idishlar, oshxona anjomlari, aksessuarlar) kuvert deb ataladi (fransuzcha: couvert).

XVIII-XIX asrlardagi chinni, billur va kumushdan yasalgan tantanali (saroy) servizlarda amaliy buyumlardan tashqari turli xil stol bezaklari mavjud edi: idish javonchalari, xushboʻylashtirgichlar, koʻkatdonlar, koʻpqavatli tarelkalar, kabarelar va plademenajlar. Bunday buyumlar stolning oʻrtasiga (fr. surtout de table) yoki birga qoʻyilgan stollar oʻqi boʻylab bir chiziqqa oʻrnatilgan (fillet; fr. fayl — ip, qator). Lichik xizmat stolchalari — desert, geridon yoki dam-veyterlar tantanali stol buyumlariga kirgan. Stolning kompozitsion markazi, koʻpincha, chinnidan yasalgan, baʼzan murakkab, koʻp figurali, ramziy maʼnoga ega boʻlgan haykaltaroshlik kompozitsiyasi boʻlishi mumkin edi: „Desert-Triumf“ yoki „Stol oʻrtasida idish“ (ing. Table Centrepiece)^[2]^[3].

Serviz turlari

Foydalanish boʻyicha

Oshxona servizi — toʻliq ovqatlanish uchun idishlar toʻplami;
Choy servizi — choy ichish uchun moʻljallangan idishlar toʻplami;
Kofe servizi — qahva ichish uchun moʻljallangan idishlar toʻplami;
Likyor (sharob) servizi — spirtli ichimliklar ichish uchun moʻljallangan idishlar toʻplami.

Tayyorlangan materiali boʻyicha

Metall (oltin, kumush)
Chinni
Fayans
Shisha
Yogʻoch

Manbalar

↑ GOST R 54868—2011 Posuda keramicheskaya. Termini i opredeleniya
↑ Vlasov V. G.. Serviz, servirovka // Vlasov V. G. Noviy ensiklopedicheskiy slovar izobrazitelnogo iskusstva. V 10 t. — SPb.: Azbuka-Klassika. — T. VIII, 2008. — S. 720—721
↑ Sipovskaya N.V. Nastolnie dekoratsii v Rossii XVIII veka // Iskusstvoznanie. Jurnal po istorii i teorii iskusstva. — M.: Gos. in-t iskusstvoznaniya, № 3-4. — S. 335—357

Adabiyotlar

{{{заглавие}}}.
Servizi // Tovarniy slovar / I. A. Pugachyov (glavniy redaktor). — M.: Gosudarstvennoe izdatelstvo torgovoy literaturi, 1960. — T. VIII. — Stb. 128—131

[1] GOST R 54868—2011 Posuda keramicheskaya. Termini i opredeleniya

[2] Vlasov V. G.. Serviz, servirovka // Vlasov V. G. Noviy ensiklopedicheskiy slovar izobrazitelnogo iskusstva. V 10 t. — SPb.: Azbuka-Klassika. — T. VIII, 2008. — S. 720—721

[3] Sipovskaya N.V. Nastolnie dekoratsii v Rossii XVIII veka // Iskusstvoznanie. Jurnal po istorii i teorii iskusstva. — M.: Gos. in-t iskusstvoznaniya, № 3-4. — S. 335—357

[1]

[2]

[3]